Prace Germanistyczne

Przekraczanie granic w mediach: Wojna w Ukrainie w „Moskauer Deutsche Zeitung” i „Königsberger Express”

Csaba Földes — 2025-05-10

Artykuł przedstawia dane i wnioski z projektu pt. „Zagraniczna niemieckojęzyczna komunikacja
prasowa – na przykładzie prasy mniejszości niemieckiej w Europie Środkowej i Wschodniej”. Celem jest opisanie
specyficznego dla mediów użycia języka dwóch (jedynych) niemieckojęzycznych gazet nadal regularnie
publikowanych w Rosji w odniesieniu do wojny między Rosją a Ukrainą w oparciu o badanie danych w ramach
analizy dyskursu. Przede wszystkim artykuł koncentruje się na obserwacjach i ustaleniach jednego z etapów
badania, a mianowicie analizy słów z uwzględnieniem wyników leksykologii dyskursu.

Niemiecka tożsamość na Spiszu w roku politycznych wstrząsów 1918 roku odzwierciedlona w Karpathen-Post

Michaela Kováčová — 2025-05-10

Niniejszy artykuł podejmuje próbę rekonstrukcji tożsamości etnicznej niemieckiej enklawy
na Spiszu pod koniec 1918 r., na peryferiach dawnych Węgier i nowej Republiki Czechosłowackiej.
Analizując korpus tekstów z lokalnego niemieckojęzycznego tygodnika Karpathen-Post oraz kontekst
społeczno-polityczny, prześledzono zmiany w tożsamości Niemców spiskich i podkreślono politycznie
wywołane wstrząsy.”

Analiza nastawienia językowego użytkowników języka wilamowskiego w pierwszej dekadzie XXI wieku

Tymoteusz Krół — 2025-05-10

Język wilamowski rozwinął się z odmiany językowej, który przywieźli ze sobą założyciele
Wilamowic – osadnicy germańskiego pochodzenia przybyli na te tereny w XIII w. Dzięki rewitalizacji językowej,
która rozpoczęła się około 2010 r. dziś po wilamowsku mówi nie tylko 10 native-speakerek, ale również
młodzi new-speakerzy. Udana rewitalizacja języka jest możliwa jedynie w wypadku, w którym użytkownicy
tego języka przejawiają wobec niego pozytywne postawy. W artykule analizowane są wypowiedzi rodzimych
użytkowników języka wilamowskiego, które zostały zebrane podczas długoletnich badań terenowych, jeszcze
zanim działania oddolne Wilamowian zostały wsparte przez aktywistów z zewnątrz. Tekst jest próbą wyjaśnienia
sukcesu rewitalizacji języka wilamowskiego.

Nature Writing jako przekraczanie granic

Dorota Miller — 2025-05-10

W literackim reportażu Droga 816 (2015) Michał Książek – ornitolog, kulturoznawca i przyrodnik
– snuje refleksje nad różnorodnymi wymiarami granicy, stawiając przy tym pod znakiem zapytania dualistyczne
zestawienia natura vs. kultura, człowiek vs. zwierzę oraz dzika przyroda vs. przyroda w sąsiedztwie
człowieka. Niniejszy artykuł analizuje jego postrzeganie i przekraczanie granic oraz ich językową realizację
w Drodze 816 (2015), Atlasie dziur i szczelin (2023) oraz tomach poezji Nauka o ptakach (2014) i Północny
wschód (2017). Przeprowadzona analiza sytuuje jego twórczość w kontekście tzw. Nature Writing i pojęć,
takich jak biocentryzm, antropocentryzm, natureculture (Haraway 2003) i dzikość, uzupełnionych krótkim
zarysem koncepcji językowego obrazu świata.

Przekroczenie granic prawa uwiecznione w języku. Potencjał informacyjny oraz części składowe tekstu średniowiecznych proskrypcji ze Świdnicy

Piotr Owsiński — 2025-05-10

Punktem wyjścia poniższego artykułu jest stwierdzenie, że przestępczość jako składowa część
życia mieszkańców miast, przynależy do ich codzienności. W poniższej pracy zostaje podjęta próba odpowiedzi
na pytanie, czy – i ewentualnie, w jaki sposób – średniowieczna i wczesnonowożytna księga proskrypcji
ze Świdnicy może zostać uznana za zwierciadło, w którym dają się znaleźć utrwalone na piśmie informacje
o przestępstwach, postrzeganych jako przekroczenie granicy prawa. W pierwszej linii rozważania dotyczą potencjału
informacyjnego wpisów proskrypcyjnych. Następnie poruszone zostaje zagadnienie części składowych
tekstu poszczególnych adnotacji o proskrypcji, aby móc określić ich strukturę w kontekście jej fakultatywnych
i obligatoryjnych elementów.

Zaimki neutralne płciowo: między społecznym aktywizmem politycznym a koniecznością językową

Dennis Scheller-Boltz — 2025-05-10

Niniejszy artykuł analizuje zakres, w jakim zaimek neutralny płciowo wydaje się niezbędny
w odniesieniu do osób o różnej, nieokreślonej lub nieznanej płci. Po omówieniu kategorii płci zróżnicowanej,
omówiono zarówno teoretyczne, jak i autentyczne przykłady oparte na tekście. Ankiety i wywiady, w których
pytano o konieczność stosowania zaimków neutralnych płciowo, jasno pokazują, że jak dotąd nie można znaleźć
jednolitości w zastosowaniu, że większość zaimków można rozumieć jako socjolektalne okazjonalizmy,
w najlepszym razie jako socjoneologizmy, a wiele kreacji słownych opiera się na aktywizmie politycznym.

