Exegesis and Interpretation of Luke 16 Based on the Methodology Developed by the Semitic Rhetorics
Lucyna Anna Skorupa
Abstract
Przedmiotem artykułu jest egzegeza i interpretacja Łk 16 na podstawie metodologii wypracowanej przez retorykę semicką. Założony cel został osiągnięty.
Przeprowadzone badania oraz ich wyniki opisano w 3 powiązanych ze sobą punktach. Pierwszy z nich został poświęcony kompozycji tekstu. Na ten etap pracy składała się: delimitacja, która pozwoliła wydzielić 16. rozdział Ewangelii wg św. Łukasza jako jedną jednostkę oraz nakreślić jej kontekst; możliwe stało się ukazanie, że w skład Łk 16 wchodzą 3 powiązane ze sobą fragmenty oraz ich szczegółowa segmentacja (ujęta w 2. podpunkcie). Ostatnim etapem było spojrzenie całościowe na badaną sekwencję, uzasadniające jej symetryczno-koncentryczną budowę.
W drugim punkcie przeprowadzono analizę intertekstualną poszczególnych wyrażeń, istotnych dla interpretacji perykop wchodzących w skład sekwencji. Na tym etapie badań możliwe stało się dostrzeżenie powiązań pomiędzy jednostkami. To z kolei pozwoliło w trzecim punkcie opisać zależności i uzasadnić proponowaną wcześniej figurę kompozycyjną AXA’.
Wypracowana interpretacja poszczególnych fragmentów stała się punktem wyjścia dla głębszej analizy, w której interpretacji poddano jednostki paralelne, co z kolei pozwoliło na wyciągnięcie wniosków teologicznych. Wykazano, że poznanie, w rozumieniu biblijnym, jest pierwszym etapem na drodze do pełnego zaangażowania. Tylko ten, kto prawdziwie doświadczył bliskości Jezusa, jest zdolny podjąć ryzyko, wykorzystując wszystkie możliwe środki, by pozyskać Królestwo Niebieskie. Może to uczynić jedynie, okazując miłosierdzie i czyniąc użytek z dóbr doczesnych. Niepodzielne serce oddane na służbę Bogu domaga się kreatywnej miłości bliźniego.
Keywords:
New Testament, Gospel of Luke, Semitic rhetoric, parable, moneyReferences
Źródła
Apokryfy Starego Testamentu, R. Rubinkiewicz (red.), Warszawa 1999.
Biblia Tysiąclecia. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, A. Jankowski, L. Stachowiak, K. Romaniuk (red.), Poznań 20035.
Grecko-polski Nowy Testament. Wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi, R. Popowski, M. Wojciechowski (tłum.), Warszawa 1995.
Novum Testamentum Graece, Nestle E. i E., Aland B. i K., Karavidopoulos J., Martini C.M., Metzger B.M. (oprac.), Stuttgart 200127.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych („Biblia Jerozolimska”), Zespół Biblistów Polskich, Poznań 2006.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, T. Brzegowy, A. Colacrai, J. Łach, Częstochowa 2011.
Septuaginta, czyli Biblia Starego Testamentu wraz z księgami deuterokanonicznymi i apokryfami, R. Popowski (oprac.), Warszawa 2013.
Leksykony, encyklopedie, słowniki
Achtemeier P. J. (red.) Encyklopedia biblijna, Warszawa 2004.
Bosak P. Cz., Leksykon wszystkich postaci biblijnych, Kraków 2015.
Gryglewicz F. i in. (red.), Encyklopedia katolicka, t. II, Lublin 1995.
Langkammer H., Mały słownik biblijny, Wrocław 1995.
Leon-Dufour X. (red.), Słownik teologii biblijnej, Poznań – Warszawa 1990.
Lurker M., Słownik obrazów i symboli biblijnych, Poznań 1989.
Negev A., Encyklopedia archeologiczna Ziemi Świętej, Warszawa 2002.
Piwowar A., Składnia języka greckiego Nowego Testamentu, Lublin 2017.
Popowski R., Wielki słownik grecko-polski Nowego Testamentu, Warszawa 1997.
Rienecker F., Maier G., Leksykon biblijny, Warszawa 1994.
