Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego

Book review: Tim Zeelen. 2024. Eine Berufungstheologie der Ehe. Vorschlag aus moraltheologischer Sicht. Münster: LIT. ISBN 978-3-643-15593-1

Konrad Józef Glombik — 2025-06-20

Recenzja: Edward Jakiel. 2024. Biblia poetycka Harry’ego Dudy. Rozpoznania. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego. ISBN 978-83- 8206-625-8

Ewa Krawiecka — 2025-06-20

Recenzja: Czesław Deptuła. 2024. Galla Anonima mit genezy Polski. Studium z historiozofii i hermeneutyki symboli dziejopisarstwa średniowiecznego. Lublin: Wydawnictwo Werset. ISBN 978-83- 67951-66-1

Artur Lis — 2025-06-20

Recenzja: Sławomir Kęszka. 2024. Diecezja kaliska w latach 1992–2017. Zarys dziejów. Pelplin: Wydawnictwo „Bernardinum”. ISBN 978- 83-8333-212-3

Piotr Górecki — 2025-06-20

Study Trip to India (12–22 February 2025)

Konrad Józef Glombik — 2025-06-20

International Conference of Theological Faculties in Erfurt, Prague, and Opole

Konrad Józef Glombik — 2025-06-20

Niespójności w katolickiej etyce społecznej i seksualnej: W kierunku pojednania

Michael G. Lawler — 2025-06-20

Od dawna zauważa się metodologiczny i antropologiczny rozdźwięk między katolicką etyką społeczną a seksualną. W trzech powiązanych częściach argumentujemy, że adhortacja Amoris laetitia papieża Franciszka zmierza w kierunku metodologicznej i antropologicznej integracji katolickiej etyki społecznej i seksualnej. Po pierwsze, omawiamy kilka wymiarów antropologicznych i metodologicznych w Populorum progressio i katolickiej nauce społecznej; po drugie, przedstawiamy wybrane aspekty antropologiczne i metodologiczne katolickiego
nauczania na temat seksualności; na koniec pokazujemy, w jaki sposób Amoris laetitia integruje i rozwija elementy zarówno społecznej, jak i seksualnej metodologii oraz antropologii katolickiej.

Impulsy papieża Franciszka dla katolickiej etyki relacji

Konrad Józef Glombik — 2025-06-20

We współczesnej katolickiej teologii moralnej coraz wyraźniejsze jest przejście od ujęcia określanego jako „etyka seksualna” i skoncentrowanego na postawach i zachowania w zakresie ludzkiej seksualności ku etyce relacji, która ujmuje kwestie seksualności w obszarze ludzkich relacji i rozumie ją jako narzędzie komunikacji z innymi ludźmi. Przejście to jest coraz wyraźniejsze w najnowszych publikacjach teologicznomoralnych, ale zostało także
wyartykułowane w nauczaniu papieża Franciszka. Wypowiedzi na temat ludzkiej seksualności papieża z Argentyny charakteryzuje aspekt duszpasterski i nie jest ujęciem systematycznym i całościowym, ale są one ważnym impulsem dla wypracowania katolickiej etyki relacji. Niniejszy tekst omawia trzy kluczowe kwestie w rozumieniu etyki relacji, zawarte w nauczaniu papieża Franciszka. Pierwsza z nich dotyczy pozytywnego rozumienia seksualności związanej z dziełem stwórczym Boga oraz będącej elementem procesów dojrzewania człowieka. Kolejnym elementem impulsów dla etyki relacji w nauczaniu Franciszka jest realistyczne ujęcie teologii ciała. W końcu inspiracje i wkład do rozwoju etyki relacji autora adhortacji Amoris laetitia polegają na odejściu od ujęcia normatywnego i przejściu do koncepcji opartej na personalizmie. Dzięki nauczaniu papieża Franciszka katolicka etyka relacji uzyskała nie tylko nowe impulsy i inspiracje, ale także potwierdzenie słuszności takiego podejścia do spraw ludzkiej seksualności ze strony Magisterium Kościoła

