Testowanie psychologicznego (GAM) modelu agresji na próbie mężczyzn
Uzależnienie od substancji, stosowanie sterydów, cechy osobowości, wolna wola i perspektywa czasowa jako predyktory agresji
Abstrakt
Przeprowadzono badania w celu sprawdzenia, w jaki sposób modele psychologiczne są w stanie wyjaśnić zjawisko agresji mężczyzn, którzy zażywają narkotyków, sterydów lub nie stosują takich substancji. Próbka mężczyzn (N = 131) została wybrana celowo pod względem uzależnienia od substancji, stosowania sterydów i bycia wolnego od substancji. Do pomiaru pięciu czynników osobowości wykorzystano dziesięciopunktowy spis osobowości (TIPI). Do pomiaru orientacji czasowej wykorzystano Kwestionariusz Percepcji Czasu Zimbardo (ZTPI), a do pomiaru siły woli wykorzystano Kwestionariusz Kontroli Start-Stop. W analizach statystycznych zastosowano analizę regresji hierarchicznej i modelowanie równań strukturalnych. Wyniki potwierdzają wpływ osobowości, konstrukt siły woli i orientacji czasowej na męską agresję. Wyniki nie wyjaśniają jasno roli uzależnienia w zwiększaniu agresywności. Badania mają jednak swoje ograniczenia, a główne z nich to mała próba badawcza i konkretny dobór próby, co utrudnia uogólnienie wyników.
Słowa kluczowe
agresja mężczyzn; osobowość; uzależnienia; orientacja czasowa; siła woli
Bibliografia
Anderson C.A., Carnagey N.L., and Flagan, E.M. (2004) ‘Violent Video Games: Specific Effects of Violent Content on Aggressive Thoughts and Behavior’, Advances in Experimental Social Psychology, 36, 199–249.
Aranowska E., Rytel J., and Szymańska A. (2015) Kwestionariusz Agresji Bussa-Perry’ego: Trafność, rzetelność i normy, Warszawa.
Barłóg M. J. (2015) Uzależnienie od Internetu i jego osobowościowe determinanty, Hygeia Public Health, 50, 197–202.
Bettencourt B.A. et al. (2006) ‘Personality and Aggressive Behavior Under Provoking and Neutral Conditions: A Meta-Analytic Review’, Psychological Bulletin, 132, 751–777.
Boles, S. M., and Miotto, K. (2003) ‘Substance and violence: A review of the literature’, Aggression and Violent Behavior, 8, 155–174.
Buczny J., and Międzybrodzka E. (2014) ‘Samokontrola i jej rola w odżywianiu się’, Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni, 86, 29–42.
Buss A.H. and Perry, M. (1992) ‘The Aggression Questionnaire’, Journal of Personality and Social Psychology, 63, 452–459.
Buss A.H. (1961) The psychology of aggression. Hoboken, New York.
Bushman, B.J. (1993) Human Aggression While Under the Influence of Alcohol and Other Drugs: An Integrative Research Review, Cambridge University Press, 148–151.
Carver Ch. and Scheier M. (2003) ‘Self-regulatory perspectives on personality, Handbook of Psychology’, Personality and social psychology, 5, 185–208.
Chermack S.T., Fuller B.E. and Blow F.C. (2000). ‘Predictors of expressed partner and nonpartner violence among patients in substance abuse treatment’, Drug and Alcohol Dependence, 1, 58, 43–54.
Chmielowska-Marmucka A. (2019) Korelaty osobowościowe a poziom i struktura agresji u adolescentów, Nowy Sącz.
Costa, P.T. and McCrae, R.R. (1992a) ‘The five-factor model of personality and its relevance to personality disorders’, Journal of Personality Disorders, 6, 343–359.
Dahlen, E.R. and White, R.P. (2006) ‘The Big Five factors, sensation seeking, and driving anger in the prediction of unsafe driving’, Personality and Individual Differences, 41, 903–915.
De Boer, B.J., Van Hooft, E.A.J. and Bakker, A.B. (2008) ‘Stop and start control: A distinction within self-control’, European Journal of Personality, 25, 349– 362.
Dewall, C.N., et al. (2007). ‘Violence restrained: Effects of self-regulation and its depletion on aggression’, Journal of Experimental Social Psychology, 43, 1, 62–76.
Diener, E. (2000) ‘Subjective well-being: The science of happiness and a proposal for a national index’, American Psychologist, 55, 34–43.
Fagan, J. (1993) ‘Set and setting revisited: Influences of alcohol and illicit drugs on the social context of violent events’, in S.E. Martin (ed.), Alcohol and interpersonal violence: Fostering interdisciplinary research, Washington, 161–192.
Farnicka M., Liberska H. and Niewiedział D. (2016) Psychologia agresji. Wybrane problemy, Warszawa.
Fernández-Montalvo, J., López-Goñi, J.J. and Arteaga, A. (2012) ‘Violent behaviours in drug addiction: Differential profiles of drug-addicted patients with and without violence problems’, Journal of Interpersonal Violence, 27, 142–157.