Romaniuk K. (tłum. i oprac.), Słownik teologii biblijnej, Poznań 1990.
Ryken L., Wilhoit J.C., Longman T. III, Słownik symboliki biblijnej, Warszawa 1998.
Strong J., Grecko-polski słownik Stronga z lokalizacją słów greckich i kodami Popowskiego, Warszawa 2015.
Komentarze i opracowania
Badde P., Boskie Oblicze. Całun z Manoppello, Radom 2006.
Bednarz M., Bierz i czytaj, t. III: Ewangelia św. Łukasza (16,1–24,53), Tarnów 1995.
Bovon F., Das Evangelium nach Lucas (Lk 15,1–19,27) (EKK, t. III/3), Düsseldorf – Zürich 2001.
Chrupcała L.D., Królestwo Boże w trynitarnej wizji Łukasza, Kraków 2000.
Daniel-Rops H., Życie w Palestynie w czasach Chrystusa, Warszawa 2001.
Dąbek T.M., „Nawracajcie się!” Metanoia w Nowym Testamencie, Katowice 1996.
Dąbek T.M., „Pan jest sprawiedliwy i kocha sprawiedliwość” (Ps 11,7) Sprawiedliwość – uczciwość – przyzwoitość w Piśmie Świętym, Kraków 2014.
Dynak A., „Kopać nie jestem w stanie, żebrać się wstydzę”– dylemat zarządcy w perykopie Łk 16,1-13: analiza egzegetyczno-teologiczna, Tarnów 2011.
Eckey W., Das Lukasevangelium. Unter Berücksichtigung seiner Parallelen, Neukirchen-Vluyn 2004.
Farmer W.R. (red.), Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego, Warszawa 2000.
Fausti S., Wspólnota czyta Ewangelię według św. Łukasza, Częstochowa 2006.
Filipiak M., Biblijne podstawy teologii małżeństwa i rodziny w Starym Testamencie, Lublin 1984.
Fitzmyer J.A., The Gospel According to Luke. Introduction, Translation and Notes (X–XXIV), New York – Auckland 1981.
Flawiusz J., Dawne dzieje Izraela, Poznań 1979.
Galizzi M., Długa droga Jezusa (Łk 9,51–19,28). Ewangelia według św. Łukasza 2, Warszawa 1989.
Grundmann W., Das Evangelium nach Lukas (THNT 3), Berlin 1974.
Gryglewicz F., Ewangelia według św. Łukasza. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz (PŚNT III/3), Poznań – Warszawa 1974.
Jankowski A., Eschatologia biblijna Nowego Testamentu, Kraków 1987.
Jankowski A., Królestwo Boże w przypowieściach, Kraków 2008.
Jaskóła P., Porada R. (red.), Ad plenam unikatem.Kksięga pamiątkowa dedykowana księdzu arcybiskupowi Alfonsowi Nossolowi, Wielkiemu Kanclerzowi Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, z okazji 25-lecia święceń biskupich oraz 70. rocznicy urodzin, Opole 2002.
Kaiser W.C., Davids P.H., Bruce F.F., Brauch M.T., Trudne fragment Biblii, Warszawa 2011.
Keener C.S., Komentarz historyczno-kulturowy do Nowego Testamentu, Warszawa 2010.
Kucz A., Malina A. (red.), Interpretacja (w) dialogu. Tożsamość egzegezy biblijnej, Kielce 2005.
Kudasiewicz J., Ewangelie synoptyczne dzisiaj, Ząbki 1999.
Langkammer H., Ewangelia według św. Łukasza: tłumaczenie, wstęp, komentarz, eksursy, Radom 2005,
Langkammer H., Ewangelia według św. Łukasza. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych (BL), Lublin 2005.
Łabuda P., Śmierć i życie po śmierci wg Ewangelii św. Łukasza, Tarnów 2007.
Meynet R., Czytaliście św. Łukasza?, Kraków 1998.
Meynet R., Il Vangelo secondo Luca. Analisi retorica, Bologna 2003.
Meynet R., Język przypowieści biblijnych, Kraków 2005.
Meynet R., Trattato di retorica biblica, Bologna 2008.
Meynet R., Wprowadzenie do hebrajskiej retoryki biblijnej, Kraków 2001.
