Wyzwania zrównoważonego rozwoju gospodarstw rolnych
Abstrakt
Gospodarstwa rolne pełnią bardzo ważną rolę w zrównoważonym rozwoju społecznogospodarczym. Współcześnie działalność gospodarstw rolnych jest głównie determinowana przez mechanizm rynkowy. Rynek określa zasady funkcjonowania gospodarstw rolnych, dotyczące zarówno rodzaju i skali podjętej działalności rolnej, sposobu produkcji rolnej, jak i warunków jej sprzedaży. Mechanizm rynku wymusza orientację gospodarstw rolnych na realizację celów ekonomicznych, abstrahując od efektów zewnętrznych produkcji rolnej. Efekty zewnętrzne produkcji rolnej nie są przedmiotem transakcji rynkowych i jak dotąd nie znajdują odzwierciedlenia w rachunku ekonomicznym rolnika. Efekty zewnętrzne produkcji rolnej są jednak przedmiotem coraz większego zainteresowania społeczeństwa. Zainteresowania te odnoszą się chociażby do ochrony środowiska przyrodniczego oraz walorów zdrowotnych dostarczanej żywności. W związku z tym, pojawia się wyzwanie sprostania wymogom zarówno tym o charakterze rynkowym, jak i społecznym. Wychodząc naprzeciw różnym wyzwaniom gospodarstw rolnych zachodzi potrzeba podejmowania działań zmierzających do harmonizowania kryterium mikro- i makroekonomicznego procesu produkcji rolnej. To fundamentalna podstawa koncepcji zrównoważonego rozwoju, która obejmuje także rolnictwo, w tym gospodarstwa rolne – podstawowe jednostki gospodarcze tego sektora. Sprostanie tym wyzwaniom wymaga uwzględniania także czynnika politycznego, by korygował on niepożądane skutki działalności gospodarczej. Celem artykułu będzie przedstawienie głównych wyzwań gospodarstw rolnych, uwarunkowań oraz działań prowadzących do ich zrównoważonego rozwoju.
Słowa kluczowe:
zrównoważony rozwój, gospodarstwa rolne, wyzwania, uwarunkowania, działaniaBibliografia
Act of 7 July 2005 on insuring agricultural cultivations and livestock (Journal of Laws of 2015 item 577, with later changes).
Google Scholar
Bjőrklund, J.; Limburg, K.E.; Rydberg, T. (1999). Impact of production intensity on the ability of the agricultural landscape to generate ecosystem services: an example from Sweden. Ecological Economics 29: 269-291.
Google Scholar
Borecka, A.; Szumiec, A. (2013). Ekonomiczna efektywność ekologicznego chowu bydła mlecznego. Wiadomości Zootechniczne R. LI (2013)/3: 93-101.
Google Scholar
European Commission (2011). Sustainable Food Consumption and Production in a Resource-Constrained World. 3rd SCAR Foresight Exercise. Brussels.
Google Scholar
Firbank, L.G.; Elliott, J.; Drake, B.; Cao, Y., Gooday, R. (2013). Evidence of sustainable intensification among British farms. Agriculture, Ecosystems and Environment 173: 58- 65.
Google Scholar
Fotyma, M.; Igras, J.; Kopiński, J.; Podyma, W. (2010). Ocena zagrożeń nadmiarem azotu pochodzenia rolniczego w Polsce na tle innych krajów europejskiej. In: Harasim, A. (ed.). Ocena zrównoważenia gospodarowania zasobami środowiska rolniczego w wybranych gospodarstwach, gminach, powiatach i województwach: 5375. Puławy: Studia i Raporty IUNG-PIB 20.
Google Scholar
GOS (2011). Foresight. The Future of Food and Farming: Challenges and Choices for Global Sustainability. Final Project Report. London: The Government Office for Science.
Google Scholar
Grzelak, A.; Stępień, S. (2011). Uwarunkowania i skutki zmian klimatycznych dla sektora rolnego – aspekty ekonomiczne. In: Zegar, J.St. (ed.). Z badań nad rolnictwem zrównoważonym [11]: 69-94. Warszawa: IERiGŻ-PIB, Monografia 3.
