Studia Oecumenica

Wieczerza Pańska w perspektywie dialogu ekumenicznego

Erwin Mateja — 2024-12-28

Liturgia, a zwłaszcza Ofiara Eucharystyczna była dla pierwszych chrześcijan centrum ich życia religijnego. Kolejne wieki były areną licznych sporów i kontrowersji, które dotyczyły rozumienia Eucharystii. Także nasze czasy pokazują, że niezależnie od tego, czy nazywamy ją Mszą św., liturgią eucharystyczną czy Wieczerzą Pańską, nie buduje ona ciągle tej wspólnoty, którą chrześcijanie, niezależnie od tego, do którego Kościoła należą, tworzyć powinni. W niniejszym przedłożeniu podjęta została próba pokazania, jak wiele już osiągnięto w dyskusjach ekumenicznych na interesujący nas temat, ale też, co jeszcze musi być przemyślane, by sprawowana we wspólnotach chrześcijańskich liturgia Eucharystii gromadziła przy jednym stole wszystkich wyznawców Chrystusa. Dlatego najpierw sięgamy do źródeł biblijnych, by tam szukać istoty omawianego sakramentu, następnie zostaje przedstawiona doktryna katolicka, prawosławna i protestancka. W osobnym punkcie przypomniane jest miejsce Eucharystii w dialogu ekumenicznym, by w zakończeniu skoncentrować się problemach, które są ciągle otwarte, a które trzeba rozwiązać, aby celebrujący Eucharystię chrześcijanie pamiętali, że stawia im ona zadanie budowania jedności, której idea wybrzmiała w modlitwie arcykapłańskiej Chrystusa, aby wszyscy stanowili jedno.

The religious meaning system as a conceptual construct of interdenominational approach: A psychological analysis

Dariusz Krok — 2024-12-28

Koncepcja religijności jako systemu znaczeń stanowi interesującą próbę badania fenomenu religii z punktu widzenia psychologii poznawczej, która uwzględnia sposób, w jaki człowiek myśli i pojmuje rzeczywistość. Religijny system znaczeń można określić jako idiosynkratyczny system przekonań dotyczących własnej osoby, innych ludzi i relacji ze światem, którego istotną cechą jest nieodłączny związek ze sferą sacrum. Uważna analiza strukturalna i funkcjonalna religijnego systemu znaczeń prowadzi do wniosku, że oferuje on dużą szansę zastosowania w badaniach międzywyznaniowych, w ramach różnych denominacji chrześcijańskich. Jako uzasadnienie można podać: obecność koncepcji osobowego Boga, inkluzyjny charakter w kontekście dogmatów i zasad wiary, brak specyficznego odniesienia do konkretnych tradycji kulturowych lub historycznych, a także spojrzenie na praktyki religijne w holistycznym, globalnym kontekście. Zasadność użycia religijnego systemu znaczeń w badaniach międzywyznaniowych znajduje swoje potwierdzenie w wynikach badań empirycznych, które zostały wykonane nie tylko w grupach katolików, ale i także wyznań protestanckich. Potwierdza to, że religijność, wyrażana przez pryzmat systemu znaczeń, posiada szerszy zakres zastosowania, nieograniczony do żadnego pojedynczego wyznania chrześcijańskiego.