Mickiewicz F., Ewangelia według świętego Łukasza, rozdz. 12–24 (Nowy Komentarz Biblijny, t. III cz. 2), Częstochowa 2012.
Parrot D.M., The Dishonest Steward (Luke 16.1-8a) and Luke’s special Parable Collection, NTS 37, 1991.
Pikor W., Przypowieści Jezusa. Narracyjny klucz lektury, Kielce 2011.
Rakocy W., Faryzeusze: historia – ewangelie, Lublin 2002.
Rakocy W., Obraz i funkcja faryzeuszy w dziele Łukaszowym (Łk–Dz): studium literacko-teologiczne, Lublin 2000.
Ravasi G., Biblia dla każdego: tekst, komentarz, ilustracje: Nowy Testament. Ewangelia wg św. Mateusza – Marka – Łukasza – Jana – Dzieje Apostolskie, Kielce 2007.
Ravasi G., Psalmy. Wprowadzenie i Psalmy 1–19 (wybór), cz. 1, Kraków 2007.
Romaniuk K., Biblijny traktat o miłosierdziu, Ząbki 2004.
Romaniuk K., Małżeństwo i rodzina w Biblii, Katowice 1983.
Schneider G., Das Evangelium nach Lukas (ÖTK 3/1), Gütersloh – Würzburg 1992.
Stern D.H., Komentarz żydowski do Nowego Testamentu, Warszawa 2004.
Szczepanowicz B., Moda w Biblii: odzież, obuwie, nakrycia głowy, fryzury oraz kosmetyki i ozdoby, Kraków 2011.
Szymanek E., Wykład Pisma Świętego Nowego Testamentu, Poznań 1990.
Trela J., Przypowieści Jezusa a starotestamentalne i rabinackie meszalim, Lublin 1997.
Wejman H., W biblijnej szkole miłosierdzia, Kraków 2004.
Ziółkowski Z., Najtrudniejsze stronice Biblii, Warszawa 1997.
Artykuły
Abogunrin S.O., Ewangelia według św. Łukasza, w: Farmer W.R. (red.), Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego, Warszawa 2000.
Eichler B.L., Pożyczka, w: P.J. Achtemeier (red.), Encyklopedia biblijna, Warszawa 2004, s. 991.
Feuillet A., Grelot P., Światło i ciemności, w: X. Leon-Dufour (red.), Słownik teologii biblijnej, Poznań – Warszawa 1990, s. 959–960.
Grelot P., Raj, w: X. Leon-Dufour (red.), Słownik teologii biblijnej, Poznań – Warszawa 1990, s. 850–852.
Gryglewicz F., Bogactwo. Aspekt teologiczny, w: F. Gryglewicz i in. (red.), EK, t. II, Lublin 1995, s. 708.
Jankowski A., Doniosłość Łukaszowej eschatologii indywidualnej, RBL 28 (1975), s. 168.
Jeremias J., Orginalność orędzia Nowego Testamentu. Qumran a teologia, w: J. Kudasiewicz (red.), Biblia dzisiaj, Kraków 1969, s. 183.
Langkammer H., Królestwo Boże w przepowiadaniu Jezusa, w: S. Łach, M. Filipiak (red.), Królestwo Boże w Piśmie świętym, Lublin 1976, s. 135.
Malina A., Egzegeza w kontekście, w: A. Kucz, A. Malina (red.), Interpretacja (w) dialogu. Tożsamość egzegezy biblijnej, Kielce 2005, s. 75.
Mickiewicz F., Idea odpłaty po śmierci w przypowieści o bogaczu i Łazarzu (Łk 16,19-31), w: P. Góralczyk, F. Mickiewicz, T. Skibiński (red.), Spotkanie Miłości z miłosierdziem, Księga pamiątkowa ku czci Księdza Profesora Lucjana Napoleona Baltera SAC, Ząbki 2006, s. 174, 178, 182–183.
Perrot E., Między Bogiem a Mamoną: pieniądz w Piśmie Świętym, ComP 17 (1997), nr 6, s. 72.
Spicq C., Lacan M.F., Wierność, w: X. Leon-Dufour (red.), Słownik teologii biblijnej, Poznań – Warszawa 1990, s. 1038–1040.
