Pomiar efektywności naukowej i turystycznej polskich parków narodowych z wykorzystaniem metody DEA
Robert RUSIELIK
Wojciech ZBARASZEWSKI
Abstrakt
Niedobory finansowania są wspólne dla obszarów chronionych (PA) w wielu krajach. Dane zebrane w połowie lat 90. XX wieku świadczą, że w skali świata występuje deficyt w kwocie 2,3 mld USD na skuteczną ochronę funkcjonujących PA. Dlatego rośnie zainteresowanie rozliczaniem kosztów funkcjonowania PA oraz potrzeba zwiększenia efektywności wykorzystania środków finansowych. W artykule scharakteryzowano polskie parki narodowe (PN) oraz przeprowadzono analizę efektywności wykorzystania ich zasobów przy zastosowaniu metody Data Envelopment Analysis (DEA). Badanie przeprowadzono w obszarze działalności turystycznej i naukowej, które wraz z ochroną różnorodności biologicznej stanowią istotę funkcjonowania PN.
Słowa kluczowe:
efektywność, Data Envelopment Analysis, parki narodowe, obszary chronione, turystykaBibliografia
Armsworth, P. R.; Cantú-Salazar, L.; Parnell, M.; Davies, Z. G.; Stoneman, R. (2011). Management costs for small protected areas and economies of scale in habitat conservation. Biological Conservation 144: 423-429.
Balmford, A.; Bruner, A.; Cooper, P.; Costanza, R.; Farber, S.; Green, R.E.; Jenkins, M.; Jefferiss, P.; Jessamy, V.; Madden, J.; Munro, K.; Myers, N.; Naeem, S.; Paavola, J.; Rayment, M.; Rosendo, S.; Roughgarden, J.; Trumper, K.; Turner, K. R. (2002). Economic Reasons for Conserving Wild Nature. Science 297: 950-953.
Banker, R.D.; Charnes, A.; Cooper, W.W. (1984). Some Models for Estimating Technical and Scale Inefficiency in Data Envelopment Analysis. Management Science 30: 1078–1092.
Bosetti, V.; Locatelli, G. (2006). A data envelopment analysis approach to the assessment of natural parks' economic efficiency and sustainability. The case of Italian national parks. Sustainable Development 14: 277-286.
Boucher, T. M.; Spalding, M.; Revenga, C. (2013). Role and Trends of Protected Areas in Conservation. Encyclopedia of Biodiversity: 485-503.
Buckley, R. (2002). Managing tourism in parks: Research priorities of industry associations and protected area agencies in Australia. Journal of Ecotourism 1: 162-172.
Chape, S.; Harrison, J.; Spalding, M.; Lysenko, I. (2005). Measuring the extent and effectiveness of protected areas as an indicator for meeting global biodiversity target. Philosophical Transactions of the Royal Society B – Biological Sciences 360: 443–455.
Charnes, A.; Cooper, W.W., Rhodes, E. (1978). Measuring the efficiency of decision making units. European Journal of Operational Research 2:429-444.
Coelli, T.; Rao, P.; Battese, G. (1998). An introduction to efficiency and productivity analysis. Kluwer Academic Publishers, Boston-Dordrecht-London.
Coelli, T. (1996). A Guide to DEAP Version 2.1: A Data Envelopment Analysis (Computer) Program. The Centre for Efficiency and Productivity Analysis, University of New England.
Cooper, W.W.; Seiford, M. L.; Kaoru, T. (2007). Data Envelopment Analysis: A Comprehensive Text with Models, Applications, References and DEA-Solver Software. Springer Science+Business Media, LLC. New York.
Debreu, G. (1951). The Coefficient of Recourse Utilisation. Econometrica 19: 273–292.
Dudek, A.; Kowalczyk, A. (2003). Tourism in protected areas - Opportunities and threats. Prace i Studia Geograficzne 32: 117-140.
Dudley, N. (ed) (2008). Guidelines for applying protected area management categories. Gland Switzerland: IUCN. Page Bros, Norwich.
Dyckhoff, H.; Allen, K. (2001). Measuring ecological efficiency with data envelopment analysis (DEA). European Journal of Operational Research 132: 312–325.
Färe, R.; Grosskopf, S.; Lovell, A.K. (1995). Production Frontiers. Cambridge: Cambridge University Press.
Farrell M.J. (1957). The Measurement of Productive Efficiency. Journal of the Royal Statistical Society 120: 253–281.
GUS (2005). Ochrona Środowiska 2005. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
GUS (2010). Ochrona Środowiska 2010. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
Hof, J.; Flather, C.; Baltic, T.; King, R. (2004). Forest and rangeland ecosystem condition indicators: Identifying national areas of opportunity using data envelopment analysis. Forest Science 50: 473-494.