The Chinese Rites Controversy and Its Relevance

Dariusz Klejnowski-Różycki — 2024-12-28

Spór o ryty chińskie dotyczył zgodności chińskich praktyk, takich jak kult przodków i oddawanie czci Konfucjuszowi, z nauką Kościoła katolickiego. W XVII w. jezuici uznali te rytuały za świeckie, dostosowując chrześcijaństwo do chińskiej kultury. Dominikanie i franciszkanie sprzeciwiali się temu, twierdząc, że prowadzi to do synkretyzmu. Stolica Apostolska, po licznych kontrowersjach, zakazała tych praktyk, co osłabiło misje katolickie w Chinach i wpłynęło na ich relacje z Zachodem. W XX w. Kościół zmienił stanowisko, uznając rytuały za zgodne z wiarą chrześcijańską, co stało się fundamentem teologii inkulturacji. Współczesne implikacje sporu są widoczne w relacjach Watykanu z Chinami, zwłaszcza w kontekście sinizacji religii, która podporządkowuje praktyki religijne ideologii państwowej. Dyplomatyczne działania papieża Franciszka, takie jak porozumienie dotyczące mianowania biskupów, pokazują próbę znalezienia kompromisu, choć relacje pozostają napięte. Spór pozostaje aktualny jako przykład napięć między uniwersalizmem chrześcijaństwa a lokalnymi kulturami oraz wskazuje na konieczność dialogu kulturowego i zrozumienia różnorodności w obliczu globalnych wyzwań.

Chrystus tu i teraz. Charakterystyka chrystologii protestanckiej i postulaty dla chrystologii katolickiej w ujęciu Alfonsa Nossola

Piotr Lorek — 2024-12-28

Praca stawia sobie za zadanie przybliżenie refleksji chrystologicznej Alfonsa Nossola (ur. 1932). Znany z zasług na rzecz ekumenizmu duchowny Kościoła rzymskokatolickiego podjął się w swojej pracy naukowej zadania systematyzacji myśli ewangelickiej. Chcąc przybliżyć niektóre wyniki jego aktywności akademickiej powołujemy się na wybrane jego prace. Nossol opracowuje teologicznie myśl protestancką wyszczególniając pięć formalnych i pięć materialnych składowych nauki reformacyjnej. W ten sposób wskazuje na chrystologię jako węzłowy punkt myśli reformacyjnej. Nossol podejmuje się także uchwycenia specyfiki samej chrystologii protestanckiej wydobywając jej sześć charakterystycznych cech. Wreszcie, dostrzegając obecny kryzys chrystologii i inspirując się osiągnięciami chrystologii protestanckiej wysuwa postulaty pod opracowanie integralnej chrystologii katolickiej. Jej celem jest zachowanie ortodoksji i uwzględnienie współczesnych badań naukowych. W końcu Nossol stawia fundamentalne pytanie o to, kim jest dzisiaj Jezus Chrystus. To pytanie o tu i teraz Chrystusa wciąż pozostaje aktualne. Wymaga wysiłku ekumenicznego, który nie tylko uwzględni Sitz im Leben Jezusa, ale także usytuowania samego teologia podejmującego się refleksji chrystologicznej.

Godfrey Goodman and George Hakewill on the decay of the world

Adam Drozdek — 2024-12-28

Koniec XVI i początek XVII wieku upłynął pod znakiem dyskusji teologicznych na temat upadku świata. Godfrey Goodman w swojej książce The Fall of man przedstawił obszernie argumenty na rzecz esencjalnego zepsucia świata, które prowadziło w końcu do jego zniszczenia, a George Hakewill przeciwstawił się temu poglądowi prezenując w swej książce liczne kontrargumenty. W niniejszum artykule przedstawione zostały poglądy obu tych duchownych, którzy mimo różnic między nimi starali się wzmocnić powszechny pogląd, że świat został stworzony dla chwały Bożej.