Witaszek G., Biblijne podstawy własności prywatnej, w: tenże (red.), Życie społeczne w Biblii, Lublin 1997, s. 12, 33.
Wojciechowski M., Denar, w: P.J. Achtemeier (red.), Encyklopedia biblijna, Warszawa 2004, s. 202.
Wojciechowski M., Wady jako zalety. Trzy trudne przypowieści Jezusa (Łk 16,1-8a; 18,1-8a; 11,5-8), AK 145 (2005), nr 1, s.112–114.
Ziaja K., Problem struktury Ewangelii św. Łukasza we współczesnej egzegezie, w: P. Jaskóła, R. Porada (red.), Ad plenam unikatem. Księga pamiątkowa dedykowana księdzu arcybiskupowi Alfonsowi Nossolowi, Wielkiemu Kanclerzowi Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, z okazji 25-lecia święceń biskupich oraz 70. rocznicy urodzin, Opole 2002, s. 229–238.
Apokryfy Starego Testamentu, R. Rubinkiewicz (red.), Warszawa 1999.
Biblia Tysiąclecia. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, A. Jankowski, L. Stachowiak, K. Romaniuk (red.), Poznań 20035.
Grecko-polski Nowy Testament. Wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi, R. Popowski, M. Wojciechowski (tłum.), Warszawa 1995.
Novum Testamentum Graece, Nestle E. i E., Aland B. i K., Karavidopoulos J., Martini C.M., Metzger B.M. (oprac.), Stuttgart 200127.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych („Biblia Jerozolimska”), Zespół Biblistów Polskich, Poznań 2006.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, T. Brzegowy, A. Colacrai, J. Łach, Częstochowa 2011.
Septuaginta, czyli Biblia Starego Testamentu wraz z księgami deuterokanonicznymi i apokryfami, R. Popowski (oprac.), Warszawa 2013.
Leksykony, encyklopedie, słowniki
Achtemeier P. J. (red.) Encyklopedia biblijna, Warszawa 2004.
Bosak P. Cz., Leksykon wszystkich postaci biblijnych, Kraków 2015.
Gryglewicz F. i in. (red.), Encyklopedia katolicka, t. II, Lublin 1995.
Langkammer H., Mały słownik biblijny, Wrocław 1995.
Leon-Dufour X. (red.), Słownik teologii biblijnej, Poznań – Warszawa 1990.
Lurker M., Słownik obrazów i symboli biblijnych, Poznań 1989.
Negev A., Encyklopedia archeologiczna Ziemi Świętej, Warszawa 2002.
Piwowar A., Składnia języka greckiego Nowego Testamentu, Lublin 2017.
Popowski R., Wielki słownik grecko-polski Nowego Testamentu, Warszawa 1997.
Rienecker F., Maier G., Leksykon biblijny, Warszawa 1994.
Romaniuk K. (tłum. i oprac.), Słownik teologii biblijnej, Poznań 1990.
Ryken L., Wilhoit J.C., Longman T. III, Słownik symboliki biblijnej, Warszawa 1998.
Strong J., Grecko-polski słownik Stronga z lokalizacją słów greckich i kodami Popowskiego, Warszawa 2015.
Komentarze i opracowania
Badde P., Boskie Oblicze. Całun z Manoppello, Radom 2006.
Bednarz M., Bierz i czytaj, t. III: Ewangelia św. Łukasza (16,1–24,53), Tarnów 1995.
Bovon F., Das Evangelium nach Lucas (Lk 15,1–19,27) (EKK, t. III/3), Düsseldorf – Zürich 2001.
Chrupcała L.D., Królestwo Boże w trynitarnej wizji Łukasza, Kraków 2000.
Daniel-Rops H., Życie w Palestynie w czasach Chrystusa, Warszawa 2001.
Dąbek T.M., „Nawracajcie się!” Metanoia w Nowym Testamencie, Katowice 1996.
Dąbek T.M., „Pan jest sprawiedliwy i kocha sprawiedliwość” (Ps 11,7) Sprawiedliwość – uczciwość – przyzwoitość w Piśmie Świętym, Kraków 2014.
