https://doi.org/10.25167/ScrS/5410
Kontekstem badań było doświadczenie życiowe, że akceptacja lub odrzucenie człowieka w określonej grupie społecznej ma ogromny wpływ na prawidłowy rozwój osoby w przestrzeni życia zarówno prywatnego, jak również zawodowego. Również autorzy biblijni przedstawiają to trudne doświadczenie – począwszy od Księgi Rodzaju i nieposłuszeństwa pierwszych ludzi.
Celem badań był przypadek odrzucenia w Nowym Testamencie. Taki przykład znajduje się w passusie Mt 13,54-58 (przybycie Jezusa do swojego rodzinnego miasta – Nazaretu). Analiza tekstu biblijnego pozwala na postawienie pytań badawczych: Czy Jezus miał braci i co o nich wiemy? Co kryje się pod terminem „ojczyzna”? Jakie było znaczenie relacji rodzinnych w czasach biblijnych? Jaka jest prawdziwa tożsamość Jezusa z Nazaretu? Jaka jest rola wiary w zaistnienie cudu?
Do badań wykorzystano metodę historyczno-krytyczną. Zgodnie z tą metodą poddano szczegółowej analizie literackiej tekst Mt 13,54-58. Dokonano delimitacji tekstu (wyznaczenia granic). Określono także konteksty: poprzedzający i następujący. Został zawarty tekst grecki wraz z transliteracją oraz przekładem na język polski. Przeprowadzona krytyka tekstu wskazuje na różnice wśród świadków tekstu. Ukazano też kontekst synoptyczny.
W wyniku przeprowadzonych badań udało się także zaproponować strukturę badanego tekstu. W kolejnych etapach zawarto komentarz egzegetyczny oraz analizę teologiczną.
Wnioski z przeprowadzonych badań odnoszą się do teologii pastoralnej i duchowości.
Pobierz pliki
Zasady cytowania
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Bibliografia
Abogunrin, S., „Ewangelia według świętego Łukasza”, Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego. Komentarz katolicki i ekumeniczny na XXI wiek (ed. W.R. Farmer et al.) (Warszawa 2000) 1250.
Google Scholar
Abramowicz, Z., „Imiona biblijne w systemie antroponimicznym wyznawców judaizmu i chrześcijan (na przykładzie metryk mieszkańców Białegostoku)”, Żydzi Wschodniej Polski. Seria II. W blasku i w cieniu historii (ed. J. Ławski – B. Olech) (Colloquia Orientalia Bialostocensia 7; Białystok 2014) 627–640.
Google Scholar
Albrecht, G.J. – Albrecht, M.J., Matthew (ed. N.P. House) (The People’s Bible; Milwaukee 1996).
Google Scholar
Albright, W.F. – Mann, C.S., Matthew. A New Translation with Introduction and Commentary (The Anchor Bible 26; New York 1971).
Google Scholar
Augustyn, Wyznania (Kraków 62018).
Google Scholar
Baly, D., „Betlejem”, Encyklopedia biblijna (ed. P.J. Achtemeier) (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa 21999).
Google Scholar
Bartnicki, R., „Problematyka cudów we współczesnej egzegezie”, Warszawskie Studia Teologiczne 24/2 (2011) 53–80.
Google Scholar
Bartnicki, R., „Współczesne rozwiązania problemu synoptycznego i ich konfrontacja z badaniami nad Mt 10”, Studia Theologica Varsaviensia 2/1 (1984) 174–194.
Google Scholar
Bartnicki, R. – Kłósek, K., Metody interpretacji Nowego Testamentu. Wprowadzenie (Kraków 2014).
Google Scholar
Baum, A., „Faryzeusze”, Praktyczny słownik biblijny. Opracowanie zbiorowe katolickich i protestanckich teologów (ed. A. Grabner-Haider) (Warszawa 1994) 352–353.
Google Scholar
Baum, A., „Rabbi”, Praktyczny słownik biblijny. Opracowanie zbiorowe katolickich i protestanckich teologów (ed. A. Grabner-Haider) (Warszawa 1994) 1117.
Google Scholar
Baum, A., „Uczeni w Piśmie”, Praktyczny słownik biblijny. Opracowanie zbiorowe katolickich i protestanckich teologów (ed. A. Grabner-Haider) (Warszawa 1994) 1349–1350.
Google Scholar
Beauchamp, P., „Prorok”, Słownik teologii biblijnej (ed. X. Léon-Dufour) (Poznan 21982) 783–792.
Google Scholar
Benedykt XVI, Encyklika „Spe salvi” Ojca Świętego Benedykta XVI do biskupów, prezbiterów i diakonów, do osób konsekrowanych i wszystkich wiernych świeckich o nadziei chrześcijańskiej (Katowice 2007).
