Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego

Zmiany klimatyczne i ich skutki: refleksje teologiczne

Todd A. Salzman, Michael G. Lawler — Sat, 11 Jan 2025 00:00:00 +0000

Edward Wilson, dwukrotny zdobywca nagrody Pulitzera za swoje książki na temat tragicznego zagrożenia zmianami klimatycznymi, profesor biologii z Harvardu, ocenia, że „po raz pierwszy w historii wśród tych, którzy potrafią myśleć z wyprzedzeniem większym niż dekada, rozwinęło się przekonanie, że gramy w globalną grę końcową”. Autorzy niniejszego eseju wykazują, że globalna gra końcowa, do której odnosi się Wilson i którą nazywamy kryzysem
ekologicznym, pokazuje, że ludzie i Natura nie są oddzieleni, a nawet nie mogą być oddzieleni, i że to ludzka próba ich rozdzielenia doprowadziła do kryzysu ekologicznego. Tekst
najpierw przedstawia szczegóły zmian klimatycznych, a następnie proponuje kilka teologicznych sugestii, aby zmienić końcową grę oraz odwrócić i uzdrowić zmiany klimatyczne.

Teologia pastoralna wobec kwestii sumienia

Jan Loffeld — Sat, 11 Jan 2025 00:00:00 +0000

Sumienie jest klasycznie miejscem refleksji moralno-teologicznej lub etycznej. Coraz częściej jednak jest wykorzystywane przez biskupów jako miejsce podejmowania decyzji w obliczu niejednoznacznych lub kontrowersyjnych sytuacji duszpasterskich, takich jak błogosławieństwo partnerów tej samej płci. Z kolei biskupi krytykujący Drogę Synodalną również odwołują się do sumienia, które według ich interpretacji nie jest miejscem rozwoju doktrynalnego. Sytuacja ta prowadzi do analizy rozumienia sumienia, które było niejednoznaczne już na Soborze Watykańskim II, a które jest kontynuowane w następczych koncepcjach teologicznych lub późniejszych stanowiskach Magisterium. W odniesieniu do „teologii ludu”, która została rozwinięta już w latach siedemdziesiątych XX w. w obszarze języka niemieckiego (równolegle do Ameryki Łacińskiej) to przeciwstawienie
może być przezwyciężone z punktu widzenia praktyki konkretnych decyzji sumienia, a tym samym duszpasterska istota Vaticanum II może być współcześnie kontynuowana
w obliczu konkretnych problemów.

Motyw płaszcza szkarłatnego i korony cierniowej (Mt 27,27-31) oraz ich analogie w życiu bł. kard. Stefana Wyszyńskiego

Łukasz Grzegorz Florczyk — Sat, 11 Jan 2025 00:00:00 +0000

Żołnierze Poncjusza Piłata przy pomocy płaszcza szkarłatnego, wieńca z cierni, trzciny oraz poprzez przyklękanie, słowną kpinę i plucie, wyśmiali Jezusa jako króla żydowskiego i ośmieszyli oczekiwania mesjańskie
ludu wybranego. Dodatkowo zadawali ból Chrystusowi poprzez bicie Go trzciną po głowie. Te wszystkie wydarzenia zostały opisane w Mt 27,27-31. Autor artykułu, posługując
się metodą historyczno-krytyczną, przeprowadził analizę literacką oraz egzegetyczno-teologiczną powyższej perykopy. W artykule zwrócono szczególną uwagę na dwa motywy: płaszcza szkarłatnego i korony cierniowej. Podjęte czynności badawcze pozwoliły lepiej zrozumieć, dlaczego żołnierze posłużyli się akurat nimi, a nie jakimiś innymi przedmiotami, oraz odpowiedzieć na pytania, jak wyglądała, z czego była wykonana i do czego służyła korona cierniowa włożona na głowę Chrystusa oraz czym mógł być i w jakim celu został nałożony na Jezusa płaszcz szkarłatny. Autor, zafascynowany postacią bł. kard. Stefana Wyszyńskiego, nie zakończył swych dociekań na tekście biblijnym, lecz dodatkowo przeanalizował Zapiski więzienne, w których można odnaleźć wzmiankę o tym, że płaszcz Prymasa
Tysiąclecia został przekazany przez komunistycznego ministra do teatru, by mógł być wykorzystywany podczas przedstawień ośmieszających Kościół. Natomiast piuska kard. Stefana Wyszyńskiego symbolicznie przywodziła mu na myśl koronę cierniową i poranioną głowę Chrystusa. Powyższe zestawienia potwierdziły zachodzącą analogię pomiędzy płaszczem szkarłatnym i płaszczem Prymasa Tysiąclecia oraz między koroną cierniową i piuską.

