Historiozbawcza rola kobiet Starego Testamentu z genealogii Jezusa według św. Mateusza
ks. mgr Marcin Fikus
Uniwersytet Opolski, Wydział TeologicznyAbstract
Kontekstem badań było pytanie: Jaką funkcję w historii zbawienia pełniły kobiety, których imiona wprowadzono do genealogii Jezusa, napisanej przez św. Mateusza? (Mt 1,1-17).
Dlatego celem stało się zbadanie gatunku literackiego genealogii biblijnej. Kolejnym celem było zbadanie, jak postrzegano kobiety w czasach biblijnych oraz kobiety z genealogii Jezusa. W badaniu w głównej mierze wykorzystano metodę kanoniczną, która została uzupełniona metodą odwoływania się do żydowskich tradycji interpretacyjnych.
Wyniki badań wykazały, że genealogia była pisana dla określenia przynależności rodowej danego człowieka, zatem też praw, które mu przysługiwały. Treść genealogii bazowała na historii, lecz mogła być modyfikowana w zależności od potrzeb, czego przykładem są genealogie biblijne. Czasami w genealogiach biblijnych, m.in. w genealogii Jezusa wg Mateusza, ujmowano kobiety, co w społeczeństwie patriarchalnym było zabiegiem nietypowym. Kobieta zależała od mężczyzny: ojca lub męża. Zabezpieczenie dla kobiet stanowiło prawo lewiratu, które obligowało do poślubienia wdowy brata zmarłego. Takie prawo znalazło zastosowanie w dziejach Tamar i Rut. W przypadku Tamar Kananejki prawo to zostało wpierw zignorowane, więc musiała je wyegzekwować podstępem, przebierając się za nierządnicę. Czynem tym ryzykowała życie, co wskazuje, jak ważne było wzbudzenie potomka po zmarłym mężu. Rut Moabitka mogła skorzystać z tego prawa, ponieważ po śmierci swojego męża zostawiła swój rodzinny kraj, by towarzyszyć swojej teściowej Noemi i razem z nią osiąść w Betlejem. Tam poślubił ją Booz – krewny jej zmarłego męża. Rachab, mieszkanka Jerycha, pomagając izraelskim zwiadowcom, zdradziła swoje miasto, które później zostało zrównane z ziemią. Utraciła dobytek, zginęli jej znajomi, a ocalała jedynie rodzina. Tylko Batszeby św. Mateusz nie wymienia z imienia, ale określa jako „ta od Uriasza”. Możliwe, że św. Mateusz nie miał na myśli Batszeby, lecz jej męża – obcokrajowca, który walczył za kraj Izraela, a który ze względu na etykę religijną sprzeciwił się królowi.
Po uwzględnieniu pochodzenia Tamar, Rachab, Rut i Uriasza oraz ich czynów, można wysunąć wniosek, że wiele ryzykowali, by spełnić wolę Boga i stać się częścią narodu wybranego. Dzięki temu zostali włączeni również do narodu wybranego.
Parole chiave:
genealogie, genealogia Jezusa, Ewangelia św. Mateusza, kobiety w Biblii, Tamar, Rachab, Rut, BatszebaRiferimenti bibliografici
Achtemeier, P. J. (ed.), Encyklopedia biblijna (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa 32004).
Google Scholar
Adamiak, E., „Biblijne modele małżeństwa w perspektywie społecznych ról mężczyzn i kobiet”, Polonia Sacra DOI: 10.15633/ps.736 5–22.
DOI: https://doi.org/10.15633/ps.736
Google Scholar
Adamiak, E., Kobiety w Biblii. Stary Testament (Kraków 2006).
Google Scholar
Baldock, J., Kobiety w Biblii (Warszawa 2008).
Google Scholar
Baranowski, M., Świadkowie wiary. Stary Testament (Niepokalanów – Teresin-Paprotnia 2009).
Google Scholar
Bartosiewicz, D., „Nieczystość”, Nowy słownik teologii biblijnej (ed. H. Witczyk; Lublin – Kielce 2017) 622.
Google Scholar
Bednarz, M., Biblia na cenzurowanym (Szczecinek 2006).
Google Scholar
Bosak, P. C., Kobiety w Biblii. Słownik – konkordancja (Poznań 1995).
Google Scholar
Bosak, P. C., Królowie Izraela. Słownik – konkordancja (Pelplin 2017).
Google Scholar
Bosak, P. C., Leksykon wszystkich postaci biblijnych (Kraków 2015).
Google Scholar
Bosak, P. C., Postacie Biblii. Słownik – konkordancja (Pelpin 2001) 2: B–D.
Google Scholar
Brzegowy, T. – Łach, J. – Wypych, S. (ed.), Księgi historyczne Starego Testamentu. Cz. 1: Dziejopisarstwo izraelskie. Księgi: Jozuego, Sędziów, Samuela, Królów (Wprowadzenie w myśl i wezwanie ksiąg biblijnych 2; Warszawa 2006).