Holly, G.; Szary, B. (2010). Edukacja ekologiczna w polskich parkach narodowych – dane z lat 2008, 2009 [in:] Roczniki Bieszczadzkie, tom 18, Wydawnictwo Ośrodek Naukowo-Dydaktyczny BdPN, Ustrzyki Dolne.
James, A.; Gaston, K.J.; Balmford, A. (2001). Can we afford to conserve biodiversity? Bioscience 51: 43–52.
McDonald, R.I.; Boucher, T.M. (2011). Global development and the future of the protected area strategy. Biological Conservation 144: 383–392.
Naidoo, R.; Balmford, A.; Ferraro, P.J.; Polasky, S.; Ricketts, T.H.; Rouget, M. (2006). Integrating economic costs into conservation planning. Trends in Ecology and Evolution 21: 681–687.
Nolte, Ch.; Leverington, F.; Kettner, A.; Marr, M.; Nielsen, G.; Bomhard, B.; Stolton, S.; Stoll-Kleemann, S.; Hockings, M. (2010). Protected Area Management Effectiveness Assessments in Europe: A review of application, methods and results. Bundesamt für Naturschutz, Federal Agency for Nature Conservation Konstantinstrasse, Germany.
Partyka, J. (2010). Ruch turystyczny w polskich parkach narodowych, Folia Turistica. Turystyka i ekologia 22: 9-23.
Poskrobko, B. (2005). Zarządzanie turystyką na obszarach przyrodniczo cennych. WSE Białystok.
Szary, B. (2012). Edukacja ekologiczna w polskich parkach narodowych w 2010 [in:] Roczniki Bieszczadzkie, tom 20, Wydawnictwo Ośrodek Naukowo-Dydaktyczny BdPN, Ustrzyki Dolne.
UN (2002). Report of the World Summit on Sustainable Development. United Nations, New York: 51.
UN (2006). Resolution 61/203. International Year of Biodiversity, 2010. United Nations. New York.
UNEP (2010). Report of the Tenth Meeting of the Conference of the Paries to the Convention on Biological Diversity. UNEP/CBD/COP/10/27: 119.
Ustawa o ochronie przyrody z 16.04.2004, Dziennik Ustaw z 2009 nr 151, poz. 1220 z późń. zm
Wenjun, L.; Xiaodong, G.; Chunyan, L. (2005). Hiking Trails and Tourism Impact Assessment in Protected Area. Jiuzhaigou Biosphere Reserve, China. Environmental Monitoring and Assesment 108: 279-293.
Zhang, B.; Bi, J.; Fan, Z.; Yuan, Z.; Ge, J. (2008). Eco-efficiency analysis of industrial system in China: A data envelopment analysis approach. Ecological Economics 68: 306-316.
Balmford, A.; Bruner, A.; Cooper, P.; Costanza, R.; Farber, S.; Green, R.E.; Jenkins, M.; Jefferiss, P.; Jessamy, V.; Madden, J.; Munro, K.; Myers, N.; Naeem, S.; Paavola, J.; Rayment, M.; Rosendo, S.; Roughgarden, J.; Trumper, K.; Turner, K. R. (2002). Economic Reasons for Conserving Wild Nature. Science 297: 950-953.
Banker, R.D.; Charnes, A.; Cooper, W.W. (1984). Some Models for Estimating Technical and Scale Inefficiency in Data Envelopment Analysis. Management Science 30: 1078–1092.
Bosetti, V.; Locatelli, G. (2006). A data envelopment analysis approach to the assessment of natural parks' economic efficiency and sustainability. The case of Italian national parks. Sustainable Development 14: 277-286.
Boucher, T. M.; Spalding, M.; Revenga, C. (2013). Role and Trends of Protected Areas in Conservation. Encyclopedia of Biodiversity: 485-503.
Buckley, R. (2002). Managing tourism in parks: Research priorities of industry associations and protected area agencies in Australia. Journal of Ecotourism 1: 162-172.
Chape, S.; Harrison, J.; Spalding, M.; Lysenko, I. (2005). Measuring the extent and effectiveness of protected areas as an indicator for meeting global biodiversity target. Philosophical Transactions of the Royal Society B – Biological Sciences 360: 443–455.
Charnes, A.; Cooper, W.W., Rhodes, E. (1978). Measuring the efficiency of decision making units. European Journal of Operational Research 2:429-444.
Coelli, T.; Rao, P.; Battese, G. (1998). An introduction to efficiency and productivity analysis. Kluwer Academic Publishers, Boston-Dordrecht-London.
Coelli, T. (1996). A Guide to DEAP Version 2.1: A Data Envelopment Analysis (Computer) Program. The Centre for Efficiency and Productivity Analysis, University of New England.
