Liturgia Sacra. Liturgia - Musica - Ars

A Family in the sacred art of the city of Bieruń – case studies.

Grażyna Lasek — 2024-12-21

Celem studium będzie zbadanie dwóch dzieł z początku XXI w. oraz określenie warstw znaczeniowych i symbolicznych. Ich autorem jest artysta malarz Roman Nyga. Zlokalizowane są w Bieruniu. Pierwszym jest obraz pt. Święta Rodzina zamieszczony w kościele parafialnym pw. św. Bartłomieja Apostoła. Dzieło w sposób symboliczny przekazuje m.in. piękno miłości, wspólnoty, wiary. Z tą problematyką możemy się także spotkać na skwerze - tzw. placu św Walentego. W jego centrum zlokalizowano kolumnę – Pomnik św. Walentego Patrona Miasta Bierunia. Główne dojście do centralnego punktu placu flankowane jest dwoma niewysokimi cokołami, na których po obydwu stronach umieszczono granitowe płyty z rysunkami oraz podpisami: miłość - czystość, czyńmy dobro, wiara - modlitwa, łaska - cud. W pracy przyjęto metodę badawczą polegającą na połączeniu analizy pojęć z zakresu sztuki sakralnej z lokalnym kontekstem historycznym oraz szarszą perspektywą kulturową. Celem badania jest wyodrębnienie symboli i znaków zakodowanych w omawianych dziełach i współdecydujących o ich wyjątkowości w której piękno sztuki przekazuje piękno głębokiej wiary, i modlitwy.

Wyjątkowość antyfony introitalnej Suscepimus Deus z krakowskiego Missale plenarium AiBKKK Ms 3.

Maciej Kępczyński — 2024-12-21

Missale plenarium AiBKKK Ms 3 stanowi przykład wyjątkowo bogatej i starannie wypracowanej księgi liturgicznej. Zabytek znajdujący się w zasobach Archiwum i Biblioteki Krakowskiej Kapituły Katedralnej został wnikliwie przebadany przez cenionych naukowców w ramach Międzynarodowej Konferencji Ad fontes Cathedralis Cracoviensis w 2022 r.
Pośród licznych utworów gregoriańskich na szczególną uwagę zasługuje znajdująca się w manuskrypcie antiphona ad introitum Suscepimus Deus. Wyjątkowość opisanej antyfony introitalnej określają: głębokie odzwierciedlenie treści teologicznych w melodii gregoriańskiej, fakt podwójnego zapisu neumatycznego w obrębie jednej księgi oraz występująca na jednej z kart lacuna.

Opracowania Magnificat wybranych kompozytorów luterańskich XVII i 1. połowy XVIII wieku. Część 2: Kompozycje do tekstu niemieckiego i kompozycje organowe

Piotr Herok — 2024-12-21

W niniejszym artykule autor bada opracowania kantyku Magnificat wybranych kompozytorów luterańskich XVII i 1. połowy XVIII wieku, koncentrując się na utworach do tekstu niemieckiego i na kompozycjach przeznaczonych na organy. W części wstępnej autor w sposób zwięzły przedstawia charakterystykę wykorzystania Magnificat z tekstem niemieckim w liturgii protestanckiej oraz jego cechy odrębne względem Magnificat z tekstem łacińskim. Następnie analizie zostają poddane kompozycje do tekstu niemieckiego autorstwa M. Praetoriusa i H. Schütza. W kolejnym kroku autor przedstawia utwory Magnificat przeznaczone na organy, skupiając się najpierw na historii ich rozwoju, a następnie podając przykłady kompozycji D. Buxtehudego i J. Pachelbela. We wnioskach końcowych podkreślono z jednej strony związek na gruncie retoryki muzycznej pomiędzy badanymi kompozycjami a kompozycjami do tekstu łacińskiego, a z drugiej ich zbieżność z teologicznymi zapatrywaniami Marcina Lutra na Matkę Pana.

Muzyczne ramy pamięci: nieznany katalog Emila Hillera z luterańskiej parafii św. Marii Magdaleny we Wrocławiu

Grzegorz Joachimiak — 2024-12-21

Tytuł: Muzyczne ramy pamięci: nieznany katalog Emila Hillera z luterańskiej parafii św. Marii Magdaleny we Wrocławiu