Google Scholar
Daniel-Rops, H., Od Abrahama do Chrystusa (Warszawa 41967).
Google Scholar
Dąbek, T. M., „Nie ma już mężczyzny ani kobiety, wszyscy bowiem jesteście jednym w Chrystusie Jezusie” (Ga 3,28). Biblia o godności i powołaniu kobiety (Biblijne Wezwania do Rozwijania Kultury 4; Kraków 2012).
Google Scholar
Dąbrowski, E. (ed.), Podręczna encyklopedia biblijna. T. 1: A – Ł (Poznań 1959).
Google Scholar
Dowley, T. (ed.), Ilustrowana encyklopedia biblijna (Warszawa 2017).
Google Scholar
Dziadosz, D., Tak było na początku. Izrael opowiada swoje dzieje. Literacka i teologiczna analiza wiodących tradycji Księgi Rodzaju (Przemyśl 2011).
Google Scholar
Filipiak, M., Biblia o człowieku. Zarys antropologii biblijnej Starego Testamentu (Rozprawy Wydziału Teologiczno-Kanonicznego 50; Lublin 1979).
Google Scholar
Freedman, D. N., The Anchor Yale Bible Dictionary (New Haven, CT 1992) 2: D–G.
Google Scholar
Frevel, C., Das Buch Rut (Neuer Stuttgarter Kommentar 6; Stuttgart 1992).
Google Scholar
Friedman, T., „The Shifting Role of Women, From the Bible to the Talmud”, Judaism 36/4 (1987) 479–487.
Google Scholar
Gnilka, J., Das Matthäusevangelium (Herders theologischer Kommentar zum Neuen Testament; Freiburg 1986) Teil 1: Kommentar zu Kap. 1,1–13,58.
Google Scholar
Gryglewicz, F. (ed.), Ewangelia według św. Łukasza. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz (Pismo Święte Nowego Testamentu 3/3; Poznań 2007).
Google Scholar
Hastings, J. – Grant, F. C. – Rowley, H. H. (ed.), Dictionary of the Bible (Edinburgh 21963).
Google Scholar
Homerski, J. (ed.), Ewangelia według św. Mateusza. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz (Pismo Święte Nowego Testamentu 3/1; Poznań 2004).
Google Scholar
Jan Paweł II, „List apostolski Mulieris dignitatem Ojca Świętego Jana Pawła II z okazji Roku Maryjnego: O godności i powołaniu kobiety”, Wiadomości Urzędowe Diecezji Opolskiej 3 (1989).
Google Scholar
Kalimi, I., Starożytny historyk izraelski. Studium o Kronikarzu, jego epoce, miejscu działalności i dziele (Kraków 2016).
Google Scholar
Kawashima, R. S., „Could a Woman Say “No” in Biblical Israel? On the Genealogy of Legal Status in Biblical Law and Literature”, AJS Review 35/1 (2011) 1–22.
DOI: https://doi.org/10.1017/S0364009411000055
Google Scholar
Keener, C. S., Komentarz historyczno-kulturowy do Nowego Testamentu (ed. K. Bardski – W. Chrostowski; Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa 32010).
Google Scholar
Keener, C. S., „Mężczyzna i kobieta”, Słownik teologii św. Pawła (ed. G. F. Hawthorne – R. P. Martin – D. G. Reid; Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa 2010) 466–475.
Google Scholar
Kittel, G. – Friedrich, G. – Bauernfeind, O. (ed.), Theologisches Wörterbuch zum Neuen Testament (Stuttgart 1966).
Google Scholar
Klinkowski, J., Kobiety biblijne w życiu społeczno-religijnym na tle starożytnej kultury (Legnica 2001).
Google Scholar
Koehler, L. – Baumgartner, W. – Stamm, J. J., Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa 2008) 1: Słownik hebrajsko-polski.
Google Scholar
Koehler, L. – Baumgartner, W. – Stamm, J.J., Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu (Prymasowska Seria Biblijna; Warszawa 2008) 2: Słownik hebrajsko-polski, słownik aramejsko-polski.
Google Scholar
Kuśmirek, A., „Rut jako ’êšeṯ ḥayil”, Niewiastę dzielną kto znajdzie? (Prz 31,10). Rola kobiet w biblijnej historii zbawienia (ed. A. Kubiś – K. Napora; Analecta Biblica Lublinensia 14; Lublin 2016) 99–112.
Google Scholar
Langkammer, H. (ed.), 1–2 Księga Kronik. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz – ekskursy (Pismo Święte Starego Testamentu 5/1; Poznań 2011).
