Pole manipulacji czy walka o egzystencję? Realizacja prerogatywy królewskiej wobec sejmików w drugiej połowie XVI i na początku XVII w.

Dariusz Makiłła

doi:10.25167/osap.1326

Published: 2016-05-31

Vol. 14 No. 3 (2016)

The field of manipulations or a struggle for the existence? The realization of the royal prerogative towards the local assemblies of gentry in the second half of the 16th century and the beginning of the 17th century

Dariusz Makiłła

The Opole Studies in Administration and Law

Section: Articles

https://doi.org/10.25167/osap.1326

Abstract

The subject of this paper is the political practice existing in the relations between the Royal court and the local assemblies of gentry in the Commonwealth of Poland in the second half of the 16th and the beginning of the 17th century. The functioning of power relations, especially the conducting of the legislative process, was based on the defined foundations of the state order, established in the constitutional law called the Henrician Articles that came into force in 1576. They demanded of the Royal court that they respect the position and role of local assemblies, empowered in the political system of the Commonwealth of Poland. These relations were invested with pragmatism to a large extent. In order to have the political needs fulfilled, the court endeavored to win a friendly attitude of local assemblies towards the realization of its political plans during the parliamentary sessions. At the same time, the local assemblies which were developing the conviction that they were merely one of the instruments of the Royal politics, appealed to their own problems, which made the target of their politics during the summoned diets. In this way, the Royal politics very often clashed with the aspirations of the gentry at the assemblies’ meetings, sometimes entering the sphere of rivalry.

Keywords:

The Republic of Poland, Sejm, parliament, local councils, the king, The Henrician Articles

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Makiłła, D. (2016). The field of manipulations or a struggle for the existence? The realization of the royal prerogative towards the local assemblies of gentry in the second half of the 16th century and the beginning of the 17th century. The Opole Studies in Administration and Law, 14(3), 45–58. https://doi.org/10.25167/osap.1326

Cited by / Share

References

Bosek R., Stanowisko sejmiku proszowickiego w sprawach skarbowych w latach 1572–1648, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 1981, nr 504, Historia 34.
Google Scholar

Dubas-Urwanowicz E., Koronne zjazdy szlacheckie w dwóch pierwszych bezkrólewiach po śmierci Zygmunta Augusta, Białystok 1998.
Google Scholar

Dubas-Urwanowicz E., Król i szlachta na sejmach batoriańskich. Konflikty i kompromisy, [w:] Między monarchią i demokracją. Studia z dziejów Polski XV–XVIII wieku, red. A. Sucheni-Grabowska, M. Żaryn, Warszawa 1994.
Google Scholar

Dzięgielewski J., Sejmy elekcyjne. Elektorzy. Elekcje 1573–1674, Pułtusk 2003.
Google Scholar

Ekes J., Trójpodział władzy i zgoda wszystkich. Naczelne zasady „ustroju mieszanego” w staropolskiej refleksji politycznej, Siedlce 2001.
Google Scholar

Filipczak-Kocur A., Podatki litewskie w świetle uchwał sejmowych [1587–1632], [w:] Studia z dziejów Rzeczypospolitej szlacheckiej, red. K. Matwijowski, Z. Wójcik, Wrocław 1988.
Google Scholar

Filipczak-Kocur A., Skarb koronny za Zygmunta III Wazy, Opole 1985.
Google Scholar

Filipczak-Kocur A., Z dziejów litewskiego skarbu nadwornego za Zygmunta III Wazy, [w:] Między Wschodem a Zachodem. Rzeczpospolita XVI–XVIII w. Studia ofiarowane Zbigniewowi Wójcikowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. T. Chynczewska-Hennel, Warszawa
Google Scholar

Google Scholar

Grabowski P., Zwierciadło Rzeczypospolitej Polskiej na początku roku 1598, wyd. K.J. Turowski, Kraków 1859.
Google Scholar

Janiszewska-Mincer B., Rzeczpospolita Polska w latach 1600–1603. (Narastanie konfliktu między Zygmuntem III Wazą a stanami), Bydgoszcz 1984.
Google Scholar

Kieniewicz L., Senat za Stefana Batorego, Warszawa 2000.
Google Scholar

Klonder A., Szlachta Prus Królewskich wobec zagadnienia podatków w latach 1576–1586, „Zapiski Historyczne” 1984, t. 49, z. 1.
Google Scholar