Google Scholar
Harasim, A. (2006). Przewodnik ekonomiczno-rolniczy w zarysie. Puławy: IUNG-PIB.
Google Scholar
Heady, E.O. (1967). Ekonomika produkcji rolniczej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne.
Google Scholar
Herbinger, G. (2015). Technologie naturalne – szansa dla polskiego rolnictwa. In: Chyłek, E. K. (ed.). III Kongres Nauk Rolniczych. Badania naukowe w procesie kształtowania polskiej wizji Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej. Nauka-Praktyce: 186-187. Warszawa: MRiRW.
Google Scholar
Hołubowicz-Kliza G. (2006). Wapnowanie gleb w Polsce. Instrukcja upowszechniona. Puławy: IUNG-PIB.
Google Scholar
Huylenbroeck, G. van, Durand, G. (2003). Multifunctional Agriculture. A New Paradigm for European Agriculture and Rural Development. Hampshire-Burlington: Ashgate.
Google Scholar
IAASTD (2009). Agriculture at a Crossroads. Global Report. McIntyre B.D., Herren H.R., Wakhungu J., Watson R.T. (eds.). Washington DC: Island Press.
Google Scholar
Jankowiak, J., Kędziora, A. (2009). Globalne zmiany klimatu i ich wpływ na rolnictwo w Polsce. In: Zegar, J.St. (ed.). Z badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym [9]: 9-37. Warszawa: IERiGŻ-PIB, Monografia 174.
Google Scholar
Karwat-Woźniak, B., Chmieliński, P. (2014). Uzasadnienie funkcjonowania odrębnych systemów emerytalnych dla rolników w Polsce i innych krajach Unii Europejskiej. The opinion for the Ministry of Agriculture and Rural Development. Warszawa: IERiGŻ-PIB.
Google Scholar
Kociszewski, K. (2014). Ekologiczne aspekty zmian Wspólnej Polityki Rolnej a zrównoważony rozwój polskiego rolnictwa. In: Zegar, J.St. (ed.). Z badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym [23]: 124-157. Warszawa: IERiGŻ-PIB, Monografia 100.
Google Scholar
Komorowska, D. (2009). Ekonomika produkcji ekologicznej w Polsce. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej 73: 143-154.
Google Scholar
Kopiński, J. (2007). Bilans azotu brutto na powierzchni pola jako agrośrodowiskowy wskaźnik zmian intensywności produkcji rolnej w Polsce. In: Harasim, A. (ed.). Monitoring skutków środowiskowych planu rozwoju obszarów wiejskich: 21-33. Puławy: Studia i Raporty IUNG-PIB 4.
Google Scholar
Krasowicz, S. (2005). Cechy rolnictwa zrównoważonego. In: Zegar, J.St. (ed.). Koncepcja badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym 25-35. Warszawa: IERiGŻ, Monografie 5.
Google Scholar
Krasowicz, S.; Kuś, J.; Jankowiak, J. (2007). Ekonomiczno-organizacyjne uwarunkowania funkcjonowania gospodarstw rolniczych o różnych kierunkach produkcji w aspekcie rozwoju zrównoważonego. In: Harasim, A. (ed.). Współczesne uwarunkowania organizacji produkcji w gospodarstwach rolniczych: 55-76. Puławy: Studia i Raporty IUNG-PIB 7.
Google Scholar
Kud, K. (2015). Technologie naturalne – innowacje, tradycja, przyszłość i bezpieczeństwo. In: Chyłek E.K. (ed.). III Kongres Nauk Rolniczych. Badania naukowe w procesie kształtowania polskiej wizji Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej. Nauka-Praktyce: 82-89. Warszawa: MRiRW.
Google Scholar
Kuś, J. (2013). Specjalizacja gospodarstw rolnych a zrównoważony rozwój rolnictwa. In: Zegar J.St. (ed.). Z badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym [19]: 95-127.Warszawa: IERiGŻ-PIB, Monografia 68.
