Abstrakt

Zmiany polityczne, społeczne i gospodarcze zapoczątkowane w Polsce w 1989 r. stworzyły podstawy do dynamicznego rozwoju sektora działalności usługowej. Lata 90. XX w. charakteryzowały się szybkim wzrostem zatrudnienia w usługach. W latach 1990-2006 udział pracujących w tym sektorze zwiększył się z 37% do 54%. Wzrastał także udział sektora usług w wytwarzaniu wartości dodanej brutto. W 2006 r. sektor usług generował 65% dochodu narodowego (dla porównania w 1990 r. - 54%). Rozwój sektora usług w Polsce był zróżnicowany regionalnie - wysoką dynamiką cechowały się województwa z dużymi aglomeracjami miejskimi: mazowieckie, wielkopolskie i małopolskie. W procesie rozwoju społeczno-gospodarczego główną przyczyną rozwoju usług był wzrost popytu na usługi produkcyjne i konsumpcyjne. W przedsiębiorstwach przemysłowych nastąpił wzrost zapotrzebowania na usługi wyspecjalizowane i nowoczesne stosujące zaawansowane technologie, zarówno powstające w ramach przedsiębiorstwa, jak i nabywane. Rozwinęły się usługi tworzące tzw. otoczenie biznesu, głównie branży informatycznej i finansowej. Rosnący poziom życia ludności spowodował większe zapotrzebowanie na usługi konsumenckie: handlowe, medyczne, edukacyjne i turystyczne. Rozwojowi usług, jaki następuje w Polsce od początku lat 90., towarzyszą przemiany w strukturze sektora usług i w organizacji działalności usługowej. Zmiany w strukturze sektora usług polegają na zmianach udziału poszczególnych branż usługowych w usługach ogółem. Coraz większego znaczenia w sektorze usług nabierają usługi wyspecjalizowane, zatrudniające pracowników o wysokich kwalifikacjach zawodowych, wśród nich usługi o wysokim nasyceniu wiedzą oraz usługi dla producentów i dla biznesu. Do sekcji usługowych wyróżniających się wysoką dynamiką rozwoju, obok usług handlowych, zalicza się pośrednictwo finansowe (124%) i obsługę nieruchomości i firm (140%). Rozwój tych usług w Polsce nastąpił stosunkowo niedawno, stąd są one często określane jako usługi nowe. Wzrost tych usług nabiera istotnego znaczenia w kontekście gospodarki opartej na wiedzy. Celem artykułu jest charakterystyka przemian w sektorze usług w aglomeracji poznańskiej w latach 1996- 2007, ze szczególnym uwzględnieniem zależności pomiędzy rangą miasta i charakterem zmian w strukturze usług.