Społeczności ewangelikalne w Polsce wschodniej do roku 1939. Postulat badawczy

Grzegorz Pełczyński — 2024-12-28

Wschodnie tereny Polski były szczególnie zróżnicowane pod względem religijnym. Żyli tam katolicy, prawosławni i wyznawcy judaizmu. Mniejsze grupy wyznaniowe składały się także z przedstawicieli różnych wyznań protestanckich. W artykule przedstawiono protestantów ewangelikalnych: baptystów, ewangelicznych chrześcijan, metodystów i zielonoświątkowców. Ich niewielkie społeczności pojawiły się we wschodniej Polsce pod zaborem rosyjskim już pod koniec XIX w., a niektóre po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. Ewangeliczni chrześcijanie lub zielonoświątkowcy byli wcześniej wyznawcami prawosławia, które w carskiej Rosji było wyznaniem państwowym, podczas gdy w Polsce stanowiło jedynie mniejszość religijną. W dwudziestoleciu międzywojennym w Polsce mniejszości ewangeliczne liczyły 50 000 wyznawców, z czego nawet dwie trzecie znajdowały się na ziemiach wschodnich. Cieszyli się względną tolerancją religijną ze strony władz polskich do 1939 r., kiedy to Związek Radziecki zajął Polskę.

Społeczeństwo strachu a warunki dialogu

Franciszek Kampka — 2024-12-28

W artykule omówiono nowe uwarunkowania społeczne dialogu międzyreligijnego. Przyjęcie perspektywy socjologicznej i odwołanie do koncepcji społeczeństwa ryzyka i polityki strachu pokazało, że różnorodność religijna bywa dziś traktowana jako potencjalne zagrożenie. Następnie omówiono nowy kontekst społeczny, w jakim funkcjonuje dziś religia. Przedstawiono też różne sposoby rozumienia i praktykowania dialogu między wyznawcami różnych religii i możliwe skutki takiego dialogu, ze szczególnym uwzględnieniem perspektywy państw europejskich.

The Church in the Czech Religiously Indifferent Society: An Ecclesiological Perspective

Jiří Vogel — 2024-12-28

Artykuł przedstawia sytuację Kościołów w Republice Czeskiej i analizuje zmiany w samoświadomości Czechosłowackiego Kościoła Husyckiego w kontekście zsekularyzowanego społeczeństwa charakteryzującego się wysokim stopniem indyferentyzmu religijnego. Przemiany tego Kościoła w minionym stuleciu wiernie odzwierciedlają duchowy klimat czeskiej sceny religijnej. Celem artykułu jest pokazanie i skonkretyzowanie, na przykładzie trzech eklezjologii tego Kościoła (eklezjologii stowarzyszeń i ich działalności, eklezjologii wspólnoty i postmodernistycznej eklezjologii centrum duchowego), w jaki sposób wspólnoty chrześcijańskie mogą dostosować się do obojętnego religijnie społeczeństwa, jakie przeszkody mogą napotkać i do jakiej jednostronności się uciekają.

The Contribution of University Theology to the Education of Social and Charity Workers

Noemi Bravená — 2024-12-28

Pracownicy socjalni i charytatywni są kształceni na wydziałach teologicznych, a także biorą udział w niektórych kursach teologicznych. Artykuł dotyczy obecnej pozycji teologii (teologicznych zagadnień) w ich edukacji. Wydaje się, że obecnie zagadnienia teologiczne są niezrozumiałe dla studentów. Są oni skłonni uważać je za niepotrzebne, co prowadzi do zawężenia ich rozumienia działalności charytatywnej i pracy socjalnej. Koncentrując się na kompetencjach teologicznych, można osiągnąć bardziej adekwatną definicję celów takiej edukacji na wydziałach teologicznych, w tym bardziej adekwatną definicję treści programów teologicznych. Niniejszy artykuł oferuje pierwszą definicję kompetencji teologicznych pracowników socjalnych i charytatywnych w oparciu o doświadczenia z Republiki Czeskiej.