Google Scholar
Kuś, J., Krasowicz, S. (2001). Przyrodniczo-organizacyjne uwarunkowania zrównoważonego rozwoju gospodarstw rolnych. Pamiętnik Puławski 124: 273-287.
Google Scholar
Kuś, J.; Kopiński, J. (2011). Gospodarowanie glebową materią organiczną w kontekście zmian zachodzących w polskim rolnictwie. In: Zegar, J.St. (ed.). Z badań nad rolnictwem zrównoważonym [11]: 43-68. Warszawa: IERiGŻ-PIB, Monografia 3.
Google Scholar
Kuś, J.; Krasowicz, S.; Kopiński, J. (2008). Ocena możliwości zrównoważonego rozwoju gospodarstw bezinwentarzowych. In: Zegar, J.St. (ed.). Z badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym [5]:11-38. Warszawa: IERiGŻ-PIB, Monografia 87.
Google Scholar
Manteuffel, R. (1984). Ekonomika i organizacja gospodarstwa rolniczego. Warszawa: PWRiL.
Google Scholar
Matuszczak, A. (2013). Zróżnicowanie rozwoju rolnictwa w regionach Unii Europejskiej w aspekcie jego zrównoważenia. Warszawa: PWN.
Google Scholar
OECD (1999). National soil surface nutrient balance: explanatory notes to interpret the data sheets. Paris: OECD Secretariat.
Google Scholar
Rembiałkowska, E. (2006). Analiza cech jakościowych żywności wytwarzanej przez rolnictwo ekologiczne. In: Zegar, J.St. (ed.). Z badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym [3]: 56-76. Warszawa: IERiGŻ-PIB, Monografia 52.
Google Scholar
Ripoll-Bosch, R. et.al. (2012). An integrated sustainability assessment of mediterranean sheep farms with different degrees of intensification. Agricultural Systems 105: 46-56.
Google Scholar
Rozbicki, J. (2015). Rolnictwo precyzyjne szansą zachowania bioróżnorodności i ochrony środowiska, a także gwarantem produkcji bezpiecznej żywności. In: Chyłek, E.K. (ed.). III Kongres Nauk Rolniczych. Badania naukowe w procesie kształtowania polskiej wizji Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej, Nauka-Praktyce: 136-137. Warszawa: MRiRW.
Google Scholar
Sadowski, A. (2012). Zrównoważony rozwój gospodarstw rolnych z uwzględnieniem wpływu Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego, Rozprawy naukowe 447.
Google Scholar
Schultz, T.W. (1964). Transforming Traditional Agriculture. New Haven: Yale University Press.
Google Scholar
Sosnowska, D. (2015). Integrowana produkcja roślin – korzyści i perspektywy. In: Chyłek, E.K. (ed.). III Kongres Nauk Rolniczych. Badania naukowe w procesie kształtowania polskiej wizji Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej. Nauka-Praktyce: 108-109. Warszawa: MRiRW.
Google Scholar
Tittonell, P. (2014). Ecological intensification of agriculture – Sustainable by nature. Environmental Sustainability: 8: 53-61.
Google Scholar
Toczyński, T.; Wrzaszcz, W.; Zegar, J.St. (2013). Zrównoważenie polskiego rolnictwa. Powszechny Spis Rolny 2010. Warszawa: GUS.
Google Scholar
Uchwała Rady Ministrów Nr 163 z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie przyjęcia „Strategii zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa” na lata 2012–2020.
Google Scholar
Ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. z 2015 r., poz. 577, z późn. zm.)
Google Scholar
Wiąckowski, S. K. (2008). Organizmy modyfikowane genetycznie. Obietnice i fakty. Białystok: Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko.
Google Scholar
Woś, A. (1988). Alternatywne strategie gospodarki żywnościowej. Warszawa: IERiGŻ.
Google Scholar
Woś, A. (2004). W poszukiwaniu modelu rozwoju polskiego rolnictwa. Warszawa: IERiGŻ.