Google Scholar
Benedykt XVI, „Przemówienie na Krakowskich Błoniach” (2006) https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/podroze/pl_20060527_4.html [accessed June 10, 2023].
Google Scholar
Benedykt XVI, „Tajemnica odrzucenia”, Więź 580 (2007) 76–79.
Google Scholar
Białowąs, A.M., „Powołanie Jeremiasza (Jr 1,4-19) w ujęciu hebrajskiej retoryki biblijnej”, Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego 42/1 (2022) 15–34. https://doi.org/10.25167/sth.4624.
DOI: https://doi.org/10.25167/sth.4624
Google Scholar
Biel, S., Rabbi z Nazaretu (Droga Jezusa; Kraków 2022).
Google Scholar
Blinzler, J., Die Brüder und Schwestern Jesu (Stuttgarter Bibelstudien 21; Stuttgart 21967).
Google Scholar
Blomberg, C.L., Matthew (New American commentary 22; Nashville, TN 1992).
Google Scholar
Bosetti, E., I wyjaśniał im Pisma. Komentarz do Ewangelii wg św. Łukasza (Kraków 2009).
Google Scholar
Bruner, F.D., Matthew. A commentary (Grand Rapids, MI 2007).
Google Scholar
Calvin, J., A harmony of the Gospels. Matthew, Mark and Luke (ed. D.W. Torrance – T.F. Torrance – T.H.L. Parker) (Calvin’s commentaries; Grand Rapids, MI 1995) II.
Google Scholar
Calvin, J., Commentary on Matthew, Mark, Luke (Christian Classics Ethereal Library 2; Grand Rapids, MI 1975) https://www.ccel.org/ccel/calvin/calcom32.html.
Google Scholar
Carlson, C., „Jezus Chrystus”, Encyklopedia biblijna (ed. P.J. Achtemeier) (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa 21999) 481.
Google Scholar
Carter, W., Matthew and the Margins. A Sociopolitical And Religious Reading (Bible & Liberation; Maryknoll, NY 2001).
Google Scholar
Casciaro, J.M. et al. (ed.), Biblia Nawarska. Pismo Święte Nowego Testamentu z komentarzem duchowym (Ząbki 2020).
Google Scholar
Chorzewska, K. et al. (ed.), Biblia Nawarska. Pismo Święte Nowego Testamentu z komentarzem duchowym (Ząbki 2020).
Google Scholar
Clarke, A., Clarke’s commentary (Clarke’s commentary 5: The New Testament. Matthew to the Acts; New York).
Google Scholar
Codexsinaiticus.org, „Codex Sinaiticus – See The Manuscript” (2022) https://codexsinaiticus.org/en/manuscript.aspx [accessed July 18, 2022].
Google Scholar
Crossan, J., „Przypowieści”, Encyklopedia biblijna (ed. P.J. Achtemeier) (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa 21999) 1008.
Google Scholar
Czerkawski, J., „Szkolna posługa katechety jako nauczyciela, wychowawcy i świadka wiary”, Kieleckie Studia Teologiczne 9 (2010) 23–34.
Google Scholar
Czerski, J., Metodologia Nowego Testamentu (Opolska Biblioteka Teologiczna 126; Opole 2012).
Google Scholar
Davies, W.D. – Allison, D.C., A critical and exegetical commentary on the Gospel according to Saint Matthew (International critical commentary on the Holy Scriptures of the Old and New Testaments; London 2004).
Google Scholar
Dec, I., „Zazdrość i zgorszenie”, Wrocławski Przegląd Teologiczny 8/1 (2000) 269–271.
Google Scholar
Demitrów, A., „Jezus Chrystus – pierwszy powołany i powołujący”, Sympozjum 26/2 (43) 11–52.
DOI: https://doi.org/10.4467/25443283SYM.22.011.17379
Google Scholar
DigiVatLib, „Vat.gr.1209” (2022) https://digi.vatlib.it/view/MSS_Vat.gr.1209 [accessed July 18, 2022].
Google Scholar
Dormeyer, D., „Tetrarcha”, Praktyczny słownik biblijny. Opracowanie zbiorowe katolickich i protestanckich teologów (ed. A. Grabner-Haider) (Warszawa 1994) 770.
Google Scholar
Downing, F., „Metoda historyczno-krytyczna”, Słownik hermeneutyki biblijnej (ed. K.T. Aitken) (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa 2005) 567–568.
Google Scholar
Dziadosz, D., „Ziemia”, Nowy słownik teologii biblijnej (ed. H. Witczyk) (Lublin – Kielce 2017) 995–997.