Artykuł dotyczy nieznanego katalogu muzykaliów E. Hillera, kantora luterańskiej parafii św. Marii Magdaleny we Wrocławiu na przełomie XIX i XX w. Źródło to, przechowywane w Archiwum Państwowym we Wrocławiu, dostarcza informacji o repertuarze muzycznym tej parafii, obejmującym zarówno utwory kompozytorów protestanckich, jak i katolickich. Katalog dokumentuje zbiory wykorzystywane w nabożeństwach i koncertach, ukazując, jak dobór repertuaru kształtował tożsamość lokalnej społeczności. Wykorzystana koncepcja pamięci zbiorowej M. Halbwachsa pozwala ukazać muzykę jako narzędzie budowania i podtrzymywania tradycji kulturowej i religijnej. W badaniu uwzględniono także muzykalia zgromadzone w kościele św. Krzysztofa, należącym do tej samej parafii. Analiza zasobów muzycznych obu świątyń w kontekście publikacji E. Bohna pozwala lepiej zrozumieć historię życia muzycznego w tej wspólnocie, zjawisko muzycznej ekumenii we Wrocławiu oraz relacje między repertuarem liturgicznym a tożsamością parafian.

Itinerarium liturgiczne po Jerozolimie

Jacek Nowak — 2024-12-21

Opracowanie

Itinerarium liturgiczne po Jerozolimie

stawia sobie za cel ukazanie tego miasta nie tylko jako poznawanie miejsc związanych z wydarzeniami zbawczymi, ale także z pojawieniem się pewnych form obrzędowości liturgicznej. Na podstawie źródeł i innych publikacji zostały wyszczególnione takie miejsca i formy liturgiczne, jak: 1. Wieczernik; 2. Bazylika Grobu Bożego, a w niej: Ofiarowanie Pańskie, Wielki Piątek, Rocznica poświęcenia kościoła, katechumenat, katechezy mistagogiczne; 3. Procesja w Niedzielę Palmową; 4. Archetyp procesji wielkanocnych; 5. Bazylika Grobu Maryi (Wniebowzięcie NMP); 6. Kościół pw. św. Anny (Narodzenie Maryi); 7. Ofiarowanie NMP (21 listopada). Poznanie tych miejsc sprawia, że nie patrzy się na nie tylko w sposób historyczny, ale dostrzega się w nich wydarzenia zbawcze, aktualizowane w celebracji liturgicznej.

Formularze Mszy świętych na Rok Jubileuszowy

Dawid Makowski — 2024-12-21

Prezentowany artykuł przedstawia teologię modlitw nowych formularzy mszalnych, przeznaczonych do stosowania w Roku Jubileuszowym. Są to szczególnego rodzaju oracje, wskazujące na znaczenie roku świętego w życiu Kościoła, który dość mocno pochyla się nad znaczeniem chrześcijańskiego rozumienia nadziei. Niniejszy artykuł ma za cel podkreślić wieloaspektowość nowych formularzy mszalnych, podkreślając przy tym ich związek z tematem jubileuszu. W ten sposób podzielono tekst na trzy części, traktujące kolejno o trzech nowych formularzach. Dzięki temu możliwe jest dostrzeżenie myśli teologicznej, zawartej w tych oracjach, a co za tym idzie – bardziej świadomego celebrowania liturgii. Ona to bowiem stanowi ośrodek wiary Kościoła.

Udział osób homoseksualnych w życiu liturgicznym Kościoła

Przemysław Nowakowski — 2024-12-21

Autor artykułu przedstawia ewolucję modelu duszpasterstwa osób homoseksualnych w świetle najnowszych dokumentów Kościoła, zwracając szczególną uwagę na udział tych osób w życiu liturgicznym. Doktrynalne podstawy duszpasterstwa osób homoseksualnych zostały sformułowane przez kardynała Josepha Ratzingera w liście Kongregacji Nauki Wiary Homosexualitatis problema z 1986 roku. Nowy kształt tego duszpasterstwa, ukazany w deklaracji Fiducia supplicans z 2023 roku, proponuje papież Franciszek.

Analiza porównawcza tych i innych dokumentów prowadzi do wniosku, że chociaż stanowisko Kościoła wobec zjawiska homoseksualizmu nie uległo zmianie, udało się jednak wypracować bardziej otwartą postawę duszpasterską wobec samych osób homoseksualnych, która zapewnia im większy udział w szeroko pojętym życiu liturgicznym poprzez wprowadzenie możliwości błogosławienia par osób o skłonnościach homoseksualnych w ramach pobożności ludowej. Wyjaśnienie formy, znaczenia i celu tego błogosławieństwa pozwala lepiej zrozumieć pedagogiczną intuicję papieża Franciszka, która nie kłóci się z nauczaniem Josepha Ratzingera, ale rozwija je na polu duszpasterskim.