Google Scholar
Woś, A.; Zegar, J.S. (2002). Rolnictwo społecznie zrównoważone. Warszawa: IERiGŻ.
Google Scholar
Wrzaszcz, W. (2012c). Poziom zrównoważenia indywidualnych gospodarstw rolnych w Polsce (na podstawie danych FADN). Warszawa: IERiGŻ-PIB, Studia i monografie 155.
Google Scholar
Wrzaszcz, W. (2010). Bilans glebowej substancji organicznej w gospodarstwach indywidualnych objętych rachunkowością rolną FADN. In: Harasim, A. (ed.). Oddziaływanie rolnictwa na środowisko przyrodnicze w warunkach zmian klimatu: 69-89. Puławy: Studia i Raporty IUNG-PIB 19.
Google Scholar
Wrzaszcz, W. (2012a). Bilans nawozowy oraz bilans substancji organicznej w indywidualnych gospodarstwach rolnych [7]. Z badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym. Warszawa: IERiGŻ-PIB, Monografia 129.
Google Scholar
Wrzaszcz, W. (2012b). Czynniki kształtujące poziom zrównoważenia gospodarstw rolnych. In: Zegar, J.St. (ed.). Z badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym [15]: 79-115. Warszawa: IERiGŻ-PIB, Monografia 15.
Google Scholar
Wrzaszcz, W.; Zegar J.St. (2014a). Gospodarstwa ekologiczne w latach 2005-2010. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej 2:39-58.
Google Scholar
Wrzaszcz, W.; Zegar, J.St. (2014b). Sprawność ekonomiczna wybranych form rolnictwa zrównoważonego środowiskowo. In: Zegar, J.St. (ed.). Z badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym [23]: 9-38. Warszawa: IERiGŻ-PIB, Monografia 100.
Google Scholar
Zegar J.St. (2008). Gospodarstwa ekologiczne w Polsce w świetle badań strukturalnych GUS. In: Zegar, J.St. (ed.). Z badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym [6]: 114-140. Warszawa: IERiGŻ-PIB, Monografia 102.
Google Scholar
Zegar, J. (2012). Współczesne wyzwania rolnictwa. Warszawa: PWN. Zegar, J. St. (2007). Podstawowe zagadnienia rozwoju zrównoważonego. Bielsko-Biała: WSBiF.
Google Scholar
Zegar, J.St. (2011). Konkurencyjność rolnictwa zrównoważonego. Zarys problematyki badawczej. In: Zegar, J.St. (ed.). Z badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym [11]: 11-42. Warszawa: IERiGŻ-PIB, Monografia 3.
Google Scholar
Zegar, J.St. (2014). Z badań nad rolnictwem społecznie zrównoważonym [30]. Konkurencyjność rolnictwa zrównoważonego [Synteza]. Warszawa: IERiGŻ-PIB, Monografia 142.1.
Google Scholar
Links:
Google Scholar
www.bip.minrol.gov.pl/Informacje-Branzowe/Ubezpieczenia-upraw-rolnych-i-zwierzatgospodarskich/Ubezpieczenia-upraw-rolnych-i-zwierzat-gospodarskich-w-2016-r. Accessed 20 April 2016.
Google Scholar
www.cdr.gov.pl/57-aktualnoci/cdr-informuje/1833-ubezpieczenia-w-rolnictwie-2016-r. Accessed 21 April 2016.
Google Scholar
www.cdr.gov.pl/o-instytucji/informacje-ogolne. Accessed 18 April 2016.
Google Scholar
www.krus.gov.pl. Accessed 10 April 2016.
Google Scholar
www.minrol.gov.pl/pol/Wsparcie-rolnictwa. Accessed 10 April 2016.
Google Scholar
Statystyki
Downloads
Inne teksty tego samego autora
- Józef St. Zegar, Wioletta Wrzaszcz, Zasada holizmu w zrównoważonym rozwoju rolnictwa , Economic and Environmental Studies: Tom 17 Nr 4 (44) (2017)
