Ewolucja terenów nadrzecznych w miastach poprzemysłowych aglomeracji górnośląskiej – poszukiwanie drogi ku realizacji idei miast zrównoważonych
Alina Pancewicz
Abstrakt
W okresie industrializacji oddziaływanie rzek na strukturę przestrzenno-funkcjonalną i krajobraz przemysłowych obszarów miejskich Aglomeracji Gornośląskiej było znikome. Współcześnie w krajobrazie większości miast aglomeracji zachodzą zmiany, które prowadzą do stopniowej zmiany ich wizerunku i coraz lepszego wykorzystania potencjału tkwiącego w nadrzecznych lokalizacjach. Zmiany te zachodzą powoli i są bardzo różnorodne. Podejmowane w rożnych skalach przestrzennych działania widoczne są w rożnego rodzaju koncepcjach, konkursach, warsztatach, konsultacjach społecznych, projektach badawczych czy wreszcie realizacjach. Niektóre z tych działań wpisują się w ideę zielonej infrastruktury, inne ukazują problemy z kreacją miast: zrównoważonych, zielonych, inteligentnych. Przedmiotem artykułu jest problematyka ewolucji terenów nadrzecznych w miastach poprzemysłowych Aglomeracji Górnośląskiej. Celem zaś ukazanie potencjału tych terenów oraz poszukiwanie możliwości wprowadzania innowacyjnych rozwiązań nakierowanych na potrzeby współczesnego użytkownika obszarów miejskich „naznaczonych” dziedzictwem przemysłowym. Wynikiem rozważań jest podkreślenie konieczności kompleksowego podejścia do procesu odnowy terenów nadrzecznych w zakresie doboru uczestników, rodzaju podejmowanych działań oraz stosowanych metod i narzędzi planistycznych.
Słowa kluczowe:
rzeka, tereny nadrzeczne, miasta zrównoważone, krajobraz poprzemysłowy, planowanie przestrzenne, zielona infrastrukturaBibliografia
http://www.chorzowianin.pl/co-powstalo-nad-rawa,f-60.html (dostęp 9 listopada 2015).
http://www.gzm.org.pl/s,9.htm (dostęp 9 listopada 2015).
Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Katowice na lata 2014–2015, 2014, Wydział Rozwoju Miasta, Katowice, http://bip.um.katowice.pl/ (dostęp 9 listopada 2015).
Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe z elementami opracowania ekofizjograficznego problemowego (problematyka ochrony dolin rzecznych oraz ograniczeń dla zagospodarowania terenu wynikających z wpływu działalności górniczej) dla potrzeb opracowania projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego obszarów położonych w mieście Katowice, 2014, aut.: D. Drobek, E. Michalska,
R. Radecki, i in., Urząd Miasta Katowice, Katowice, dostęp: http://bip.um.katowice.pl/ (dostęp 9 listopada 2015).
Pancewicz A., 2004, Rzeka w krajobrazie miasta, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice.
Pancewicz A., 2005a, Krajobraz przyrodniczy Aglomeracji Katowickiej, studium badawcze pod kierunkiem prof. Niny Juzwy, wykonane na Wydziale Architektury Politechniki Śląskiej w Gliwicach, materiał niepublikowany, źródło: archiwum własne.
Pancewicz A., 2005b, Rewitalizacja miejskich poprzemysłowych terenów nadrzecznych, „Biuletyn KPZK PAN”, z. 216.
Pancewicz A., 2011a, Środowisko przyrodnicze w odnowie krajobrazu poprzemysłowego, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice.
Pancewicz A., 2011b, Transformacja terenów nadrzecznych w obszarach poprzemysłowych – poszukiwanie tożsamości kulturowej, [w:] Nowoczesność w architekturze 5. Urbanistyka i architektura miasta postindustrialnego, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice.
Podraza Z., 2013, Partycypacyjne kształtowanie przestrzeni na przykładzie Dąbrowy Górniczej, [w:] ULAR 7. Odnowa krajobrazu miejskiego. Monografia, t. 1: Przyszłość miast średniej wielkości, red. N. Juzwa, A. Szulimowska-Ociepka, Wydział Architektury Politechniki Śląskiej, Gliwice–Łódź.
Rekultywacja terenów w rejonie rzeki Bytomki na obszarze gminy Zabrze, www.rekultywacjabytomki.pl (dostęp 9 listopada 2015).
Rzekaorg, portal internetowy, http://rzeka.org/tag/bytomka/ (dostęp 9 listopada 2015).
Strategia Ochrony Przyrody Województwa Śląskiego do roku 2030, 2012, Uchwała Sejmiku Województwa Śląskiego Nr IV/28/2/2012, Katowice, http://www.slaskie.pl/ (dostęp 9 listopada 2015).
Strategia Rozwoju Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii „Silesia” do 2025 r., 2010, Górnośląski Związek Metropolitalny, Katowice, http://www.gzm.org.pl/ (dostęp 9 listopada 2015).
Strategia Rozwoju Miasta. Katowice 2020, 2005, załącznik do uchwały nr LII/1068/05 Rady Miasta Katowice z dnia 19 grudnia 2005 r., Katowice, https://bip.um.katowice.pl/ (dostęp 9 listopada 2015).
Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Katowice, 2012, Uchwała nr XXI/483/12 Rady Miasta Katowice z dnia 25 kwietnia 2012, Katowice, https://bip.um.katowice.pl/ (dostęp 9 listopada 2015).
Strategia Zrównoważonego Rozwoju miasta Chorzowa do 2020 roku, 2014, opracowana na podstawie wyników prac Zespołu Roboczego, diagnozy społeczno-gospodarczej Miasta Chorzów, raportu z badań ankietowych oraz wyników prac Zespołu Koordynującego, Chorzów, www.bip.chorzow.eu (dostęp 9 listopada 2015).
Temat rzeka. Rewitalizacja rzek miejskich: przewodnik praktyczny, 2012, red. K. Lange, S. Nissen, REURIS Project, Bydgoszcz, http://www.reuris.gig.eu/ (dostęp 9 listopada 2015).
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, Dz.U. 2004, nr 92, poz. 880.
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Dz.U. 2003, nr 162, poz. 1568 z późn. zm.
Ustawa z dnia 27 marca 2003 o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Dz.U. 2003, nr 80, poz. 717.
Waterfronts in post-industrial cities, 2004, red. R. Marshall, Spon Press, Taylor & Francis Group, London–New York.
www.chspwik.pl (dostęp 9 listopada 2015).
Zagłębiowski Park Linearny. Zielone barwy regionu, portal internetowy, http://www.parklinearny.pl/ (dostęp 9 listopada 2015).
Zielona infrastruktura miasta, 2014, red. A. Pancewicz, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice, Monografia nr 515.