Dynak A., „Kopać nie jestem w stanie, żebrać się wstydzę”– dylemat zarządcy w perykopie Łk 16,1-13: analiza egzegetyczno-teologiczna, Tarnów 2011.
Eckey W., Das Lukasevangelium. Unter Berücksichtigung seiner Parallelen, Neukirchen-Vluyn 2004.
Farmer W.R. (red.), Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego, Warszawa 2000.
Fausti S., Wspólnota czyta Ewangelię według św. Łukasza, Częstochowa 2006.
Filipiak M., Biblijne podstawy teologii małżeństwa i rodziny w Starym Testamencie, Lublin 1984.
Fitzmyer J.A., The Gospel According to Luke. Introduction, Translation and Notes (X–XXIV), New York – Auckland 1981.
Flawiusz J., Dawne dzieje Izraela, Poznań 1979.
Galizzi M., Długa droga Jezusa (Łk 9,51–19,28). Ewangelia według św. Łukasza 2, Warszawa 1989.
Grundmann W., Das Evangelium nach Lukas (THNT 3), Berlin 1974.
Gryglewicz F., Ewangelia według św. Łukasza. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz (PŚNT III/3), Poznań – Warszawa 1974.
Jankowski A., Eschatologia biblijna Nowego Testamentu, Kraków 1987.
Jankowski A., Królestwo Boże w przypowieściach, Kraków 2008.
Jaskóła P., Porada R. (red.), Ad plenam unikatem.Kksięga pamiątkowa dedykowana księdzu arcybiskupowi Alfonsowi Nossolowi, Wielkiemu Kanclerzowi Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, z okazji 25-lecia święceń biskupich oraz 70. rocznicy urodzin, Opole 2002.
Kaiser W.C., Davids P.H., Bruce F.F., Brauch M.T., Trudne fragment Biblii, Warszawa 2011.
Keener C.S., Komentarz historyczno-kulturowy do Nowego Testamentu, Warszawa 2010.
Kucz A., Malina A. (red.), Interpretacja (w) dialogu. Tożsamość egzegezy biblijnej, Kielce 2005.
Kudasiewicz J., Ewangelie synoptyczne dzisiaj, Ząbki 1999.
Langkammer H., Ewangelia według św. Łukasza: tłumaczenie, wstęp, komentarz, eksursy, Radom 2005,
Langkammer H., Ewangelia według św. Łukasza. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych (BL), Lublin 2005.
Łabuda P., Śmierć i życie po śmierci wg Ewangelii św. Łukasza, Tarnów 2007.
Meynet R., Czytaliście św. Łukasza?, Kraków 1998.
Meynet R., Il Vangelo secondo Luca. Analisi retorica, Bologna 2003.
Meynet R., Język przypowieści biblijnych, Kraków 2005.
Meynet R., Trattato di retorica biblica, Bologna 2008.
Meynet R., Wprowadzenie do hebrajskiej retoryki biblijnej, Kraków 2001.
Mickiewicz F., Ewangelia według świętego Łukasza, rozdz. 12–24 (Nowy Komentarz Biblijny, t. III cz. 2), Częstochowa 2012.
Parrot D.M., The Dishonest Steward (Luke 16.1-8a) and Luke’s special Parable Collection, NTS 37, 1991.
Pikor W., Przypowieści Jezusa. Narracyjny klucz lektury, Kielce 2011.
Rakocy W., Faryzeusze: historia – ewangelie, Lublin 2002.
Rakocy W., Obraz i funkcja faryzeuszy w dziele Łukaszowym (Łk–Dz): studium literacko-teologiczne, Lublin 2000.
Ravasi G., Biblia dla każdego: tekst, komentarz, ilustracje: Nowy Testament. Ewangelia wg św. Mateusza – Marka – Łukasza – Jana – Dzieje Apostolskie, Kielce 2007.
Ravasi G., Psalmy. Wprowadzenie i Psalmy 1–19 (wybór), cz. 1, Kraków 2007.
Romaniuk K., Biblijny traktat o miłosierdziu, Ząbki 2004.
Romaniuk K., Małżeństwo i rodzina w Biblii, Katowice 1983.
Schneider G., Das Evangelium nach Lukas (ÖTK 3/1), Gütersloh – Würzburg 1992.