Google Scholar
Langkammer, H. (ed.), Ewangelia według św. Łukasza. Tłumaczenie – wstęp – komentarz – ekskursy (Radom 2005).
Google Scholar
Langkammer, H., Życie człowieka w świetle Biblii. Antropologia biblijna Starego i Nowego Testamentu (Rzeszów 2004).
Google Scholar
Laskowski, Ł., „Mądrościowy kontekst opowiadania o Tamar (Rdz 38)”, Niewiastę dzielną kto znajdzie? (Prz 31,10). Rola kobiet w biblijnej historii zbawienia (ed. A. Kubiś – K. Napora; Analecta Biblica Lublinensia 14; Lublin 2016) 53–68.
Google Scholar
Lemański, J. (ed.), Księga Rodzaju. Rozdziały 1–11. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz (Nowy Komentarz Biblijny. Stary Testament 1/1; Częstochowa 2013).
Google Scholar
Lemański, J. (ed.), Księga Rodzaju. Rozdziały 37–50. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz (Nowy Komentarz Biblijny. Stary Testament 1/3; Częstochowa 2015).
Google Scholar
Lempa, H., „Kobiety w Ewangelii wg św. Jana”, Żyjemy dla Pana. Księga pamiątkowa dedykowana S. profesor Ewie Józefie Jezierskiej OSU w siedemdziesiątą rocznicę urodzin (ed. M. Rosik; Wrocław 2005) 315–327.
Google Scholar
Léon-Dufour, X., Słownik Nowego Testamentu (Poznań 1981).
Google Scholar
Łabuda, P. (ed.), Poznając Biblię. Cz. 6: Bohaterowie Biblii. Pięcioksiąg, księgi historyczne i mądrościowe, Ewangelie dzieciństwa, w kręgu Pawła Apostoła (Tarnów 2012).
Google Scholar
Łach, J., Jezus syn Dawida. Studium egzegetyczno-teologiczne (Warszawa 1973).
Google Scholar
Łach, J., Księgi Samuela. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz – ekskursy (Pismo Święte Starego Testamentu 4/1; Poznań – Warszawa 1973).
Google Scholar
Łach, J. B. (ed.), Księgi 1–2 Królów (Pismo Święte Starego Testamentu 4/2; Poznań 2007).
Google Scholar
Łach, S. (ed.), Księga Rodzaju. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz (Pismo Święte Starego Testamentu 1/1; Poznań 1962).
Google Scholar
Łach, S. (ed.), List do Hebrajczyków. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz (Pismo Święte Nowego Testamentu 10; Poznań 1959).
Google Scholar
Malina, A., „Kobiety w genealogii Jezusa (Mt 1,1-17)”, Verbum Vitae DOI: 10.31743/vv.2024 109–129.
DOI: https://doi.org/10.31743/vv.2024
Google Scholar
Meyers, C. L., „Was Ancient Israel a Patriarchal Society?”, Journal of Biblical Literature DOI: 10.15699/jbibllite.133.1.8 8-27.
DOI: https://doi.org/10.1353/jbl.2014.0012
Google Scholar
Mędala, S., Ewangelia według świętego Jana. Rozdziały 1–12. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz (Nowy Komentarz Biblijny. Nowy Testament 4/1; Częstochowa 2010).
Google Scholar
Mickiewicz, F., Ewangelia według świętego Łukasza, rozdziały 1–11. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz (Nowy Komentarz Biblijny. Nowy Testament 3/1; Częstochowa 2011).
Google Scholar
Moscati, S., Kultura starożytna ludów semickich (Warszawa 1966).
Google Scholar
Mourlon-Beernaert, P., Maria, Marta i inne. Wizerunki kobiet w Ewangelii (Kraków 1997).
Google Scholar
Mrozek, A., „Kobieta dyskutująca z Jezusem (Mk 7,24-30)”, Niewiastę dzielną kto znajdzie? (Prz 31,10). Rola kobiet w biblijnej historii zbawienia (ed. A. Kubiś – K. Napora; Analecta Biblica Lublinensia 14; Lublin 2016) 277–286.
Google Scholar
Nowodworski, M. (ed.), Encyklopedja kościelna. Podług teologicznej encyklopedji Wetzera i Weltego, z licznemi jej dopełnieniami (Warszawa 1875) 6: Gabaa – Gyrovagi.
Google Scholar
Ohler, A., Macierzyństwo w Biblii (Kraków 1995).
Google Scholar
Ohler, A., Postacie kobiet w Biblii (Kraków 1996).
Google Scholar
Ordon, H., „Kobiety w genealogii Jezusa (Mt 1,1-17) a sytuacja Kościoła Mateuszowego”, Niewiastę dzielną kto znajdzie? (Prz 31,10). Rola kobiet w biblijnej historii zbawienia (ed. A. Kubiś – K. Napora; Analecta Biblica Lublinensia 14; Lublin 2016) 247–256.