Związek officium exorcistarum z ministerium catechistarum

Dawid Makowski, Emanuel Kwiatkowski — Sat, 11 Jan 2025 00:00:00 +0000

Artykuł wyjaśnia problem związku, zachodzącego pomiędzy urzędem katechisty a dawnym święceniem niższym egzorcysty. Zagadnienie to jest o tyle istotne, że pozwala dostrzec pewnego rodzaju „aktualizację” trzeciego stopnia święceń. Pontyfikat papieża Franciszka, który jest obfity w dokumenty odnoszące się swoją treścią do posług liturgicznych, pozwala jednocześnie odkrywać wyrażaną przez papieża troskę o właściwą misję świeckich w Kościele. Dlatego też, o ile punkt pierwszy artykułu traktuje o historii
związanej z posługą egzorcysty, o tyle punkt drugi dotyczy posługiwania świeckich w nowej posłudze Kościoła. Trzeci punkt artykułu wyjaśnia istotę związku pomiędzy obiema
posługami Kościoła. Dzięki temu możliwe jest dostrzeżenie również natury posług liturgicznych.

Pochwała Stwórcy i stworzeń w wybranych modlitwach wczesnoceltyckich

Justyna Sprutta — Sat, 11 Jan 2025 00:00:00 +0000

Przyroda wpłynęła na kształt celtyckiej duchowości. W modlitwach z okresu wczesnoceltyckiego często jest ona prezentowana, czasami za pomocą rozbudowanych metafor. Nie istnieje tradycja chrześcijańska, którą charakteryzowałaby fascynacja przyrodą w takim stopniu, jak celtycka z Wysp. Ów zachwyt ujawnił się m.in. w celtyckich modlitwach czyniących Boga i stworzenia swoim przedmiotem. Niniejszy artykuł na podstawie analizy wybranych modlitw celtyckich omawia zagadnienie pochwały Stwórcy oraz pochwały stworzenia.

Przyczynek do metaanalizy opowieści o mariawitach Jerzego Pietrkiewicza

Tomasz Dariusz Mames — Sat, 11 Jan 2025 00:00:00 +0000

Proponowane studium jest próbą metodologicznej analizy książki Jerzego Pietrkiewicza Trzeci Adam. Opowieść o mariawitach, będącego polską adaptacją The Third Adam z 1975 r. Analiza dzieła emigracyjnego pisarza wykracza poza ramy tradycyjnej recenzji, czyniąc polskie wydanie punktem wyjścia do opisania szerszego problemu. Można go sformułować jako ogólne pytanie: Czy praca J. Pietrkiewicza jest monografią naukową abpa Jana M. Michała Kowalskiego i mariawitów? Odpowiedź na nie prowokuje
inne, a mianowicie dotyczące przyjętej przez autora metodologii, doboru źródeł oraz krytyki przekładu. Procedura badawcza została wywiedziona z metody hermeneutycznej, wspomaganej przez metodę historyczno-porównawczą. Wprowadzenie w tematykę stanowi
omówienie polskiej edycji książki. Następnie uwagę poświęcono kwestiom przyjętej przez autora metody i jej konsekwencji. Poruszono także kwestię uznania tej pracy jako naukowej w środowiskach akademickim i ekumenicznym. Całość zamyka podsumowanie.