Stern D.H., Komentarz żydowski do Nowego Testamentu, Warszawa 2004.
Szczepanowicz B., Moda w Biblii: odzież, obuwie, nakrycia głowy, fryzury oraz kosmetyki i ozdoby, Kraków 2011.
Szymanek E., Wykład Pisma Świętego Nowego Testamentu, Poznań 1990.
Trela J., Przypowieści Jezusa a starotestamentalne i rabinackie meszalim, Lublin 1997.
Wejman H., W biblijnej szkole miłosierdzia, Kraków 2004.
Ziółkowski Z., Najtrudniejsze stronice Biblii, Warszawa 1997.
Artykuły
Abogunrin S.O., Ewangelia według św. Łukasza, w: Farmer W.R. (red.), Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego, Warszawa 2000.
Eichler B.L., Pożyczka, w: P.J. Achtemeier (red.), Encyklopedia biblijna, Warszawa 2004, s. 991.
Feuillet A., Grelot P., Światło i ciemności, w: X. Leon-Dufour (red.), Słownik teologii biblijnej, Poznań – Warszawa 1990, s. 959–960.
Grelot P., Raj, w: X. Leon-Dufour (red.), Słownik teologii biblijnej, Poznań – Warszawa 1990, s. 850–852.
Gryglewicz F., Bogactwo. Aspekt teologiczny, w: F. Gryglewicz i in. (red.), EK, t. II, Lublin 1995, s. 708.
Jankowski A., Doniosłość Łukaszowej eschatologii indywidualnej, RBL 28 (1975), s. 168.
Jeremias J., Orginalność orędzia Nowego Testamentu. Qumran a teologia, w: J. Kudasiewicz (red.), Biblia dzisiaj, Kraków 1969, s. 183.
Langkammer H., Królestwo Boże w przepowiadaniu Jezusa, w: S. Łach, M. Filipiak (red.), Królestwo Boże w Piśmie świętym, Lublin 1976, s. 135.
Malina A., Egzegeza w kontekście, w: A. Kucz, A. Malina (red.), Interpretacja (w) dialogu. Tożsamość egzegezy biblijnej, Kielce 2005, s. 75.
Mickiewicz F., Idea odpłaty po śmierci w przypowieści o bogaczu i Łazarzu (Łk 16,19-31), w: P. Góralczyk, F. Mickiewicz, T. Skibiński (red.), Spotkanie Miłości z miłosierdziem, Księga pamiątkowa ku czci Księdza Profesora Lucjana Napoleona Baltera SAC, Ząbki 2006, s. 174, 178, 182–183.
Perrot E., Między Bogiem a Mamoną: pieniądz w Piśmie Świętym, ComP 17 (1997), nr 6, s. 72.
Spicq C., Lacan M.F., Wierność, w: X. Leon-Dufour (red.), Słownik teologii biblijnej, Poznań – Warszawa 1990, s. 1038–1040.
Witaszek G., Biblijne podstawy własności prywatnej, w: tenże (red.), Życie społeczne w Biblii, Lublin 1997, s. 12, 33.
Wojciechowski M., Denar, w: P.J. Achtemeier (red.), Encyklopedia biblijna, Warszawa 2004, s. 202.
Wojciechowski M., Wady jako zalety. Trzy trudne przypowieści Jezusa (Łk 16,1-8a; 18,1-8a; 11,5-8), AK 145 (2005), nr 1, s.112–114.
Ziaja K., Problem struktury Ewangelii św. Łukasza we współczesnej egzegezie, w: P. Jaskóła, R. Porada (red.), Ad plenam unikatem. Księga pamiątkowa dedykowana księdzu arcybiskupowi Alfonsowi Nossolowi, Wielkiemu Kanclerzowi Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, z okazji 25-lecia święceń biskupich oraz 70. rocznicy urodzin, Opole 2002, s. 229–238.
Skorupa, L. A. (2019). Exegesis and Interpretation of Luke 16 Based on the Methodology Developed by the Semitic Rhetorics. Scriptura Sacra, (22), 49–109. https://doi.org/10.25167/ScrS/747
Authors
Lucyna Anna SkorupaStatistics
Downloads
Download data is not yet available.
