Mechanisms of counterfeiting scientific facts – pseudoscience and pseudo-archaeology

Katarzyna JAROSZ

Opublikowane: 2020-11-27

Tom 14 Nr 1 (29) (2014)

Mechanizmy fałszowania faktów naukowych - pseudonauka i pseudo-archeologia

Katarzyna JAROSZ

Abstrakt

Celem artykułu jest przedstawienie, jakie są techniki i mechanizmy fałszowania faktów naukowych. Archeologiczne pseudonaukowe hipotezy wydają się bardzo atrakcyjne dla społeczeństwa, mimo faktu, że z naukowego punkty widzenia są one niemożliwe. Istotne zatem wydaje się zbadanie, dlaczego i w jakim stopniu te pseudonaukowe teorie istniały i rozwijały się w polskim społeczeństwie, do jakiego stopnia rzeczywistość pozanaukowa wpływała na ich tworzenie i jak zmieniał się stosunek do pseudonaukowych teorii w drugiej połowie XX wieku. Materiałem badawczym były artykuły dotyczące archeologii, opublikowane w polskich czasopismach popularnonaukowych w latach 1945-1999. Można zaobserwować dwie przeciwstawne tendencje, często występujące w tym samym czasie. Część autorów- najczęściej naukowców i specjalistów w określonej dziedzinie- tłumaczy czytelnikom, dlaczego pseudonaukowe fakty, zjawiska i teorie nie są możliwe z naukowego punktu widzenia. Z drugiej strony jednak ukazało się wiele tekstów pisanych przez zwolenników pseudonaukowych teorii. Wśród najczęściej stosowanych technik fałszowania naukowych faktów i zjawisk wymienić należy: przedstawianie artefaktów bez archeologicznego kontekstu, zmiana ich skali, pomijanie określonych faktów lub fałszowanie ich, odrzucanie racjonalnych argumentów, brak logiki w rozumowaniu. Zdarza się, że przedstawiana jest tylko jedna możliwość zaistnienia określonego zjawiska. Często fakty i zjawiska bardziej prawdopodobne, lecz mniej atrakcyjne medianie, a zatem mniej przyciągające ewentualnego czytelnika, nie są brane pod uwagę.

Słowa kluczowe:

archeologia, pseudonauka, pseudoarcheologia

Inne teksty tego samego autora

Katarzyna JAROSZ, Dziedzictwo kulturowe a muzea Azji Środkowej: Rola instytucji kulturalnych w rozpowszechnianiu informacji , Economic and Environmental Studies: Tom 16 Nr 2 (38) (2016)

Pobierz pliki

PDF (English)

Zasady cytowania

JAROSZ, K. (2020). Mechanizmy fałszowania faktów naukowych - pseudonauka i pseudo-archeologia. Economic and Environmental Studies, 14(1 (29), 39–49. Pobrano z https://czasopisma.uni.opole.pl/index.php/ees/article/view/2830

Cited by / Share

Bibliografia

Anonimous (1955). Atlantyda a okres lodowcowy. Problemy 3: 113-117.

Carnac P. (1977). Historia zaczyna się w Bimini. Problemy 7: 123.

Churchward, J. (2004). Mu zaginiony kontynent. Warszawa: wyd. Amber.

Håkan, K.; Nilsson B. (2001). Arkeologins publika relation. En kritisk rannsakning. Göteborg : Bricoleur press.

Breuil H.; Boyle, M.; Scherz, E. R. (1955). The White Lady of the Brandberg. New York: Faber & Fabe.

Hurwic, J. (2006). Wspomnienia i refleksje. Toruń: Wydaw. Comer.

Lewis. W.; David, J. (1981). Believing and Seeing: Symbolic Meanings in Southern San. Rock Paintings. London: Academic Press.

Jacobson, L. (1980). The White Lady of the Brandberg: A re-interpretation. Namibiana 2(1): 21-29.

Jakubowski, J. (1956). UNESCO ostrzega przed fałszywymi naukami. Problemy 7: 445.

Johnson, D. (1997). The Relationship Between the Lines of Nasca and Water Resources. Paper presented to the 16th Annual Meeting of the Northeast Conference on Andean Archaeology and Ethnohistory. University of Maine, Orono, October 5.

Keenan, J. (ed.). (2004). The Lesser Gods of the Sahara: Social Change and Indigenous Rights. Cass Series--History and Society in the Islamic World. Frank Cass: Rutledge.

Krzak, Z. (1978). Jeśli istniała Atlantyda. Problemy 4: 45-51.

Lhote, H. (1959). The Search for the Tassili Frescoes: The story of the prehistoric rock-paintings of the Sahara. London: Hutchinson.

Lhote, H. (1977). Malowidła kwitnącej pustyni. Warszawa: Wyd. Iskry.

Luce, J. (1987). Koniec Atlantydy. Warszawa: WAiF.

Pager, H. (1975). Stone age myth and magic: As documented in the rock paintings of South Africa. Akademische Druck- u. Verlagsanstalt Skowron, S.(1945). Z historii rodu ludzkiego. Wszechświat 1: 12.

Skowron, S.(1947). Czy giganci byli przodkami roku ludzkiego. Wszechświat 8-9: 482-487.

Weidenreich, F.(1944). Giant early man from Java an South China. Science 99(2581): 479-482.

Wendt, W.E. (1972). Preliminary report on an archaeological research programme in South West Africa. Cimbebasia(B) 2: 1–61.

Wolańscy, T. N. (1958). Zagadkowa forma w Groseto. Problemy 12: 9-19.

Wolański, N. (1959). Czy rzeczywiście nasi przodkowie byli olbrzymami? Problemy 7(160): 513.

Zajdler, L. (1979). Atlantyda 1979. Problemy 1: 12-18.

Ziółkowski, M. (1976). Geometria pustyni Nazca. Problemy 9: 32-35. Google Scholar