The Czechoslovak Hussite Church in Social and Political Reality

Kamila Veverková — 2024-12-28

Czechosłowacki Kościół Husycki został założony w 1920 r. jako zwieńczenie reformatorskich wysiłków czeskiego duchowieństwa katolickiego. Jego powstanie było jedną z konsekwencji powstania niepodległego państwa czechosłowackiego w 1918 r. Oprócz pracy misyjnej, Kościół był zaangażowany w różne inne działania, które były niezbędne w nowym państwie: pracę społeczną, pracę kulturalną, działalność wydawniczą i edukacyjną, a także pracę z dziećmi i młodzieżą. Poprzez swoją działalność charytatywną Kościół dał jasno do zrozumienia, że Ewangelię należy nie tylko głosić, ale także wcielać w życie. Powstały związki społeczne, stacje zdrowia i usługi opieki dziennej. Kościół kształcił również młode pokolenie, wolnych obywateli i chrześcijan dla demokratycznego państwa. Kościół prowadził własny dom dziecka. W sensie aktywnego i społecznie zaangażowanego chrześcijaństwa działał również na arenie międzynarodowej, uczestnicząc w przedwojennych wysiłkach, które doprowadziły do powstania Światowej Rady Kościołów (Konferencja Oksfordzka 1937). Wyróżniającymi się osobistościami byli biblista profesor František Kovář i socjolog František M. Hník. W czasie okupacji niemieckiej (1939-1945) jego służba publiczna była wyjątkowo aktywna, potajemnie organizując pomoc dla Żydów i wszystkich prześladowanych. Krótki okres demokratycznego rozwoju po wojnie został zastąpiony przez postkomunistyczny zamach stanu w 1948 r. i dyktaturę. Kościół został zmuszony do współpracy, ponieważ państwowe ustawy kościelne w 1949 r. pozbawiły go możliwości działania w sferze publicznej (edukacja młodzieży, praca społeczna, działalność wydawnicza) i poddały go (oraz wszystkie inne kościoły) surowej kontroli ekonomicznej i ideologicznej. Kościół przetrwał okres 1948-1989 ze znacznymi stratami. Stopniowo przywraca dziś pracę społeczną, a także działa w wojsku, szpitalach i więzieniach. Przygotowuje profesjonalnych pracowników (nie tylko duchownych) na Husyckim Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Karola, gdzie oprócz teologii naucza się innych dyscyplin, takich jak praca społeczna i charytatywna oraz pedagogika.

Religious education in the Czech Republic in the context of contemporary socio-cultural changes

Mariusz Kuźniar — 2024-12-28

Artykuł podejmuje próbę analizy roli wychowania religijnego w Republice Czeskiej w kontekście współczesnych przemian społeczno-kulturowych prowadzących do wzrostu sekularyzacji i zmian postaw społecznych w podejściu do religii. Dla głębszego zrozumienia złożoności procesów poszczególnych i istotnych etapów kształtowania czeskiego społeczeństwa skorzystano z perspektywy historycznej i kulturowej. Koniec komunizmu w 1989 roku zapoczątkował przemiany gospodarczo-polityczne, były związane z wprowadzeniem systemu demokratycznego oraz wolną gospodarką rynkową. Otwarcie się na Zachodnią cywilizację przyspieszyły proces sekularyzacji społeczeństwa. W sposób zasadniczy jest to widoczne na wartościach i postawach społecznych wobec rodziny, religii, autorytetów różnych instytucji państwowych w tym również Kościoła. Celem artykułu jest pokazanie, złożoności procesów, które zasadniczo rzutowały na proces i stopień sekularyzacji oraz jak współczesne wychowanie religijne (nauka religii w szkołach i katecheza parafialna) reflektuje postawy społeczeństwa czeskiego, w którym chrześcijaństwo, odgrywa marginalną rolę społeczną.

Katolickie wychowanie religijne w kontekście aktualnych przemian społeczno-religijnych w Polsce