Klasztor dominikanek na Wyspie Zajęczej w Budzie (1252–1637) jako przykład ojcowskiej fundacji monarszej (1)

Piotr Marian Stefaniak — Sat, 11 Jan 2025 00:00:00 +0000

Wobec najazdu tatarskiego w 1241–1242 r. na Węgry, król Béla IV złożył ślubowanie, że odda córkę na służbę Bogu, gdy ten uratuje kraj przed zagładą. Tatarzy po roku okupacji wycofali się z Węgier. W tej sytuacji król przekazał w 1245 r. trzyipółletnią córkę Małgorzatę do klasztoru dominikanek w Veszprém. W 1243 r. ruszyła budowa klasztoru dla mniszek na Wyspie Zajęczej na Dunaju koło Budy. W 1252 r. królewna wraz z 18 mniszkami zamieszkała w budującym się klasztorze. Béla IV 25 lipca 1255 r. wydał akt fundacyjny klasztoru, który budowano do 1259 r. 5 marca 1257 r. papież Aleksander IV przyjął klasztor pod opiekę Stolicy Apostolskiej. W tym samym roku kapituła generalna
Zakonu Kaznodziejskiego inkorporowała mniszki do swego zakonu. W taki sposób powstał najznakomitszy zespół klasztorny na Węgrzech w XIII w., w którym żyły córki
władców, rycerzy i możnowładców. W latach 1381–1409 zespół klasztorny został przebudowany, stając się perłą architektoniczną na europejską skalę. Gotycki, strzelisty klasztor wzniesiony został w białym marmurze przez francuskich architektów. Był on także ważnym sanktuarium i miejscem pielgrzymek do grobu św. Małgorzaty Węgierskiej. Mniszki słynęły z wysokiego poziomu duchowego i intelektualnego. Działało tutaj skryptorium.
Znamy również trzy mniszki-skryby, które tutaj pracowały w XV w.: Leę Ráskai, Martę Sövényházi i Soror Katerinę. Pomyślność klasztoru zniweczyła inwazja turecka na Węgry.
W 1541 r. 18 mniszek uciekło z Wyspy Zajęczej do Wielkiego Waradyna. Mieszkały tam do 1546 r., kiedy z powodu reformacji musiały i stamtąd wyjechać. Udały się do Trnawy, gdzie w 1567 r. otrzymały klasztor św. Jana Chrzciciela. Stamtąd w 1618 r. przeprowadziły się do klasztoru Klarysek w Pozsony, gdzie w 1637 r. zmarła ostatnia mniszka dominikańska, Barbara Verebély, zamykając dzieje najznakomitszego w węgierskich klasztorów.

Trzy zawiadomienia o zgonach dominikanek raciborskich w 1740 i 1743 r.

Grzegorz Kublin — Sat, 11 Jan 2025 00:00:00 +0000

W artykule zostały przedstawione trzy zawiadomienia o śmierci dominikanek raciborskich z 1740 i 1743 r.: Franciszki Cellari, Eleonory Paczynskiej i Józefy Zatzwilichowskiej.
Pochodzą one z okresu, gdy konwenty śląskie (męskie i żeńskie) należały do prowincji czeskiej Zakonu Kaznodziejów (1706–1754). Zachowały się one w zbiorze materiałów archiwalnych klasztoru dominikanów w Znojmie, który przechowywany jest w Morawskim Archiwum Krajowym w Brnie. Dokumenty dają ogólny obraz, jak mogły wyglądać pozostałe, niezachowane zawiadomienia, które docierały do innych klasztorów prowincji czeskiej. Pisma te wnoszą nowe informacje do prozopografii sióstr św. Dominika w Raciborzu i pozwalają skorygować funkcjonujące już w obiegu naukowym.

Aspekt międzynarodowy kultu świętego Jozafata Kuncewicza w XIX w. na podstawie literatury polskiej

Radosław Dobrowolski — Sat, 11 Jan 2025 00:00:00 +0000

W 2023 r. przypadał ważny jubileusz związany z 400. rocznicą męczeństwa św. Jozafata Kuncewicza. Ten biskup-męczennik i zakonnik należący do zakonu bazylianów poniósł śmierć w Witebsku 12 listopada 1623 r. Książki i broszury powstałe po kanonizacji (po 1867 r.) w większości ukazują – zgodne z prawdą historyczną – oblicze męczennika. Głównym źródłem informacji dla polskiego odbiorcy o św. Jozafacie, była książka o. Alfonsa Guépina z 1885 r. w przekładzie i redakcji ks. Kalinki. Dzięki niej wielu
innych autorów, m.in. ks. Jan Urban czy też Tadeusz Żychiewicz, utrwalali w późniejszych latach oparty na faktach historycznych wizerunek patrona unii.