Artyści książki obrazkowej ze Śląska, na Śląsku i o Śląsku oraz ich recepcja w kontekście niemieckojęzycznym

Jeanette Hoffmann — 2025-05-10

Artykuł koncentruje się na Śląsku jako wielojęzycznym regionie przygranicznym Europy i literaturze
dziecięcej jako szansie na wymianę międzykulturową. Na tle rosnącej polsko-niemieckiej praktyki
tłumaczeniowej, empirycznych badań nad nauczaniem i odbiorem oraz międzykulturowej dydaktyki literatury
dziecięcej przedstawiono współczesnych twórców książek obrazkowych ze Śląska, na Śląsku i o Śląsku oraz
ich recepcję w krajach niemieckojęzycznych, a także zbadano motyw podróży jako sposób przekraczania granic
za pomocą wybranych książek obrazkowych.

Rymowanki dziecięce bez przyszłości?

Ágnes Klein — 2025-05-10

Zbieranie i publikowanie rymowanek dziecięcych mniejszości niemieckiej przeżywa renesans na
Węgrzech, jednak pojawia się pytanie, na ile mogą one jeszcze być uważane za żywą część kultury dziecięcej,
ponieważ bardzo niewiele dzieci w tym kraju mówi po niemiecku, nie mówiąc już o niemieckim dialekcie
(Klein 2007: 19). Z tego powodu głównym tematem niniejszego badania jest pytanie, ile i jakie niemieckojęzyczne
rymowanki dziecięce znają rodzice przedszkolaków na Węgrzech, ile i jakie z nich przekazują swoim
dzieciom oraz w jakiej odmianie językowej. Aby móc plastycznie przedstawić ten proces, rymowanki zostały
podzielone na grupy. Badanie przeprowadzono za pomocą kwestionariuszy, które otrzymali rodzice przedszkolaków.
Odpowiedzi zostały ocenione, a wyniki przedstawiono w tabelach. Na podstawie uzyskanych wyników
autorki pragną opowiedzieć się za wspieraniem używania dialektów w instytucjach mniejszości niemieckiej
na Węgrzech, a także za zajęciem się lokalnymi kontekstami kulturowymi i edukacyjnymi w tym zakresie.

Przekraczanie granic w komunikacji politycznej. Nowy obiektyw i etniczno-narodowo-socjalistyczna literatura konfliktu pomiędzy państwo demokratyczne i interesy gospodarcze ludności wiejskiej

Andrea Rudolph — 2025-05-10

Sytuacja ekonomiczna niemieckich i europejskich rolników jest obecnie jednym z głównych tematów
nie tylko w gazetach codziennych i wiadomościach. W artykule w pierwszej kolejności podjęto refleksję
nad konstrukcją komunikacyjną podczas historycznych i współczesnych demonstracji rolników, a następnie
osadzono powieść Hansa Fallady Bauern, Bomben, Bonzen (1931) w historycznym kontekście wiejskiego ruchu
ludowego. Następnie w artykule porównano semantyczne znaczenie słowa „substancja” w powieści rolniczej
Hansa Fallady z powieścią rolniczą Maxa Geißlera Schollentreue. Der rote Feind im Waldhof (1929). Ma to
na celu umożliwienie kontekstowego przypisania twórczości Fallady i Maxa Geißlera do rozwoju literacko-
-historycznego pierwszych dekad XX wieku.

Wiersze Eichendorffa w najnowszym przekładzie na język polski

Paweł Strózik — 2025-05-10

Artykuł omawia najnowsze tłumaczenia wierszy Eichendorffa na język polski. W pierwszej
części wskazano cechy poezji, która była i jest tak chętnie tłumaczona i udźwiękowiana. Tekst wskazuje na
ograniczoną liczbę motywów i tematów, na plastyczność i nastrój, ilustruje dające się uogólnić cechy kompozycyjne
tej poezji. Na przykładzie wierszy: Złamany pierścionek, Na obczyźnie i Na śmierć mojego dziecka
przedstawiono mocne i słabe strony tłumaczenia, a także ukryte pułapki i wyzwania dla tłumacza w wierszach
Eichendorffa. Analizę poprzedza informacja o sylwetce nowego tłumacza Eichendorffa.

Obraz kobiety w utworze Marie Antoinette – Bildnis eines mittleren Charakters Stefana Zweiga

Anna Wilk — 2025-05-10

Maria Antonina, opublikowana w roku 1932, należy do najbardziej znanych i cenionych utworów
Stefana Zweiga. Autor sporządza wnikliwą biografię królowej rokoka i kreśli portret psychologiczny królowej
Francji. W centrum zainteresowania autor stawia jednostkę i jej zmagania. Jednym z głównym tematów
utworów są granice, z którymi Marie Antonina się mierzy: kulturowe, wynikające z jej austriackiego pochodzenia,
moralne, odnoszące się do oczekiwań wobec niej jako królowej czy terytorialne, związane z sytuacją
geopolityczną.