Google Scholar
Ernst, M., „Faryzeusze”, Nowy leksykon biblijny (ed. R. Egger-Wenzel – M. Ernst – F. Kogler) (Freiburg – Kielce 2011) 205–206.
Google Scholar
Ernst, M., „Królestwo Boże”, Nowy leksykon biblijny (ed. R. Egger-Wenzel – M. Ernst – F. Kogler) (Freiburg – Kielce 2011) 370.
Google Scholar
Ernst, M., „Przypowieść”, Nowy leksykon biblijny (ed. R. Egger-Wenzel – M. Ernst – F. Kogler) (Freiburg – Kielce 2011) 627–628.
Google Scholar
Fausti, S., Rozważaj i głoś Ewangelię wg św. Łukasza. Ewangelia do czytania, słuchania, modlenia się i dzielenia (Kraków 2015).
Google Scholar
Florczyk, Ł., Bóg Izraela w rozumieniu nie-Izraelitów. Studium historyczno-krytyczne wybranych tradycji deutoronomistycznej historiografii (Joz–2 Krl) (Opolska Biblioteka Teologiczna 173; Opole 2020).
Google Scholar
Florczyk, Ł. – Brudek, P. – Steuden, S., „Mądrość jako efekt pozytywnego starzenia się. Perspektywa biblijna”, Forum Teologiczne 17 (2016) 55–71.
Google Scholar
Florczyk, Ł.G., „Paschalna wiara apostoła Tomasza (J 20,24-29)”, Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego 40/2 (2020) 25–52. https://doi.org/10.25167/sth.1966.
DOI: https://doi.org/10.25167/sth.1966
Google Scholar
France, R.T., The Gospel of Matthew (The New International Commentary on the New Testament; Grand Rapids. MI 2007).
Google Scholar
Franciszek, Adhortacja apostolska „Evangelii gaudium” Ojca Świętego Franciszka do biskupów, prezbiterów i diakonów, do osób konsekrowanych, do wiernych świeckich o głoszeniu Ewangelii w dzisiejszym świecie (Wrocław 2014).
Google Scholar
Franciszek, „Christus vivit. Posynodalna Adhortacja Apostolska do młodych i całego Ludu Bożego (25 marca 2019)” (2019) https://www.vatican.va/content/francesco/pl/apost_exhortations/documents/papa-francesco_esortazione-ap_20190325_christus-vivit.html [accessed June 12, 2023].
Google Scholar
Franciszek, „Encyklika Laudato Si’ (24 maja 2015)” https://www.vatican.va/content/francesco/pl/encyclicals/documents/papa-francesco_20150524_enciclica-laudato-si.html [accessed June 12, 2023].
Google Scholar
Franciszek, „Franciszek w ONZ. Świat domaga się ochrony środowiska i walki z «kulturą odrzucenia»” (2015) https://deon.pl/kosciol/serwis-papieski/franciszek-w-onz-swiat-domaga-sie-ochrony-srodowiska-i-walki-z-kultura-odrzucenia,364381 [accessed June 10, 2023].
Google Scholar
Franciszek, „List apostolski Patris corde Ojca świętego Franciszka z okazji 150. rocznicy ogłoszenia świętego Józefa patronem Kościoła Powszechnego” (2020) https://www.vatican.va/content/francesco/pl/apost_letters/documents/papa-francesco-lettera-ap_20201208_patris-corde.html [accessed April 26, 2023].
Google Scholar
Gądecki, S., Wstęp do Ewangelii synoptycznych (Gniezno 1992).
Google Scholar
Gammie, J., „Jakub”, Encyklopedia biblijna (ed. P.J. Achtemeier) (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa 21999) 446.
Google Scholar
Garcia-Treto, F., „Herod”, Encyklopedia biblijna (ed. P.J. Achtemeier) (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa 21999) 401.
Google Scholar
Gardner, R.B., Matthew (Believers Church Bible Commentary; Scottdale, PA 1991).
Google Scholar
Gargano, I., Lectio divina do Ewangelii św. Mateusza (Lectio divina / Innocenzo Gargano 26; Kraków 2015) 4: Jan Chrzciciel, powiedzenia, przypowieści (rozdz. 11–13).
Google Scholar
Glatt-Gilad, D., „Szabat”, Encyklopedia biblijna (ed. P.J. Achtemeier) (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa 21999) 1171–1172.
Google Scholar
Gnilka, J., Das Matthäusevangelium (Herders theologischer Kommentar zum Neuen Testament 1: Kap. 1,1–13,58; Freiburg 1986).
Google Scholar
Gnilka, J., Jezus z Nazaretu. Orędzie i dzieje (Teologia Żywa; Kraków 1997).