Frączek A. (2002) ‘Agresja interpersonalna: Opis i analiza z perspektywy psychologii społecznej’, in Ł. Jurasz-Dudzik, Człowiek i agresja. Głosy o nienawiści i przemocy. Ujęcie interdyscyplinarne, Warszawa, 43–55.
Garrity M.J. and Britt T.W. (2006) ‘Attributions and personality as predictors of the road rage response’, Social Psychology, 45, 127–147.
Geen, R.G. (1975) ‘The meaning of observed violence: Real vs. fictional violence and consequent effects on aggression and emotional arousal’, Journal of Research in Personality, 9, 4, 270–281.
Grochulska J. (1993) Agresja u dzieci, Warszawa.
Hodgins D.C. and Engel A. (2002) ‘Future time perspective in pathological gamblers’, Journal of Nervous and Mental Disease, 190, 775–780.
Kwitok, A. (2007) Przemoc w rodzinie jako źródło zachowań agresywnych młodzieży, Katowice.
Lorenz K. (1969) Tak zwane zło, Warszawa.
Łukaszewski W. (1983) Osobowość, orientacja temporalna, ustosunkowanie do zmian. Wrocław.
Łukaszewski W. (1984) Szanse rozwoju osobowości, Warszawa.
Marshall, B.D.L. et al. (2008) ‘Physical violence among a prospective cohort of injection drug users: A gender-focused approach’, Drug and Alcohol Dependence, 97, 237–246.
Martin S.E. and Bryant, K. (2001) ‘Gender differences in the association of alcohol intoxication and illicit drug abuse among persons arrested for violent and property offenses’, Journal of Substance Abuse, 13, 4, 385–632.
Mędraś M. and Jóźków P. (2009) ‘Zastosowanie testosteronu i steroidów androgenno-anabolicznych w sporcie’, Polish Journal of Endocrinology, 60, 3, 204–209.
Młyński, J. (2012) ‘Przemoc w rodzinie – skala zjawiska, ofiary przemocy i formy pomocy pracowników socjalnych’, Studia Socialia Cracoviensa, 2, 4, 141–156.
Muraven, M. and Baumeister, R.F. (2000) ‘Self-regulation and depletion of limited resources: Does self-control resemble a muscle?’, Psychological Bulletin, 126, 2, 247–259.
Mostowik, J. and Cyranka K. (2018) ‘Nowe trendy w psychoterapii. Znaczenie perspektywy czasowej w obszarze zdrowia psychicznego oraz podejmowanych interwencji terapeutycznych’, Psychoterapia, 1, 184, 17–29.
Paszkowska-Rogacz A. (2015) ‘Orientacja temporalna młodzieży a jej dojrzałość do planowania kariery’, Journal of Counsellogy, 4, 85–105.
Piasecka B. (2017) Agresja – perspektywa psychoterapeutów, Kraków.
Pilch I. (2013) ‘Sześcioczynnikowy model osobowości jako narzędzie analizy osobowościowych różnic pomiędzy grupami wyborców’, Political Preferences, 5, 11–27.
Poraj G. (2009) ‘Osobowość jako predyktor zawodowego wypalania się nauczycieli’, Medycyna pracy, 60, 4, 273–282.
Rode D. (2010) Psychologiczne uwarunkowania przemocy w rodzinie. Charakterystyka sprawców, Katowice.
Ridder D. de and Wit J. de (2006) ‘Self-regulation in health behavior: Concepts, theories, and central issues’, in de Ridder and J. de Wit, (eds.), Self-regulation in health behavior (1–23). Chichester.
Schreiber J.B., Nora A. and Stage, F.K. (2006) ‘Reporting Structural Equation Modeling and Confirmatory Factor Analysis Results: A Review’, The Journal of Educational Research, 99, 323–338.
Soper, D.S. (2020) A-priori Sample Size Calculator for Hierarchical Multiple Regression [Software]. Available from https://www.danielsoper.com/statcalc.
Sorokowska, A. et al. (2014) Polska adaptacja testu Ten Item Personality Inventory (TIPI) –TIPI-PL – wersja standardowa i internetowa, Wrocław.
Strelau, J. (2000) Psychologia. Podręcznik Akademicki – Podstawy psychologii t. 1., Gdańsk.
Tangney J.P., Baumeister R.F. and Boone A.L. (2004) ‘High self-control predicts good adjustment, less pathology, better grades, and interpersonal success’. Journal of Personality, 72, 2, 271–324.
Wojciszke B. (2012) Psychologia społeczna, Warszawa.
Zawadzki B. et al. (1998) Inwentarz osobowości NEO-FFI Costy i McCrae. Adaptacja polska. Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Warszawa.
Zimbardo, P.G. and Boyd, J.N. (1999) ‘Putting time in perspective: A valid, reliable individual-differences metric’. Journal of Personality and Social Psychology, 77, 6, 1271–1288.
Zimbardo P.G. and Boyd J.N. (2009) Paradoks czasu, Warszawa.
Znajmiecka-Sikorska M. and Sałagacka M. (2008) ‘Podmiotowe wyznaczniki zachowań ryzykownych i agresywnych w grupie motocyklistów’. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, 731–747.
Opole University Polska
Uniwersytet Opolski Polska
http://orcid.org/0000-0003-3707-7143
