Tanatotopografia pamięci w przestrzeni publicznej Poznania
Abstrakt
Nekropolie i ich lokalizacja w środowisku były przedmiotem tradycyjnych studiów z zakresu geografii religii, jak również badań nad krajobrazem kulturowym. Pojawił się nawet postulat rozwijania dyscypliny szczegółowej - nekrogeografu, zajmującej się m.in. zmianami morfologii krajobrazu cmentarzy. Humanistyczną interpretacją przestrzeni kultury, której składnikiem są nekropolie, zajął się J. Kaczmarek. Według niego „nekropolie są przestrzenią kultury życia”, pozwalającą zachować pamięć o zmarłych w życiu społeczeństwa. Jednakże obok nekropolii we współczesnej przestrzeni kulturowej powstają nowe miejsca pamięci o zmarłych - i pojawia się problem upamiętnienia miejsc związanych ze śmiercią. Układ tych miejsc w przestrzeni publicznej miasta można określić mianem tanatotopologii pamięci. Etymologia tego określenia wywodzi się od greckich słów: thanatos (oznaczającego w mitologii greckiej boga śmierci), topos (oznaczającego miejsce) i logos (oznaczającego naukę). Koncepcja topologii pamięci została zastosowana przez M. Cranga i P.S. Travlou do przedstawienia relacji pomiędzy czasem, miejscem i pamięcią w opisach literackich miast, m.in. spojrzeniu na Ateny przez Flauberta. Określenie to nawiązuje też do rozważań J. Kaczmarka o kontinuum ontologicznym miejsca, w którym wyróżnia on kategorię topologii bycia. Jej zadaniem - według przywołanego autora -jest „określenie istoty miejsca i odkrywanie prawideł pozwalających zrozumieć wydarzanie się miejsca w życiu jednostki, grupy, społeczeństwa”. W przestrzeni publicznej polskich miast pojawiło się w XX w. wiele oznakowanych miejsc śmierci. Jedne z nich są wyrazem pamięci zbiorowej o wydarzeniach historycznych, inne - wyrazem chęci upamiętnienia miejsca śmierci bliskiej osoby przez krąg najbliższej rodziny lub przyjaciół. Celem niniejszego opracowania jest charakterystyka upamiętnionych miejsc śmierci w przestrzeni publicznej Poznania.
Słowa kluczowe:
tanatotopografia pamięci, przestrzeń publiczna miastaBibliografia
Alderman D.H., 2002, Street Names as Memorial Arenas: The Reputational Politics of Commemorating Martin Luther King Jr. in Georgia Country, „Historical Geography”, vol. 30, s. 99-120.
Google Scholar
Crang M., Travlou P.S., 2001, The City and Topologies of Memory, „Environment and Planning D: Society and Space”, vol. 19, s. 161-177.
Google Scholar
Deffontaines P., 1948, Geographie et Religions, Gallimard, Paris.
Google Scholar
Francaviglia R.V„ 1971, The Cemetery as an Evolving Cultural Landscape, „Annals of the Associations of American Geographers”, vol. 61, s. 501-509.
Google Scholar
Jędrzejczyk D., 2004, Geografia humanistyczna miasta, Dialog, Warszawa.
Google Scholar
Johnson N.C., 2008, Public Memory, [w:] J.S. Duncan, N.C. Johnson, R.H. Schein (eds.), A Companion to Cultural Geography, Blackwell Publishing, Maiden, s. 316-327.
Google Scholar
Kaczmarek J„ 2002, Nekropolie jako przestrzeń kultury, [w:] E. Orłowska (red.), Kultura jako przedmiot badań geograficznych. Studia teoretyczne i regionalne, Oddział Wrocławski PTG, Wydawnictwo UWr., Wrocław, s. 75-86.
Google Scholar
Kaczmarek J., 2004, Od koncepcji miejsca do geografii wykluczenia, [w:] E. Orłowska (red.), Kulturowy aspekt badań geograficznych. Studia teoretyczne i regionalne, t. 4, Oddział Wrocławski PTG, Wydawnictwo UWr, Wrocław, s. 3-15.
Google Scholar
Korzeniewski B., 2007, Wprowadzenie. Przemiany pamięci społecznej z perspektywy teorii kultury – polskie i niemieckie przestrzenie pamięci, [w:] B. Korzeniewski (red.), Przemiany pamięci społecznej a teoria kultury, Instytut Zachodni, Poznań, s. 7-22.
Google Scholar
Miąskowski J.M., 1983, Kto się boi lokalnego patriotyzmu?, „Pomerania" nr 4, s. 9-11.
Google Scholar
Miciukiewicz K., 2006, Pomiędzy sferą publiczną a przestrzenią publiczną w mieście, [w:] J.P. Hudzik, W. Woźniak (red.), Sfera publiczna. Kondycja - przejawy - przemiany, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 213-232.
Google Scholar
Muszel M., 2007, Tanatoturystyka - mroczna strona turystyki, „Kultura i Społeczeństwo”, z. 1, s. 147-167.
Google Scholar
Nijakowski L.M., 2006, Domeny symboliczne. Konflikty narodowe i etniczne w wymiarze symbolicznym, Scholar, Warszawa.
Google Scholar
Nora P., 2001, Czas pamięci, „Res Publica Nova”, nr 7, s. 37-43.
Google Scholar
Pękala T., 2006, Sztuka i pamięć w sferze publicznej, [w:] J.P. Hudzik, W. Woźniak (red.), Sfera publiczna. Kondycja -przejawy - przemiany, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 201-211.
Google Scholar
Seaton A.V., 1999, War and Thanatourism: Waterloo 1815-1914, „Annals of Tourism Research”, vol. 26, s. 130-158.
Google Scholar
Sopher D.E., 1967, Geography of Religions, Prentice-Hall, New York.
Google Scholar
Szpociński A., 2004, Tworzenie przestrzeni historycznej jako odpowiedź na nostalgię, „Kultura Współczesna”, nr 1, s. 58-67.
Google Scholar
Tischner J., 1998, Filozofia dramatu, Wydawnictwo Znak, Kraków.
Google Scholar
Traba R., 2007, Społeczne ramy czytania historii, [w:] B. Korzeniewski (red.), Przemiany pamięci społecznej a teoria kultury, Instytut Zachodni, Poznań, s. 43-62.
Google Scholar
Statystyki
Downloads
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Studia Miejskie
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Inne teksty tego samego autora
- Anna Cegłowska, Roman Matykowski, Przestrzenie publiczne i ich znaczenie w dużym mieście: przypadek Poznania , Studia Miejskie: Tom 2 (2010)
- Roman Matykowski, Barbara Konecka-Szydłowska, Katarzyna Kulczyńska, Miejskość elektoralna w Polsce na początku XXI wieku w świetle wyników wyborów do Sejmu , Studia Miejskie: Tom 4 (2011)
- Katarzyna Kulczyńska, Roman Matykowski, Dylematy badawcze studiów nad funkcjonowaniem systemu handlowego we współczesnej przestrzeni miejskiej , Studia Miejskie: Tom 2 (2010)