Google Scholar
Gollinger, H., „Przypowieści”, Praktyczny słownik biblijny. Opracowanie zbiorowe katolickich i protestanckich teologów (ed. A. Grabner-Haider) (Warszawa 1994) 1092–1093.
Google Scholar
Grabner-Haider, A., „Apoftegmaty”, Praktyczny słownik biblijny. Opracowanie zbiorowe katolickich i protestanckich teologów (ed. A. Grabner-Haider) (Warszawa 1994) 47–48.
Google Scholar
Grundmann, W., Das Evangelium nach Matthäus (Theologischer Handkommentar zum Neuen Testament 1; Berlin 1975).
Google Scholar
Grzybek, S., „Czy Chrystus miał braci?”, Ruch Biblijny i Liturgiczny 11/3 (1958) 231–238. https://doi.org/10.21906/rbl.2666.
DOI: https://doi.org/10.21906/rbl.2666
Google Scholar
Grzywaczewski, J., „Święty Józef jako opiekun Jezusa i małżonek Maryi według Orygenesa”, Vox Patrum 71 (2019) 209–232. https://doi.org/10.31743/vp.3542.
DOI: https://doi.org/10.31743/vp.3542
Google Scholar
Hagner, D.A., Matthew 1–13 (Word Biblical Commentary 33a; Dallas, TX 2002).
Google Scholar
Hare, D.R.A., Matthew (Interpretation. A Bible Commentary for Teaching and Preaching; Louisville, KY 1993).
Google Scholar
Heil, J., „Cuda”, Encyklopedia biblijna (ed. P.J. Achtemeier) (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa 21999) 172.
Google Scholar
Hendriksen, W., Exposition of the Gospel according to Matthew (New Testament commentary 9; Grand Rapids, MI 2007).
Google Scholar
Henry, M., Matthew Henry’s Concise Commentary on the whole Bible (Nashville 1997).
Google Scholar
Hergesel, T., „Adoracja cudotwórcy – Mateuszowa interpretacja cudów Jezusa”, Ruch Biblijny i Liturgiczny 32/2–3 (1979) 104–114.
DOI: https://doi.org/10.21906/rbl.1229
Google Scholar
Hergesel, T., „Historia zbawienia według św. Mateusza”, Ruch Biblijny i Liturgiczny 44/1–3 (1991) 25–36. https://doi.org/10.21906/rbl.968.
DOI: https://doi.org/10.21906/rbl.968
Google Scholar
Hergesel, T., „Legenda o św. Józefie cieśli”, Ewangelie apokryficzne. Cz. 2, Św. Józef i św. Jan Chrzciciel, Męka i zmartwychwstanie Jezusa, Wniebowzięcie Maryi (ed. M. Starowieyski – W. Appel) (Apokryfy Nowego Testamentu 1/1; Kraków 2003) 559–577.
Google Scholar
Herrgott, G., „Salome”, Praktyczny słownik biblijny. Opracowanie zbiorowe katolickich i protestanckich teologów (ed. A. Grabner-Haider) (Warszawa 1994) 1170.
Google Scholar
Homerski, J., Ewangelia według św. Mateusza. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz (Pismo Święte Nowego Testamentu 3/1; Poznań 1979).
Google Scholar
Horodecki, M., Ewangelia według świętego Mateusza jako Nowy Heksateuch w literaturze biblijnej (Pelplin 2006).
Google Scholar
Jan Paweł II, Encyklika „Evangelium vitae” Ojca świętego Jana Pawła II do biskupów, do kapłanów i diakonów, do zakonników i zakonnic, do katolików świeckich oraz do wszystkich ludzi dobrej woli o wartości i nienaruszalności życia ludzkiego (Città del Vaticano 1995).
Google Scholar
Jan Paweł II, „Przemówienie wygłoszone 2 czerwca 1980 roku w UNESCO” (1980) https://teologiapolityczna.pl/jan-pawel-ii-przemowienie-wygloszone-2-czerwca-1980-roku-w-unesco [accessed June 12, 2023].
Google Scholar
Jańczuk, L., Tekst Nowego Testamentu. Rękopisy greckie, przekłady I tysiąclecia, tekst drukowany (2009) https://www.academia.edu/28690682/Tekst_Nowego_Testamentu.
Google Scholar
Janiec, S., „Chrystus Jezus jako nauczyciel i wychowawca – trzy świadectwa”, Pedagogika Społeczna 18/3 (2019) 423–432.
Google Scholar
Jankowski, A. (ed.), Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. W przekładzie z języków oryginalnych. Opracowanie: Zespół biblistów polskich z inicjatywy Benedyktynów Tynieckich [Biblia Tysiąclecia] (Poznań 52002).
