Demograficzne uwarunkowania rozwoju regionalnego w Polsce Wschodniej

Łukasz Karol Bugowski

Uniwersytet w Białymstoku

Abstrakt

Wprowadzenie: Procesy demograficzne wpływają na kapitał ludzki, który współcześnie jest jednym z najistotniejszych czynników rozwoju regionalnego. Czynniki demograficzne stwarzają bowiem możliwości lub ograniczają poszerzenie zasobu wiedzy i umiejętności oraz warunkują aktywność społeczno-ekonomiczną. Innymi słowy, zjawiska demograficzne mogą sprzyjać lub blokować rozwój regionalny. Niekorzystne trendy demograficzne, w szczególności odnoszące się do liczebności i struktury populacji oraz przyrostu naturalnego są istotnym wyzwaniem polityki regionalnej. Dodatkowo w przypadku regionów o niższym poziomie rozwoju obserwowane jest ujemnie saldo migracji, co może ograniczać rozwój regionalny. W konsekwencji w artykule zostanie zweryfikowana następująca hipoteza: procesy demograficzne są barierą rozwoju regionów Polski Wschodniej.
Cel artykułu: Głównym celem artykułu jest analiza przestrzennego zróżnicowania zjawisk demograficznych w Polsce Wschodniej, zaś celem cząstkowym jest identyfikacja obszarów o niekorzystnych demograficznych uwarunkowaniach rozwoju. Realizacji drugiego celu służy przeprowadzanie analizy na poziomie podregionów, nie zaś regionów, co pozwoli na dokładniejsze określenie obszarów o niekorzystnych zjawiskach demograficznych.
Metodologia/Metody/Źródła danych: W artykule została zastosowana metoda liniowego porządkowania obiektów z wykorzystaniem taksonomicznej miary rozwoju Z. Hellwiga. Ponadto została przeprowadzona analiza porównawcza głównych zjawisk demograficznych w 2010, 2013 i 2016 w Polsce Wschodniej. Podstawowym źródłem danych wykorzystanych w artykule był Główny Urząd Statystyczny (Bank Danych Lokalnych).
Wyniki/Wnioski: Przeprowadzona analiza pozwala stwierdzić, że w latach 2010-2016 w Polsce Wschodniej zaobserwowano wzrost obciążenia demograficznego będącego rezultatem starzenia się społeczeństwa. Ponadto współczynnik salda migracji przyjął wartości ujemne w większości podregionów, zaś współczynnik dzietności jest znacznie poniżej progu zastępowalności pokoleń. W konsekwencji negatywne zjawiska demograficzne w coraz większym stopniu ograniczają kapitał ludzki i pośrednio negatywnie oddziaływają na rozwój regionalny. Jednakże przeprowadzona analiza pozwala wyróżnić podregiony o korzystnych wartościach badanych wskaźników, przy czym są to podregiony nieliczne, obejmujące stolice poszczególnych województw i nie wpływają w znaczący sposób na pogarszający się ogólny stan demografii w Polsce Wschodniej.

Słowa kluczowe:

rozwój regionalny, procesy demograficzne, struktura demograficzna, naturalny ruch ludności, migracje, Polska Wschodnia