Jerzy Kostorz — 2024-12-28

W artykule podjęto problem wychowania religijnego w kontekście aktualnych przemian społeczno-religijnych. Można je zaobserwować w zmianie mentalności dzieci, młodzieży i dorosłych, galopującej sekularyzacji w Polsce, w organizacji lekcji religii oraz w jakości zaangażowania katechetycznego rodziny, szkoły, parafii. W odpowiedzi na przemiany społeczno-religijne sformułowano propozycje odnowy środowisk wychowawczych i zmiany koncepcji lekcji religii w szkole. Postulowano opracowanie nowej podstawy programowej lekcji religii oraz podejmowanie nowych, wykorzystujących cyfrowe przestrzenie, działań ewangelizacyjnych, katechetycznych i duszpasterskich w rodzinie, szkole i parafii. Za ważną uznano współpracę środowisk wychowawczych, która podobnie jak podstawa programowa i program nauczania religii w szkole, wymaga odnowy. Akcent przy tym położyć należy na autentyczną komunikację i współdziałanie rodziców, wychowawców, katechetów, duszpasterzy.

Katolicka teologia moralna wobec wyzwań sekularyzacji i sekularyzmu. Kilka uwag w perspektywie myśli Joachima Piegsy MSF (1930–2015)

Janusz Podzielny — 2024-12-28

Sekularyzacja, która często przeradza się w sekularyzm, oddalając się tym samym od pozytywnej koncepcji świeckości, wystawia na trudną próbę życie współczesnych chrześcijan, szczególnie na Zachodzie. Konkretne postulaty, które mają na celu przeciwstawienie się tym negatywnym trendom, proponuje katolicka teologia moralna. Tu temat sekularyzacji i sekularyzmu wybrzmiewa głównie jako zagrożenie dla teologalnej cnoty wiary oraz cnoty religijności. W niniejszym artykule, po doprecyzowaniu pojęć sekularyzacji i sekularyzmu oraz krótkim omówieniu aktualnego zasięgu tych zjawisk (zwłaszcza w Polsce), zostaną zaprezentowane konkretne postulaty teologicznomoralne autorstwa Joachima Piegsy MSF (1930-2025). Mogą być one pomocne dziś w przezwyciężeniu lub ograniczeniu procesów sekularyzacyjnych. Chodzi przede wszystkim o: powrót do Dekalogu, prawdy oraz świadectwa chrześcijańskiego życia.

Counter-culture of Compassion. The Early Christian View of Roman Games and the Possibilities of its Application in the Contemporary Relationship of Church and Society

Filip Sedlák — 2024-12-28

Chrześcijańskie męczeństwo może być postrzegane jako wyraz kontrkulturowej rzeczywistości Kościoła, jego konfliktowego napięcia między światem a nadchodzącym Królestwem Niebieskim. W tym kontekście jest to również problematyczna koncepcja, która w wielu przypadkach prowadzi do przemocy i wyklucza możliwość dialogu, jednak nierozerwalnie należy do istoty chrześcijaństwa. Z tego powodu należy myśleć o nim w nowy i owocny sposób. Niniejszy artykuł próbuje przemyśleć męczeństwo wczesnych chrześcijan w kontekście perspektywy ofiary i krytyki rzymskich igrzysk gladiatorów, koncentrując się na elemencie współczucia, który był czymś niespotykanym w imperium rzymskim pierwszych wieków po Chrystusie. Perspektywa współczucia jest czymś, co możemy uchwycić, podobnie jak istotę wczesnochrześcijańskiego męczeństwa. Ma ona również znaczenie w naszych czasach i w sytuacji, w której mamy do czynienia z relacjami Kościół – społeczeństwo. Pokazuje to krytyka gier chrześcijańskich w dziele O grach Tertuliana oraz przykłady trzech najstarszych męczeństw: Męczeństwo Polikarpa, Męczennicy z Lyonu i Vienne oraz Męka Perpetui i Felicyty. To odnajdowane współczucie możemy wykorzystać w nowych sytuacjach, w których w danej chwili, podobnie jak Rzymianie, nie widzimy potrzeby ani powodu do jego okazywania.