Google Scholar
Jasiński, A.S.J., „Sprawiedliwość Boża według ksiąg prorockich w ujęciu dokumentu Papieskiej Komisji Biblijnej: „Natchnienie i prawda Pisma Świętego””, Scriptura Sacra 21 (2017) 205–228. https://doi.org/10.25167/ScrS/4293.
DOI: https://doi.org/10.25167/ScrS/4293
Google Scholar
Kasiłowski, P., „Rozmowa Jezusa z Nikodemem (J 3,1-21)”, Studia Bobolanum 31/1 (2020) 115–138. https://doi.org/10.30439/2020.1.6.
DOI: https://doi.org/10.30439/2020.1.6
Google Scholar
Katechizm Kościoła katolickiego (Poznań 1994).
Google Scholar
Keener, C.S., Komentarz historyczno-kulturowy do Nowego Testamentu (ed. K. Bardski – W. Chrostowski) (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa 32010).
Google Scholar
Keener, C.S., Matthew (New Testament Commentary 1; Downers Grove, IL).
Google Scholar
Kistemaker, S. – Hendriksen, W., New Testament commentary. Exposition of the Book of Revelation (New Testament commentary; Grand Rapids, MI 2001).
Google Scholar
Klawek, A., „Etymologia imienia Maria”, De etymologia vocis Mariam – Maria 1–4/1 (1948) 176–184.
Google Scholar
Kochel, J., Katecheza królestwa niebieskiego. Studium biblijno-katechetyczne Ewangelii Mateusza (Opolska Biblioteka Teologiczna 74; Opole 2005).
Google Scholar
Kowalczyk, A., „Rodzaj literacki Ewangelii Mateusza”, Studia Theologica Varsaviensia 34/1 (1996) 115–153.
Google Scholar
Kowalczyk, A., „Wpływ Heksateuchu na dobór perykop w częściach narracyjnych Ewangelii Mateusza”, Ruch Biblijny i Liturgiczny 40.1 (1987): 26–39. https://doi.org/10.21906/rbl.1364.
DOI: https://doi.org/10.21906/rbl.1364
Google Scholar
Kubiś, A., Biblijny obraz św. Józefa (Rzeszów – Kolbuszowa 2022).
Google Scholar
Kudasiewicz, J., „Królestwo Boże”, Nowy słownik teologii biblijnej (ed. H. Witczyk) (Lublin – Kielce 2017) 445–446.
Google Scholar
Łach, J., „Bracia Jezusa”, Studia Theologica Varsaviensia 11/2 (1973) 257–264.
Google Scholar
Łach, S., „Kim jest obiecany prorok w Pwt 18,15ns?”, Ruch Biblijny i Liturgiczny 24/4–5 (1971) 188–192. https://doi.org/10.21906/rbl.3187.
DOI: https://doi.org/10.21906/rbl.3187
Google Scholar
Langkammer, H., Komentarz do Ewangelii wg św. Mateusza i Ewangelii wg św. Marka (Komentarz teologiczno-pastoralny do Biblii Tysiąclecia. Nowy Testament 1/1; Poznań 2014).
Google Scholar
Lenski, R.C.H., Interpretation of St. Matthew’s gospel (His Commentary on the New Testament; Minneapolis, MN 1961).
Google Scholar
Leś, T., „Mądrość jako cel wychowania. Wybrane teorie, implikacje praktyczne, podstawowe problemy”, Kwartalnik Pedagogiczny 247/1 (2018) 48–68. https://doi.org/10.5604/01.3001.0011.8224.
DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0011.8224
Google Scholar
Leske, A., „Ewangelia według św. Mateusza. Komentarz”, Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego: komentarz katolicki i ekumeniczny na XXI wiek (ed. W.R. Farmer et al.) (Warszawa 2000) 1140–1209.
Google Scholar
Lipińska, M., „Wymiary zazdrości w perspektywie teologicznomoralnej”, Studia Redemptorystowskie 14 (2016) 333–355.
Google Scholar
Lisica, J., „Wiara w Jezusa wyzwaniem do miłowania ojczyzny”, Studia Gdańskie 34 (2014) 145–155.
Google Scholar
Luz, U., Das Evangelium nach Matthäus (Evangelisch-Katholischer Kommentar zum Neuen Testament 2: Mt 8–17; Zürich – Braunschweig 1990).
Google Scholar
Luz, U. – Koester, H., Matthew 8–20. A commentary (Hermeneia – a critical and historical commentary on the Bible; Minneapolis, MN 2001).
Google Scholar
MacArthur, J., Matthew 24–28 (The MacArthur New Testament commentary; Chicago 1989).
Google Scholar
Madeja-Bień, K. – Gamian-Wilk, M., „Wybrane skutki wykluczenia społecznego”, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja 20/4 (2017) 45–58.