Kutrzeba S., Historja ustroju Polski w zarysie, t. 1: Korona, Warszawa 1949.
Google Scholar

Lepszy K., Rzeczpospolita Polska w dobie sejmu inkwizycyjnego (1589–1592), Kraków 1939.
Google Scholar

Lityński A., O modelu monografii sejmiku, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1985, t. 37, z. 1.
Google Scholar

Lityński A., Sejmiki dawnej Rzeczypospolitej, „Przegląd Historyczny” 1975, t. 66, z. 2.
Google Scholar

Lityński A., W kwestii suwerenności wewnętrznej Rzeczypospolitej w epoce oligarchii, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego. Prace Prawnicze” 1971, t. 2.
Google Scholar

Maciszewski J., Sejm 1607 r. a załamanie planów reformy państwa, [w:] O naprawę Rzeczypospolitej XVII–XVIII w. Prace ofiarowane Władysławowi Czaplińskiemu w 60. rocznicę urodzin, red. A.J. Gierowski, Warszawa 1965.
Google Scholar

Maciszewski J., Wojna domowa w Polsce (1606–1609). Studium z dziejów walki przeciw kontrreformacji, cz. 1: Od Stężycy do Janowca, Wrocław 1960.
Google Scholar

Makiłła D., Artykuły henrykowskie (1573–1576). Geneza – obowiązywanie – stosowanie. Studium historyczno-prawne, Warszawa 2012.
Google Scholar

Makiłła D., Prerogatywa królewska wobec sejmików w polskim prawie ustrojowym drugiej połowy XVI w., [w:] Szlachta polska i jej dziedzictwo. Księga na 65 lat prof. dr. hab. Jana Dzięgielewskiego, Warszawa 2013.
Google Scholar

Noailles E.H. de, Henri de Valois et la Pologne par le Marquis de Noailles tome troiseme, t. 3, Paris 1867.
Google Scholar

Opaliński E., Sejm srebrnego wieku 1587–1652. Między głosowaniem większościowym a liberum veto, Warszawa 2001.
Google Scholar

Opaliński E., Sejmiki południowo-wschodnie a Rzeczpospolita w latach 1587–1648, [w:] Lublin i Lubelskie w dobie porozbiorowej. Społeczna i gospodarcza aktywność społeczeństwa, red. A. Koprukowniak, Lublin 1996.
Google Scholar

Pawiński A., Rządy sejmikowe w Polsce 1572–1795 na tle stosunków województw kujawskich, Warszawa 1978.
Google Scholar

Pawiński A., Skarbowość w Polsce i jej dzieje za Stefana Batorego, Warszawa 1881.
Google Scholar

Płaza S., Próby reform ustrojowych w czasie pierwszego bezkrólewia [1572–1574], Kraków 1969.
Google Scholar

Płaza S., Sejmiki i zjazdy szlacheckie województw poznańskiego i kaliskiego. Ustrój i funkcjonowanie (1572–1632), Warszawa–Kraków 1984.
Google Scholar

Rzońca J., Sejmy z lat 1597–1598, cz. 1: Bezowocny sejm z 1597, Warszawa 1989.
Google Scholar

Seredyka J., Instrukcje powiatu wileńskiego na sejmy panowania Zygmunta III Wazy, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 1993, R. 48, nr 2–3.
Google Scholar

Sprawy wojenne króla Stefana Batorego, wyd. I. Polkowski, Kraków 1887.
Google Scholar

Strzelecki A., Sejm z r. 1605, Kraków 1921.
Google Scholar

Sucheni-Grabowska A., Sejm w latach 1540–1587, [w:] Historia sejmu polskiego, red. J. Michalski, t. 1, Warszawa 1984.
Google Scholar

Uruszczak W., Sejm walny koronny w latach 1506–1540, Warszawa 1981.
Google Scholar

Wisner H., Konwokacja wileńska. Z dziejów parlamentaryzmu litewskiego w czasach Zygmunta III, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1968, 20, z. 2.
Google Scholar

Wisner H., Sejmiki litewskie w czasach Zygmunta III i Władysława IV. Konwokacja wileńska oraz sejmiki przedsejmowe i relacyjne, [w:] Miscellanea Historico-Archivistica, t. 3: Radziwiłłowie XVI–XVIII wieku. W kręgu polityki i kultury, Warszawa 1989.
Google Scholar