Minorías étnicas religiosas en la Europa de las naciones [II]

José Manuel Fernández Rodríguez — 2024-12-28

W drugiej części artykułu podejmuje się kwestię prawa do istnienia mniejszości religijnych i ochrony zapewnianej przez prawo europejskie i międzynarodowe. Uwzględnia się przy tym implikacje wynikające z nowych fal migracyjnych spowodowanych przez aktualne czynniki (kryzysy gospodarcze, wojny lub prześladowania religijne lub etniczne), które przyczyniają się do powstania wieloreligijnych, wieloetnicznych i wielokulturowych społeczności. Nowe środowiska tymczasowego lub stałego osiedlania się wymagają dostosowania się wspólnego życia. Sformułowano ponadto szereg wskazówek dotyczących problemów i wyzwań związanych z wielokulturowością, która nie jest w pełni zintegrowana z wartościami i stylem życia współczesnej Europy oraz jej reperkusji dla przyszłego modelu europejskiego współistnienia.

Ecumenical formation program. A proposal of the Roman Catholic Church in the context of the assumptions of the Second Vatican Council and post-conciliar documents

Zygfryd Paweł Glaeser — 2024-12-28

Sobór Watykański II zapoczątkował w Kościele rzymskokatolickim głęboki przełom w myśleniu o Kościele i o realizacji jego posłannictwa w świecie. Uczynił ekumenizm jednym z zasadniczych paradygmatów ewangelizacyjnych, a permanentną ekumeniczną formację uznał za istotne zobowiązanie wszystkich Kościołów. Soborowy Dekret o ekumenizmie Unitatis redintegratio nadaje ekumenicznej formacji właściwe ramy etyczne: Domaga się skutecznego wyrzeczenia się logiki podporządkowywania sobie innych na rzecz logiki szacunku i braterstwa. Wdrożono więc w życie program ekumenicznej formacji. Objęto nim wszystkie formy nauczania i życia Kościoła. Jego zasadnicze cele to: przełamywanie negatywnych stereotypów we wzajemnych odniesieniach między chrześcijanami i Kościołami, odkrywanie tego co wspólne dla różnych chrześcijańskich, poszukiwanie możliwości przezwyciężania tego wszystkiego, co je dzieli, a nade wszystko kształtowanie pozytywnej wrażliwości we wzajemnych relacjach. Program ekumenicznej formacji Kościoła rzymskokatolickiego zarysowany w Dekrecie o ekumenizmie Soboru Watykańskiego II jest stale aktualizowany w dokumentach posoborowych. W niniejszym opracowaniu zaprezentowane zostaną jego zasadnicze założenia oraz pastoralne odniesienia na różnych poziomach aktywności kościelnej.

Między patriarchatem a autokefalią

Jarosław Moskałyk — 2024-12-28

Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Moskiewskiego przeżywa obecnie największy kryzys od początku swojej ponad 30-letniej działalności na Ukrainie. Jest to niewątpliwie wynik rozpętanej przez Federację Rosyjską wojny w lutym 2022 roku, ale także głębokich więzi łączących tę organizację religijną z ośrodkiem władzy duchowej w Moskwie. Oba te czynniki powodują jego ogromną destabilizację wewnętrzną i obniżenie autorytetu moralnego w społeczeństwie. Dodatkowo na utratę wiarygodności przez wskazany podmiot istotny wpływ ma podział w strukturach hierarchicznej władzy oraz stosowanie półśrodków w zakresie własnej autonomii. Brak jasnego i spójnego stanowiska w sprawie postawy zwierzchnika Patriarchatu Moskiewskiego Cyryla i tej Cerkwi wobec rosyjskiej agresji na Ukrainę odbija się wciąż negatywnym echem. Cała ta sytuacja ma niezwykle negatywny wpływ na bieżącą działalność podporządkowanego Moskwie ukraińskiego prawosławia i prowadzi do jego nieuchronnego podziału. Problem relacyjności wewnątrz tejże wspólnoty oraz perspektywa autonomii w ramach tradycji kijowskiej będzie przedmiotem poniższej analizy i konkluzji.