Słowa klucze:

liturgia, sakramentalia, błogosławieństwa, pobożność ludowa, życie liturgiczne, duszpasterstwo, homoseksualizm, błogosławieństwo par homoseksualnych, Joseph Ratzinger, papież Franciszek, Fiducia supplicans

Uwielbienie w liturgii i poza liturgią

Waldemar Bartocha — 2024-12-21

W odniesieniu do nabożeństw uwielbienia nie posiadamy żadnego ordo. Nie ukazał się dotychczas żaden dokument, który by szczegółowo regulował kwestie związane z celebracją tego rodzaju nabożeństw. Ukształtowały się natomiast pewne zwyczaje. Jedni traktują różne formy oddawania czci i chwały Boga jako adorację, inni bardziej umiejscawiają je w kontekście wydarzeń ewangelizacyjnych. Artykuł stanowi próbę udzielenia odpowiedzi na pytanie, gdzie można byłoby zakwalifikować fenomen nabożeństw uwielbienia. Zdaniem Autora artykułu pozaliturgiczne formy oddawania czci i chwały Bogu sytuują się w kluczu pobożności ludowej, której „źródłem jest stała i czynna obecność Ducha Świętego w społeczności kościelnej, a jej punktem odniesienia – tajemnica Chrystusa, natomiast celem „uwielbienie Boga i zbawienie ludzi” (Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii. Zasady i wskazania, nr 61). Autor odwołując się do dokumentów Magisterium Kościoła wskazuje na pewne kryteria teologiczne i duszpasterskie, które mogą stanowić cenną pomoc zarówno dla celebrujących jak i uczestników w zharmonizowaniu nabożeństw uwielbienia z rytmem i wymaganiami liturgii tak, aby uwielbienie Boga zarówno w liturgii, jak i poza nią prowadziło do życia, które będzie uwielbieniem.

Tytuł Tytuł kościoła. Refleksja kanonistyczno-liturgiczna

Jerzy Adamczyk — 2024-12-21

Artykuł dotyczy tytuł kościoła z punktu widzenia kanoniczno-liturgicznego. Zwyczaj nadawania kościołom tytułu ma swój początek już w chrześcijańskiej starożytności. Od IV w. poświęcając kościoły, nadawano im specjalny tytuł, tym samym oddając je pod szczególną opiekę jakiegoś świętego lub samego Zbawiciela. Prawodawca kościelny przywiązując dużą wagę do tytułu kościoła stanowi, że „każdy kościół powinien mieć swój tytuł, który po dokonaniu poświęcenia kościoła nie może być zmieniony”. Kościoły mogą mieć za tytuł Najświętszą Trójcę, Jezusa Chrystusa, Ducha Świętego, Najświętszą Maryję Pannę, Aniołów, Świętego. Bez zgody Stolicy Apostolskiej nie wolno nadawać kosciołowi tytulu blogosławionego, ktorego obchod nie jest jeszcze wpisany prawnie do kalendarza diecezjalnego. W niektórych sytuacjach jednak tytuł kościoła może być zmieniony, za zgodą Stolicy Apostolskiej. Także przy łączeniu i znoszeniu parafii, nowa parafia może mieć inny tytuł niż kościół parafialny.

Anamnetyczna obecność Chrystusa w liturgii Kościoła

Paweł Korsan — 2024-12-21

Na różne sposoby w liturgii Kościoła katolickiego obecny jest Jezus Chrystus wraz ze swoimi czynami i słowami. W kontekście kultycznym Kościoła uobecniają się wydarzenia zbawcze. Każdy, kto uczestniczy w celebracji liturgicznej, może doświadczyć spotkania z prawdziwym Bogiem i otrzymać uświęcenie. W teologii sposób tej obecności zbawczych wydarzeń i samego Boga określa się mianem anamnezy liturgicznej – uobecnieniem, które dzieje się za sprawą Ducha Świętego. Czy to w jednorazowej akcji liturgicznej, poszczególnej celebracji, czy
w przestrzeni, którą nazywamy rokiem liturgicznym, czeka Jezus Chrystus. Uczestnicząc zatem w liturgii, doświadcza się tego, co Boskie, nadprzyrodzone i zbawcze przy pomocy znaków
i symboli, a dzięki zmysłom można wejść i na swój sposób przeżyć wydarzenia zbawcze.

Sprawozdanie z Sympozjum Wykładowców Liturgiki na Wydziałach Teologicznych i w Wyższych Seminariach Duchownych

Maciej Frankiewicz — 2024-12-21

Sprawozdanie z XII Międzynarodowego Kongresu Śpiewu Gregoriańskiego AISCGre „Psallite sapienter. Psalmodia postawą repertuaru śpiewu gregoriańskiego” 4-9 września 2023 r., Opactwo Tynieckie

Mariusz Białkowski — 2024-12-21

Od Redakcji 64

Erwin Mateja — 2024-12-21