Google Scholar
Paciorek, A. (ed.), Ewangelia według świętego Mateusza. Rozdziały 1–13 (Podręczny Komentarz Biblijny. Nowy Testament 1/1; Tarnów 2009).
Google Scholar
Packer, J. I. – Tenney, M. C. (ed.), Słownik tła Biblii (Prymasowska Seria Biblijna 26; Warszawa 2007).
Google Scholar
Pawson, D., Klucz do Biblii. Wprowadzenie do każdej protokanonicznej księgi Biblii z tłem historycznym, kontekstem, głównym przesłaniem i planem księgi (Przewodniki Chrześcijańskie; Warszawa 2016).
Google Scholar
Pecaric, S. (ed.), Tora Pardes Lauder. Księga 5, Dewarim: Chamisza Chumsze Tora (Kraków 2006).
Google Scholar
Pintal, L., „Sprawozdanie z konferencji naukowej «’Problemy’ z małżeństwem w Biblii, czyli Dobra Nowina o związku mężczyzny i kobiety». Turno-Brzeźce k. Białobrzegów, 20–21 października 2014 roku”, Roczniki Teologiczne DOI: 10.18290/rt.2015.62.8-17 222-225.
DOI: https://doi.org/10.18290/rt.2015.62.8-17
Google Scholar
Rapoport, I., „Co to jest żydowska tożsamość?” https://biblioteka-kim.ceo.org.pl/szkola-tolerancji/co-jest-%C5%BCydowska-to%C5%BCsamo%C5%9B%C4%87 [dostęp grudzień 4, 2017].
Google Scholar
Ravasi, G. (ed.), Biblia dla każdego. Tekst – komentarz – ilustracje. Nowy Testament. 1: Ewangelia wg św. Mateusza – Marka – Łukasza – Jana – Dzieje Apostolskie (Kielce 2007).
Google Scholar
Ricciotti, G., Dzieje Izraela (Warszawa 1956).
Google Scholar
Ruppert, L., Das Buch Genesis. Tl. 2. Kap. 25,19–50,26 (ed. H. Eising – H. Lubsczyk; Geistliche Schriftlesung 1/2; Leipzig 1984).
Google Scholar
Schedl, C., Historia Starego Testamentu (Tuchów 1995) 2: Lud Bożego Przymierza.
Google Scholar
Słownik języka polskiego PWN, “Definicja zakresowa – definicja, która wskazuje na zakres desygnatów oznaczanych definiowanym wyrazem” https://sjp.pwn.pl/sjp/definicja-zakresowa;2451427.html [accessed November 14, 2017].
Google Scholar
Starowieyski, M., „Protoewangelia Jakuba”, Apokryfy Nowego Testamentu. Ewangelie apokryficzne. Cz. 1, Fragmenty, narodzenie i dzieciństwo Maryi i Jezusa (ed. M. Starowieyski; Kraków 2003) 269–272.
Google Scholar
Strzałkowska, B., Rozporządzenia dotyczące kobiet w Kpł 15 (Rozprawy i Studia Biblijne 20; Warszawa 2006).
Google Scholar
Szostek, A., „Kobieta w perspektywie etosu Stworzenia i Odkupienia”, Mulieris dignitas: promieniowanie kobiecości (ed. T. Paszkowska; Mulieris Dignitatem 12; Lublin 2009) 215–267.
Google Scholar
Szymczak M. (ed.), Słownik języka polskiego PWN (Warszawa 1992) 1: A – K.
Google Scholar
Trepp, L., Żydzi. Naród, historia, religia (Warszawa 2009).
Google Scholar
Tronina, A. (ed.), 1 Księga Kronik. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz (Nowy Komentarz Biblijny. Stary Testament 10/1; Częstochowa 2015).
Google Scholar
Witczyk, H., „Sprawiedliwość”, Nowy słownik teologii biblijnej (ed. H. Witczyk; Lublin – Kielce 2017) 827.
Google Scholar
Wojciechowski, M., Etyka Biblii (Kraków 2009).
Google Scholar
Wróbel, M. (ed.), Targum Neofiti 1 – Księga Rodzaju. Tekst aramejski – przekład – aparat krytyczny – przypisy (Biblia Aramejska 1; Lublin 2014).
Google Scholar
Zwoliński, A., Kobieta. Silna płeć (Kraków 2016).
Google Scholar
Żychiewicz, T., Stare przymierze. Rut, Dawid, Salomon (Kraków 1981).
Google Scholar
Authors
ks. mgr Marcin FikusStatistics
Downloads
Licenza
Copyright (c) 2024 Scriptura Sacra
Questo lavoro è fornito con la licenza Creative Commons Attribuzione - Non commerciale - Condividi allo stesso modo 4.0 Internazionale.