Koncepcja objawienia w teologii Konrada Rudnickiego

Kazimierz Marek Wolsza — 2024-12-28

Konrad Rudnicki (1926–2013) był profesorem astronomii na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz duchownym Starokatolickiego Kościoła Mariawitów (od 1959). W swych pismach starannie oddzielał astronomię od teologii, natomiast w życiu harmonijnie je łączył. W pracach teologicznych zajmował się m.in. problematyką objawienia Bożego (objawienia biblijnego oraz objawień prywatnych). Opracował nowe wydanie pism założycielki mariawityzmu, Marii Franciszki Kozłowskiej (wydanie krakowskie: 1995). Rudnicki odróżniał trzy typy objawień: zmysłowe, inspiracyjne i umysłowe. Objawienia umysłowe są najbardziej wiarygodne. Do tej kategorii zaliczał objawienia Marii Franciszki Kozłowskiej. Zdaniem Rudnickiego każdy akt objawienia miał miejsce w konkretnym czasie, miejscu i okolicznościach. Objawienie Boże realizuje się w historii powszechnej i partykularnej. Koncepcję objawienia Rudnickiego można zaliczyć do nurtu historiozbawczego.

[Rec.] Norman Doe (red.), Church Laws and Ecumenism: A New Path for Christian Unity, London – New York: Routledge 2021, XVI+305 s., ISBN 9781003084273

Sławomir Nowosad — 2024-12-28

[Rec.] Peter H. Sedgwick, The Development of Anglican Moral Theology, 1680–1950, Leiden – Boston: Brill 2024 s., IX+452, ISBN 9789004688087

Sławomir Nowosad — 2024-12-28

Szczególne cechy teologii ks. Jerzego Klingera

Henryk Paprocki — 2024-12-28

Artykuł omawia poglądy ks. profesora Jerzego Klingera (1917–1976), najwybitniejszego polskiego teologa prawosławnego, zwłaszcza jego wizję epiklezy, ekumenizmu i cech szczególnych tej teologii, jak apofatyzm, rola eklezjologii, Eucharystii oraz ekumenizm rozumiany jako budowanie mostów do innych wyznań. Zwrócono także uwagę na rolę Tradycji w dialogu z nowoczesnością, w tym na doświadczenie poezji i sztuki.

La sensibilité œcuménique de Jerzy Klinger

Stanisław Jan Rabiej — 2024-12-28

This text was the warp of a speech at an international conference: “Jerzy Klinger - the Genius of Orthodoxy” - dedicated to one of the most active and versatile Orthodox theologians and ecumenists of the second half of the 20th century. The analysis of Jerzy Klinger's writings and ecumenical activity confirms that with the passage of time, many ideas and problems remain relevant and inspire further research. In his speeches, Klinger often revealed how, in relation to ecumenism, the Orthodox consciousness is, as it were, split (simultaneously enthusiasts and staunch opponents of the movement). He noted, that the two phases, which in the Catholic consciousness in relation to ecumenism were realized sequentially, in the Orthodox reality are realized simultaneously, overlapping. As an active participant in the ecumenical movement, he stressed that the Orthodox consciousness values most the very pursuit of unity, which can be nothing other than the voice of the Holy Spirit. He proposed that instead of the “catholicity” of the Church, there should be a new concept of “catholicity of the world.” Construed in this way, the term would become synonymous with Christian universalism.