Udział bpa Stanisława Zdzitowieckiego w powstaniu diecezji częstochowskiej

Michał Adam Widera — Sat, 11 Jan 2025 00:00:00 +0000

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę bp Stanisław Zdzitowiecki wysunął postulat zreorganizowania sieci diecezjalnej i był bardzo mocno zaangażowany w utworzenie diecezji częstochowskiej. Argumentował to racjami duszpasterskimi (związanymi ze zbyt dużą rozległością dotychczasowej diecezji kujawsko-kaliskiej), społecznymi (dotyczącymi specyfiki pracy wśród ludności robotniczej Częstochowy i Zagłębia Dąbrowskiego), a także religijnymi (wynikającymi z roli, jaką na ziemiach polskich odgrywała Jasna Góra). Propozycja utworzenia diecezji częstochowskiej spotkała się z powszechnym poparciem całego episkopatu, a do 1924 r. prowadzono dyskusje nad kształtem jej granic. Jej powstanie zostało zatwierdzone w 1925 r. w konkordacie zawartym pomiędzy Stolicą Apostolską i II Rzeczpospolitą oraz w bulli papieża Piusa XI Vixdum Poloniae unitas.

Kościół św. Dominika w Turobinie – perła renesansu lubelskiego

Artur Lis — Sat, 11 Jan 2025 00:00:00 +0000

Przedmiotem artykułu jest analiza historyczno-architektoniczna kościoła św. Dominika w Turobinie, który jest znaczącym przykładem renesansowej architektury sakralnej na Lubelszczyźnie. Celami szczegółowymi są m.in. zaprezentowanie historii miejscowości oraz kościoła parafialnego, jego architektury i wystroju wnętrza. Artykuł zawiera analizę formalno-stylistyczną i porównawczą świątyni turobińskiej. Zbudowany w XV w. kościół przeszedł liczne etapy rozbudowy i renowacji, co czyni go interesującym obiektem badawczym. Jako przykład architektury „renesansu lubelskiego” stanowi cenny element dziedzictwa kulturowego regionu, łączący w sobie bogatą historię, tradycje i wyjątkowe walory artystyczne. W badaniach wykorzystano metodę historyczno-porównawczą uzupełnioną przez metodę stylistyczną.

Rec. Paulina Jabłońska. Red. 2024. Bł. Józef Cebula OMI (1902–1941). Konteksty życia i męczeńskiej śmierci. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, 288 s., ISBN 978-83-8281-482-8.

Jarosław Różański — Sat, 11 Jan 2025 00:00:00 +0000

Václav Havel and the Czechoslovak Dissident Communist Regime’s Thoughts on Western European Peace Activism During the Cold War Review of Václav Havel’s Essay Anatomy of a Restraint (Anatomie jedné zdrženlivosti), April 1985

Innocenzo M.V. Szaniszló — Sat, 11 Jan 2025 00:00:00 +0000

Recenzja: Paweł Pyrchała. 2022. Wspomnienia i fakty. Oprac. Jerzy Nowok. Zabrze: Wydawnictwo Dukle, 564 s., ISBN 978-83- 954310-7-4.

Piotr Górecki — Sat, 11 Jan 2025 00:00:00 +0000

Recenzja książki ks. Pyrchały - jego autobiografii

KI – Zwischen Chancen und Gefahren Bericht der BCE-Kuratoriumssitzung am 24.10.2024 zum Thema Künstliche Intelligenz

Paul Draganoff — Sat, 11 Jan 2025 00:00:00 +0000

Sprawozdanie z działalności Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego w roku akademickim 2023/2024

Janusz Podzielny — Sat, 11 Jan 2025 00:00:00 +0000

Od redakcji

Konrad Józef Glombik, Piotr Górecki — Sat, 11 Jan 2025 00:00:00 +0000

Editorial

Konrad Józef Glombik, Piotr Górecki — Sat, 11 Jan 2025 00:00:00 +0000