Cooper, W.W.; Seiford, M. L.; Kaoru, T. (2007). Data Envelopment Analysis: A Comprehensive Text with Models, Applications, References and DEA-Solver Software. Springer Science+Business Media, LLC. New York.
Debreu, G. (1951). The Coefficient of Recourse Utilisation. Econometrica 19: 273–292.
Dudek, A.; Kowalczyk, A. (2003). Tourism in protected areas - Opportunities and threats. Prace i Studia Geograficzne 32: 117-140.
Dudley, N. (ed) (2008). Guidelines for applying protected area management categories. Gland Switzerland: IUCN. Page Bros, Norwich.
Dyckhoff, H.; Allen, K. (2001). Measuring ecological efficiency with data envelopment analysis (DEA). European Journal of Operational Research 132: 312–325.
Färe, R.; Grosskopf, S.; Lovell, A.K. (1995). Production Frontiers. Cambridge: Cambridge University Press.
Farrell M.J. (1957). The Measurement of Productive Efficiency. Journal of the Royal Statistical Society 120: 253–281.
GUS (2005). Ochrona Środowiska 2005. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
GUS (2010). Ochrona Środowiska 2010. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
Hof, J.; Flather, C.; Baltic, T.; King, R. (2004). Forest and rangeland ecosystem condition indicators: Identifying national areas of opportunity using data envelopment analysis. Forest Science 50: 473-494.
Holly, G.; Szary, B. (2010). Edukacja ekologiczna w polskich parkach narodowych – dane z lat 2008, 2009 [in:] Roczniki Bieszczadzkie, tom 18, Wydawnictwo Ośrodek Naukowo-Dydaktyczny BdPN, Ustrzyki Dolne.
James, A.; Gaston, K.J.; Balmford, A. (2001). Can we afford to conserve biodiversity? Bioscience 51: 43–52.
McDonald, R.I.; Boucher, T.M. (2011). Global development and the future of the protected area strategy. Biological Conservation 144: 383–392.
Naidoo, R.; Balmford, A.; Ferraro, P.J.; Polasky, S.; Ricketts, T.H.; Rouget, M. (2006). Integrating economic costs into conservation planning. Trends in Ecology and Evolution 21: 681–687.
Nolte, Ch.; Leverington, F.; Kettner, A.; Marr, M.; Nielsen, G.; Bomhard, B.; Stolton, S.; Stoll-Kleemann, S.; Hockings, M. (2010). Protected Area Management Effectiveness Assessments in Europe: A review of application, methods and results. Bundesamt für Naturschutz, Federal Agency for Nature Conservation Konstantinstrasse, Germany.
Partyka, J. (2010). Ruch turystyczny w polskich parkach narodowych, Folia Turistica. Turystyka i ekologia 22: 9-23.
Poskrobko, B. (2005). Zarządzanie turystyką na obszarach przyrodniczo cennych. WSE Białystok.
Szary, B. (2012). Edukacja ekologiczna w polskich parkach narodowych w 2010 [in:] Roczniki Bieszczadzkie, tom 20, Wydawnictwo Ośrodek Naukowo-Dydaktyczny BdPN, Ustrzyki Dolne.
UN (2002). Report of the World Summit on Sustainable Development. United Nations, New York: 51.
UN (2006). Resolution 61/203. International Year of Biodiversity, 2010. United Nations. New York.
UNEP (2010). Report of the Tenth Meeting of the Conference of the Paries to the Convention on Biological Diversity. UNEP/CBD/COP/10/27: 119.
Ustawa o ochronie przyrody z 16.04.2004, Dziennik Ustaw z 2009 nr 151, poz. 1220 z późń. zm
Wenjun, L.; Xiaodong, G.; Chunyan, L. (2005). Hiking Trails and Tourism Impact Assessment in Protected Area. Jiuzhaigou Biosphere Reserve, China. Environmental Monitoring and Assesment 108: 279-293.
Zhang, B.; Bi, J.; Fan, Z.; Yuan, Z.; Ge, J. (2008). Eco-efficiency analysis of industrial system in China: A data envelopment analysis approach. Ecological Economics 68: 306-316.
RUSIELIK, R., & ZBARASZEWSKI, W. (2020). Pomiar efektywności naukowej i turystycznej polskich parków narodowych z wykorzystaniem metody DEA. Economic and Environmental Studies, 14(3 (31), 283–297. Pobrano z https://czasopisma.uni.opole.pl/index.php/ees/article/view/2883
Autorzy
Robert RUSIELIKAutorzy
Wojciech ZBARASZEWSKIStatystyki
Downloads
Download data is not yet available.