Historyczność i “ponadhistoryczność” krzyża i zmartwychwstania w refleksji ks. Jerzego Klingera: od Maksyma Wyznawcy do Rudolfa Bultmanna i z powrotem

Bogna Kosmulska — 2024-12-28

Celem artykułu jest po pierwsze, przypomnienie inspirującej pracy Doktryna krzyża i zmartwychwstania według Rudolfa Bultmanna w konfrontacji z teologią Kościoła prawosławnego ks. Jerzego Klingera oraz analiza sposobu, w jaki ten wybitny prawosławny teolog dokonał w nim jednej z nieoczywistych odsłon „istoty prawosławia”. Bultmann, teolog luterański, pod piórem Klingera okazuje się intuicyjnie rozumieć coś, co być może zostało w tradycji prawosławnej nie dość uwypuklone, mimo że było w niej stale obecne. Tą rzeczą, zdaniem ks. Jerzego, jest egzystencjalna perspektywa wiary jako przede wszystkim indywidualnego doświadczenia, przynajmniej do pewnego stopnia niezależnego od historycznie przyjętego obrazu świata (w tym jego opisu metafizycznego). Poza tą rekonstrukcją, praca niniejsza uzupełnia te rozważania o inspiracje płynące z lektury Maksyma Wyznawcy w ujęciu Dumitru Stăniloae, rumuńskiego teologa, kongenialnego względem Klingera. Zestawienie dwóch modeli soteriologii – egzystencjalnego (Bultmannowskiego) oraz kosmicznego (Maksymowego) – pozwala na krytyczną ocenę stanowiska Bultmanna, a także, w pewnej mierze, stanowiska Klingera.

Hermeneutyka liturgii: nowy dyskurs teologii i pułap istnienia

Witali Michalczuk — 2024-12-28

Artykuł jest poświęcony myśli teologicznej ks. Jerzego Klingera, która wynika z doświadczenia liturgicznego. Liturgia jest wyjściową intuicją tego wielkiego prawosławnego teologa. W ramach liturgii nie tylko mistyka eucharystii, ale i sama formuła sztuki staje się paradygmatem myślenia teologicznego. Realizm liturgiczny jako formuła ontologiczna eucharystii i poetyki sztuki w liturgii określa w myśli ks. Klingera wizję Kościoła i dróg jedności podzielonego chrześcijaństwa. Liturgiczną intuicja zostaje przełożona na doświadczenie poezji, która dla tego teologa-poety była nieodmiennie nowym sposobem istnienia i rozumienia.

Jerzy Klinger i Jerzy Nowosielski: myśli o liturgii

Łukasz Hajduczenia — 2024-12-28

Artykuł jest rozważaniem na temat wybranych myśli ks. Jerzego Klingera dotyczących liturgii prawosławnej. Myśli te są jednocześnie obecne w wielu wypowiedziach Jerzego Nowosielskiego. Wspólne intuicje obu przyjaciół stanowią podstawę do refleksji teologicznej, prowadzącej do wniosków krystalizujących takie pojęcia jak: teologia prawosławna, liturgia, praktyka liturgiczna czy piękno. Wzajemne uzupełnienie się słynnych malarza i teologa, w rezultacie jest decydujące o jakości ich twórczości. Jerzy Nowosielski dzięki temu konstruuje niezwykle interesujący dyskurs dotyczący swojej sztuki. Natomiast ks. Jerzy Klinger tworzy teologię odważną, w której staje się artystą dalekim od teoretyzowania.

Krwią radosnego serca pisane. O poezji ks. Jerzego Klingera

Michał Janocha — 2024-12-28

Jerzy Klinger (1918–1976), wybitny polski teolog prawosławny, był także ciekawym poetą. W ostatnim, czwartym tomie jego Dzieł zebranych, opracowanych przez ks. Henryka Paprockiego (Kraków: Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów 2023), znalazły się polskie i rosyjskie wiersze ks. Jerzego Klingera. Wiersze polskie zostały wydane po raz pierwszy, niemal pół wieku po śmierci Autora, co w historii współczesnej poezji polskiej pozostaje zjawiskiem bezprecedensowym. Niniejszy artykuł podejmuje wstępną próbę odnalezienia w nich wątków autobiografii duchowej i intelektualnej. Kolejne części artykułu przywołują wybrane obszary, tematy i źródła jego poetyckiej twórczości: dzieciństwo, milczenie, romantyzm i klasyczność, podróże.