Homo faber wobec zagadki kresu ludzkiego życia

Roman Globokar — 2025-06-20

W kontekście współczesnych debat bioetycznych artykuł ten analizuje postać homo faber – nowoczesnego człowieka jako pana natury i samego siebie – oraz jego reakcję na tajemnicę śmierci. Odwołując się do myśli Hannah Arendt i Hansa Jonasa, autor podejmuje refleksję na temat tego, w jaki sposób pragnienie nieograniczonego przedłużania życia lub przyspieszania śmierci poprzez eutanazję odzwierciedla ten sam technokratyczny impuls: potrzebę kontroli nad końcem życia. Oba skrajne podejścia – gorliwość terapeutyczna i eutanazja – są analizowane jako wyraz tego samego paradygmatu antropologicznego. W przeciwieństwie do tego katolickie rozumienie życia ludzkiego podkreśla jego darmowy charakter, kruchość
i wewnętrzną godność. Poprzez etyczną refleksję nad kluczowymi tekstami Magisterium wyłania się moralne podejście, które szanuje życie bez jego ubóstwienia i wspiera sumienie pacjenta w złożonych sytuacjach. Artykuł proponuje relacyjne i holistyczne podejście do umierania,
zakorzenione w chrześcijańskiej antropologii i ukierunkowane na osobistą pełnię oraz duchowe przygotowanie do śmierci.

Powołanie – krytyczna analiza

Tim Zeelen — 2025-06-20

Powołanie, czyli „wezwanie”, to popularny motyw w katolicyzmie. Niniejszy artykuł analizuje jego normatywne znaczenie, kwestionuje podstawy teologiczne oraz zwraca uwagę na problematyczne konsekwencje teoretyczne i praktyczne. Autor krytycznie przygląda się biblijnym
podstawom oraz dualistycznym implikacjom klasycznej teologii powołania. Idealizacja oraz możliwość nadużycia władzy zostają wskazane jako potencjalne problemy praktyczne. Na koniec zarysowana zostaje podstawa odpowiedzialnej teologii powołania.

Insygnia pontyfikalne dla prezbiterów?

Dawid Makowski — 2025-06-20

Prezentowany artykuł dotyczy zagadnienia używania pontyfikaliów przez prezbiterów bez godności biskupiej, którzy cieszą się w Kościele jakąś szczególną jurysdykcją. Tekst został podzielony na trzy części, omawiające kolejno: przyczyny odnowy dyscypliny kościelnej względem omawianego zagadnienia, dokumentów, na mocy których zmodyfikowano dotychczasową
praktykę używania pontyfikaliów, oraz współczesny stan prawno-liturgiczny. Celem publikacji jest odpowiedź na pytanie: Kto i w jakim zakresie może dziś używać szat i odznak pontyfikalnych? Odpowiedź na to pytanie zostaje udzielona poprzez analityczną
syntezę źródeł (zarówno soborowych, jak i prawnych). W ten sposób możliwe jest dostrzeżenie zarówno zmiany praktyki dokonywanej w ciągu ostatnich dziesięcioleci, jak również jej obecnego wymiaru.

Początki chrześcijaństwa i obecności relikwii Krzyża Świętego w Opolu

Piotr Górecki — 2025-06-20

Opole przez wieki wiodło prym stolicy Górnego Śląska. Jego początki sięgają przynajmniej VIII w. W średniowieczu ten książęcy gród był centrum księstwa opolsko-raciborskiego i siedzibą kapituły kolegiackiej. Z jednej z najstarszych legend dowiadujemy się, iż pod koniec X w. tereny te nawiedzić miał biskup praski św. Wojciech i na nieodległym wzgórzu udzielać chrztu świętego Opolanom. Przez wieki mieszkańcy historycznej stolicy Górnego Śląska pamiętali o swoim legendarnym misjonarzu, nazywając go „Apostołem Śląska”, i czcili jego pamięć, zawierzając się jego opiece. Kolejna z legend głosi, że w 1024 r. (a może dopiero na początku XIII w.) podarowana została miastu cenna relikwia – cząstka z Krzyża Świętego. Wspaniały dar, o którego pochodzeniu nadal tak mało wiemy, na trwałe połączył losy miasta i jego mieszkańców z chrześcijaństwem, a znak krzyża, wraz z piastowskim orłem książąt opolsko-raciborskich, bardzo szybko stał się częścią herbu Opola.

Klasztor dominikanek na Wyspie Zajęczej w Budzie (1252–1637) jako przykład ojcowskiej fundacji monarszej (2)

Piotr Stefaniak — 2025-06-20

Tekst jest kontynuacją artykułu opublikowanego w poprzednim numerze czasopisma. Wzniesiony w połowie XIII w. i rozbudowany w kolejnym stuleciu zespół klasztorny dominikanek w Budzie jawił się jako znakomity przykład gotyckiej architektury węgierskiej o francuskiej proweniencji. Pomyślność fundacji zniweczyła inwazja turecka na Węgry w XVI w. W 1541 r. 18 mniszek uciekło z Wyspy Zajęczej do Wielkiego Waradyna. Mieszkały tam do
1546 r., kiedy z powodu reformacji musiały i stamtąd wyjechać. Udały się do Trnawy, gdzie w 1567 r. otrzymały klasztor św. Jana Chrzciciela. Stamtąd w 1618 r. przeprowadziły się do klasztoru klarysek w Pozsony, gdzie w 1637 r. zmarła ostatnia mniszka dominikańska, Barbara
Verebély, zamykając dzieje najznakomitszego z węgierskich klasztorów.