Google Scholar
Majewski, M., „Tajemnice biblijnych imion. Izrael” (2015) https://opoka.org.pl/biblioteka/T/TB/wydawnictwom_izrael [accessed April 26, 2023].
Google Scholar
Mielcarek, K., Jezus – ewangelizator ubogich (Łk 4,16-30). Studium z teologii św. Łukasza (Lublin 1994).
Google Scholar
Mielcarek, K., „Problematyka literacko-historyczna Łk 4,16-30”, Roczniki Teologiczno-Kanoniczne 35/1 (1988) 81–100.
Google Scholar
Mikołajczak, M., „Mariologiczna interpretacja perykopy Jezus w Nazarecie (Mt 13,53-58)”, Analecta Cracoviensia 44 (2012) 171–177. https://doi.org/10.15633/acr.13.
DOI: https://doi.org/10.15633/acr.13
Google Scholar
Miller, C., „Kafarnaum”, Encyklopedia biblijna (ed. P.J. Achtemeier) (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa 21999) 525.
Google Scholar
Mitch, C. – Sri, E., Ewangelia według św. Mateusza (Katolicki Komentarz do Pisma Świętego; Poznań 2019).
Google Scholar
Morris, L., The Gospel According to Matthew (A Pillar Commentary Series; Grand Rapids, MI 1992).
DOI: https://doi.org/10.5040/bci-000l
Google Scholar
Nakonieczny, R., „Katechetyczna interpretacja wybranych tytułów chrystologicznych”, Ruch Biblijny i Liturgiczny 54/2 (2001) 134–142. https://doi.org/10.21906/rbl.3570.
DOI: https://doi.org/10.21906/rbl.3570
Google Scholar
Napiórkowski, A., Maryja jest piękna. Zarys mariologii i maryjności (2016). http://dx.doi.org/10.15633/9788374385381.
DOI: https://doi.org/10.15633/9788374385381
Google Scholar
Nestle, E. et al. (ed.), Novum Testamentum Graece. Greek-English New Testament. Greek text Novum Testamentum Graece (Stuttgart 282013).
Google Scholar
Newman, B.M. – Stine, P.C., A handbook on the Gospel of Matthew (United Bible Societies Handbook; New York 1992).
Google Scholar
Neyrey, J., „Bracia”, Encyklopedia biblijna (ed. P.J. Achtemeier) (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa 21999) 137.
Google Scholar
Nocoń, A., „Św. Józef w apokryfach Nowego Testamentu (cz. 1: do narodzenia Jezusa w Betlejem)”, Vox Patrum 79 (2021) 299–320. https://doi.org/10.31743/vp.12716.
DOI: https://doi.org/10.31743/vp.12716
Google Scholar
Nolland, J., The Gospel of Matthew. A commentary on the Greek text (The New International Greek Testament Commentary; Grand Rapids, MI 2005).
Google Scholar
Nolland, J., The Gospel of Matthew. A commentary on the Greek text (Grand Rapids, MI, Bletchley, UK).
Google Scholar
Ohler, A., „Krew”, Praktyczny słownik biblijny. Opracowanie zbiorowe katolickich i protestanckich teologów (ed. A. Grabner-Haider) (Warszawa 1994) 579.
Google Scholar
Ormanty, S., „Biblijna teologia skutków zbawczego czynu”, Poznańskie Studia Teologiczne 14 (2003) 7–20.
Google Scholar
Orygenes, Komentarz do Ewangelii według Mateusza (ed. E. Stanula) (Źródła Myśli Teologicznej 10; Kraków 1998).
Google Scholar
Overman, J., „Uczony w Prawie”, Słownik wiedzy biblijnej (ed. B.M. Metzger – M.D. Coogan) (Vocatio; Warszawa 1996) 785.
Google Scholar
Paciorek, A., Ewangelia według świętego Mateusza. Cz. 1. Rozdziały 1–13. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz (Nowy Komentarz Biblijny. Nowy Testament 1; Częstochowa 2005).
Google Scholar
Pauritsch, K., „Prorok”, Praktyczny słownik biblijny. Opracowanie zbiorowe katolickich i protestanckich teologów (ed. A. Grabner-Haider) (Warszawa 1994) 1057–1062.
Google Scholar
Pawłowski, Z., „Ojczyzna Jezusa. Ziemia i jej znaczenie w Ewangelii wg św. Marka”, Collectanea Theologica 74/2 (2004) 83–95.
Google Scholar
Perkins, P., „Nazaret”, Encyklopedia biblijna (ed. P.J. Achtemeier) (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa 21999) 811.
Google Scholar
Pikor, W., „Proroctwo i prorocy”, Nowy słownik teologii biblijnej (ed. H. Witczyk) (Lublin – Kielce 2017) 730–743.
Google Scholar
Piotrowski, M., Dlaczego ufam Kościołowi? Biblijny podręcznik obrony wiary (Kraków 2018).
Google Scholar
Piwowar, A., Greka Nowego Testamentu. Gramatyka (Biblioteka „Verbum Vitae” 1; Kielce 2010).
Google Scholar
Riches, J., „Faryzeusze”, Słownik wiedzy biblijnej (ed. B.M. Metzger – M.D. Coogan) (Warszawa 1996) 177–178.
Google Scholar
Robertson, A.T., Commentary on the Gospel According to Matthew (2009).
Google Scholar
Romaniuk, K., Co to jest źródło Q? (Warszawa 1983).
Google Scholar
Rosik, M., Duszpasterski komentarz do Nowego Testamentu. Ewangelia wg św. Mateusza (Mt 14,1–28,20) (Tarnów 2010).
Google Scholar
Rubinkiewicz, R. (ed.), Interpretacja Biblii w Kościele. Dokument Papieskiej Komisji Biblijnej z komentarzem biblistów polskich (Rozprawy i Studia Biblijne 4; Warszawa 1999).
Google Scholar
Rusecki, M., „Wiarygodność posłannictwa Jezusa Chrystusa”, Sympozjum 1/8 (2001) 19–36.
Google Scholar
Ryle, J.C., Matthew (The Crossway Classic Commentaries; 1993).
Google Scholar
Sajewska, D., „Archeologia traumy aborcyjnej”, Didaskalia. Gazeta Teatralna 139–140 (2017) 13–20.
Google Scholar
Saldarini, A., „Faryzeusze”, Encyklopedia biblijna (ed. P.J. Achtemeier) (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa 21999) 298–300.
Google Scholar
Saldarini, A., „Pisarz”, Encyklopedia biblijna (ed. P.J. Achtemeier) (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa 21999) 940–941.
Google Scholar
Saldarini, A., „Synagoga”, Encyklopedia biblijna (ed. P.J. Achtemeier) (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa 21999) 1164–1165.
Google Scholar
Schiffman, L., „Małżeństwo”, Encyklopedia biblijna (ed. P.J. Achtemeier) (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa 21999) 698–699.
Google Scholar
Siemieniewski, A., „Wielki Prorok nastał wśród nas”, Wrocławski Przegląd Teologiczny 8/1 (2000) 252–253.
Google Scholar
Sieńkowski, M., „Niewiara w rozumieniu św. Tomasza z Akwinu”, Civitas et Lex 22/2 (2019) 79–89. https://doi.org/10.31648/cetl.3673.
DOI: https://doi.org/10.31648/cetl.3673
Google Scholar
Simonetti, M., Matthew 1–13 (Ancient Christian Commentary on Scripture 1A; Downers Grove, Ill 2001).
Google Scholar
Skierkowski, M., „Cuda w działalności Jezusa i misji Kościoła. Wykład teologicznofundamentalny”, Studia Teologiczne 18 (2000) 89–107.
Google Scholar
Slawik, J., Egzegeza Starego Testamentu. Wprowadzenie do metod egzegetycznych (Warszawa 2004).
Google Scholar
Sloman, A. – Westcott, B.F. – Hort, F.J.A., The gospel according to St Matthew. Being the Greek text (London 1912).
Google Scholar
Smithsonian Institution, „Codex Washingtonianus – Manuscript GA 032” https://manuscripts.csntm.org/manuscript/View/GA_032 [accessed July 18, 2020].
Google Scholar
Sobór Watykański II, „Deklaracja o wychowaniu chrześcijańskim Gravissimum educationis” (2018) https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/pawel_vi/inne/deklaracja_wych_28101965 [accessed June 12, 2023].
Google Scholar
Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym „Gaudium et spes” (Wrocław 1985).
Google Scholar
Sodano, A., „Nova et vetera – tradycja i nowoczesność w życiu Kościoła”, Wrocławski Przegląd Teologiczny 10/2 (2002) 103–110.
Google Scholar
Spence-Jones, H.D.M., The pulpit commentary: St. Matthew. Vol. II (Logos Bible Software; Bellingham, WA 2004).
Google Scholar
Spurgeon, C.H., Commentary on Matthew. The Gospel of the Kingdom (Edinburgh 2010).
Google Scholar
Starowieyski, M. – Appel, W. (ed.), Ewangelie apokryficzne. Cz. 2, Św. Józef i św. Jan Chrzciciel, Męka i zmartwychwstanie Jezusa, Wniebowzięcie Maryi (Apokryfy Nowego Testamentu 1/1; Kraków 2003).