Kilka uwag w sprawie problematyki wyznaniowej w programie wyborczym ruchu polskiego w rejencji opolskiej w latach 1930–1932

Marek Masnyk — 2025-06-20

Powołany do życia w 1922 r. Związek Polaków w Niemczech wiele miejsca poświęcał sprawom wyznaniowym, chociaż w samym programie Związku kwestie te były pomijane. Kościół odgrywał ważną rolę w życiu Polaków na Śląsku Opolskim; wiele polskich organizacji i stowarzyszeń działało pod patronatem Kościoła katolickiego. Także wśród organizatorów i działaczy Związku Polaków w Niemczech poważną i w wielu wypadkach kierowniczą rolę
odegrali księża katoliccy. Wśród nich wymienić można m.in. ks. Bolesława Domańskiego, ks. Czesława Klimasa i ks. Karola Koziołka. W 1930 r. w programie wyborczym ruchu polskiego pojawił się postulat powołania diecezji opolskiej z biskupem-Polakiem oraz utworzenia polskiej akademii duchownej. Artykuł odpowiada na pytanie, czy był to przedwyborczy bluff, czy też inicjatywa ta miała szanse realizacji.

Ks. Georg Hertel (1901–1945) – duszpasterz, wychowawca, ofiara wojny

Mariusz Drygier — 2025-06-20

Ks. Georg Hertel był niemieckim duchownym, urodzonym w 1901 r. w Świdnicy. Po ukończeniu studiów teologicznych na Uniwersytecie Wrocławskim otrzymał święcenia kapłańskie,
po czym został skierowany na dalsze studia z filologii romańskiej, a następnie do pracy katechetycznej we Wrocławiu, Świdnicy i Brzegu. Od 1936 r. mieszkał w Opolu. Zajmował się tam pracą katechetyczną oraz duszpasterską. Był ceniony jako oddany nauczyciel i uzdolniony kaznodzieja. W 1942 r. został kapelanem w Szpitalu św. Wojciecha, gdzie trzy lata później zginął zastrzelony przez jednego z żołnierzy wkraczającej do Opola Armii
Czerwonej.

Nieznany organmistrz Hugo Krebs (1880?–1946 lub 1947) z Opola

Grzegorz Michał Poźniak — 2025-06-20

Artykuł uzupełnia wiedzę o życiu i działalności Hugo Krebsa – organmistrza kojarzonego ze świdnickim środowiskiem, gdzie być może mógł uzyskać wiedzę i umiejętności organmistrzowskie. Na początku XX w. zamieszkał w Opolu, gdzie podjął samodzielną działalność. Odnalezione dokumenty rejencji opolskiej z parafii w Chróścinie Opolskiej oraz w Starych Budkowicach, jak również studium opolskich ksiąg adresowych, wskazują na co najmniej
trzy opolskie adresy organmistrza, fakt wzięcia przez niego udziału w działaniach I wojny światowej, powrót do Opola i wznowienie działalności. Organmistrz zajmował się drobnymi naprawami organów oraz opieką nad nimi. Artykuł ma charakter przyczynkarski.

Z dziejów organów w kościołach parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Maternusa w Lubomierzu

Sławomir Kowalski — 2025-06-20

W momencie stworzenia przez Boga człowiek został obdarzony duszą, umysłem, wolną wolą, a także zdolnością do postrzegania i tworzenia piękna w celu wychwalania Pana. Szczególną rolę w tym procesie przypisuje się muzyce, zwłaszcza organowej, która jest obecna w liturgii Kościoła od setek lat. Nierzadko instrumenty swoim kształtem i rodzajem wyrażają to, czego nie potrafi dusza. Dzięki muzyce organowej towarzyszącej śpiewowi ludzi uczestniczących w nabożeństwie wszyscy wierni uczestniczą w hymnie uwielbienia Pana. Niniejszy artykuł jest próbą wskazania wartości muzyki organowej, jej wykorzystania w kościołach oraz związku instrumentu z religijnością parafian w Lubomierzu. Zagadnienia ujęto od strony historycznej, przedstawiając wydarzenia związane z instrumentami tej parafii wraz z krótką prezentacją historii miejscowości i kościołów.

Od redakcji

Konrad Józef Glombik — 2025-06-20

Editorial

Konrad Józef Glombik — 2025-06-20