Google Scholar
Stein, R., „Przypowieści”, Słownik wiedzy biblijnej (ed. B.M. Metzger – M.D. Coogan) (Warszawa 1996).
Google Scholar
Stubhann, M., „Herodianie”, Nowy leksykon biblijny (ed. R. Egger-Wenzel – M. Ernst – F. Kogler) (Freiburg – Kielce 2011) 252–253.
Google Scholar
Szamocki, G., „Tożsamość biblijnego Izraela a postawy tolerancyjne w świetle Starego Testamentu”, Studia Gdańskie 29 (2011) 63–77.
Google Scholar
Szamocki, G., „«W Betanii, po drugiej stronie Jordanu» (J 1,28). Miejsce działalności Jana Chrzciciela”, Studia Gdańskie 15–16/2002–2003 (2003) 19–26.
Google Scholar
Szkodoń, J., „Udział chrześcijan w potrójnej misji Jezusa Chrystusa według encykliki Redemptor hominis”, Ruch Biblijny i Liturgiczny 32/6 (1979) 341–347. https://doi.org/10.21906/rbl.1395.
DOI: https://doi.org/10.21906/rbl.1395
Google Scholar
Szymanek, E., Wykład Pisma Świętego Nowego Testamentu (Poznań 1990).
Google Scholar
Szymik, S., Współczesne modele egzegezy biblijnej (Lublin 2013).
Google Scholar
Ternant, P., „Cud”, Słownik teologii biblijnej (ed. X. Léon-Dufour) (Poznań 21982) 162–170.
Google Scholar
Tomaszewski, T., „Cud w Piśmie Świętym”, Rocznik Skrzatuski 5 (2017) 13–24.
Google Scholar
Tomczak, R., „Funkcja wiary w cudach biblijnych”, Studia Paradyskie 25 (2015) 221–228.
Google Scholar
Tomczak, R., „Nauczycielska działalność Jezusa Chrystusa”, Studia Paradyskie 3 (1993) 151–158.
Google Scholar
Turner, D., „The Gospel of Matthew”, Cornerstone biblical commentary (ed. P.W. Comfort) (Carol Stream, Ill. 2005) 197.
Google Scholar
Urban, A., „Królestwo Boże”, Praktyczny słownik biblijny. Opracowanie zbiorowe katolickich i protestanckich teologów (ed. A. Grabner-Haider) (Warszawa 1994) 583–584.
Google Scholar
Utley, R.J., The first Christian primer. Matthew (Study Guide Commentary Series. New Testament 1; Marshall, TX 1998).
Google Scholar
Van Segbroeck, F., „Jésus rejeté par sa patrie (Mt 13,54-58)”, Biblica 49/2 (1968) 167–198.
Google Scholar
Watson, J.D., Słowo greckie na każdy dzień roku. Inspiracje z Nowego Testamentu (Warszawa 2017).
Google Scholar
Weber, S. – Anders, M.E., Matthew (Holman New Testament commentary; Nashville, TN 2000).
Google Scholar
Witczyk, H., „Jakub – syn Józefa, rodzony brat Jezusa?” (2002) https://opoka.org.pl/biblioteka/T/TB/ossuarium_jakuba [accessed April 26, 2023].
Google Scholar
Włodarczyk, S., „«Skąd zna On pisma, skoro się nie uczył?» (J 7,15)”, Ruch Biblijny i Liturgiczny 55/3 (2002) 223–231. https://doi.org/10.21906/rbl.1750.
DOI: https://doi.org/10.21906/rbl.1750
Google Scholar
Wojciechowski, M., Synopsa czterech Ewangelii w nowym przekładzie polskim (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa 1997).
Google Scholar
Wronka, S., „Autorytet Jezusa w Ewangeliach”, Pomiędzy szacunkiem a odpowiedzialnością: rola autorytetu w rozwoju człowieka (ed. A. Chrapusta – I. Skoczeń – S. Wronka) (Kraków 2021) 11–29, https://doi.org/10.15633/9788363241117.01.
DOI: https://doi.org/10.15633/9788363241117.01
Google Scholar
Zahn, T., Forschungen zur Geschichte des neutestamentlichen Kanons und der altkirchlichen Literatur (Leipzig 1900).
Google Scholar
Zarębina, M., „Terminologia rodzinna w Ewangelii według św. Mateusza”, Język Polski. Organ Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego 2 (2010) 82–90.
Google Scholar
Żywica, Z., Ewangelia według świętego Mateusza, rozdziały 1–13. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz (Biblia Impulsy. Nowy Testament 1/1; Katowice 2019).
Google Scholar
English
Język Polski
Français (France)
Deutsch
Italiano
