Zagospodarowanie przestrzenne miasta w warunkach zapaści demograficznej. Przykład Łodzi
Mariusz Lamprecht
Abstrakt
W artykule przedstawiono wybrane zagadnienia związane z problematyką demograficznego kurczenia się miasta, w kontekście znaczenia, jakie w tym procesie odgrywa zagospodarowanie przestrzenne. Jednym z największych wyzwań dla Łodzi, miasta szczególnie silnie dotkniętego procesem depopulacji i starzenia się mieszkańców, jest poprawa stanu zagospodarowania przestrzeni miejskiej. Badania dowodzą, iż dobrze zaprojektowana i atrakcyjnie urządzona przestrzeń ma wyższą wartość niż przestrzeń pozbawiona tych cech, a to wskazuje, że właściwe kształtowanie zagospodarowania przestrzennego Łodzi może być ważnym narzędziem w podnoszeniu jej atrakcyjności lokalizacyjnej i kształtowaniu dalszego rozwoju miasta. Dwa szczególnie ważne problemy: wysoka degradacja tkanki miejskiej w śródmieściu oraz negatywne zmiany w strukturze i liczbie zamieszkującej miasto populacji pozostają ze sobą w ścisłym związku. Wydaje się jednak, że to nie działania mające wpływ na demografię (np. polityka prorodzinna), ale techniczno- -modernizacyjne i funkcjonalno-przestrzenne są kluczem do poprawienia kondycji miasta i budowania lepszych perspektyw jego rozwoju. Prezentowany tekst stanowi próbę rozwinięcia tej tezy i jest elementem szerszego projektu badawczego autora.
Słowa kluczowe:
depopulacja, miasto kurczące się, starzenie się, rozwój jakościowy, miasto, zagospodarowanie przestrzenne, środowisko zurbanizowane, jakość życia, ŁódźBibliografia
Adamski J., 2013, Kierunki optymalizacji funkcjonowania usług i infrastruktury kurczących się miast, [w:] Zarządzanie rozwojem miast o zmniejszającej się liczbie mieszkańców (w kontekście perspektywy finansowej 2014–2020). Materiały z konferencji zorganizowanej przez Komisję Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej we współpracy z Ministerstwem Rozwoju, Kancelaria Senatu, Warszawa.
Aiello A., Ardone R., Scopelliti M., 2010, Neighbourhood planning improvement: Physical attributes, cognitive and affective evaluation and activities in two neighbourhoods in Rome, “Evaluation and Program Planning” 33.
Bank Danych Lokalnych GUS, http://stat.gov.pl.
Bartosiewicz B., Lamprecht M., Marszał T., Pielesiak I., 2012, Uwarunkowania współpracy duopolitalnej Łodzi i Warszawy w świetle potencjałów rozwojowych oraz powiązań funkcjonalnych, niepublikowane opracowanie wykonane na zlecenie Urzędu Miasta Łodzi.
Biuro ds. Inwestycji Urzędu Miasta Łodzi, http://rewitalizacja.zabytki.lodz.pl/page/index.php?str=196 (dostęp 13 listopada 2015).
Bugno-Janik A., 2012, Dysponowanie miejskimi zasobami przestrzennymi a idee ponowoczesności [w:] Gospodarowanie przestrzennym zasobami miasta w świecie ponowoczesnym, red. M. Czornik, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Katowice.
Churchman A., 2003, Is there a place for children in the city, “Journal of Urban Design” 8(3).
Czarnecki B., 2005, Rozwiązania przestrzenne jako środek ograniczający skutki zagrożeń przestępczością osób z wrażliwych grup społecznych, [w:] Architektura i technika a zdrowie. Materiały III Sympozjum, Politechnika Śląska, Gliwice.
Deklaracja Sztokholmska EIDD, http://dfaeurope.eu/wp-content/uploads/2014/05/stockholm-declaration_ polish.pdf (dostęp 13 listopada 2015).
Domański R., 2010, Mechanizm ewolucji przestrzennego zagospodarowania, [w:] Przekształcenia struktur regionalnych. Aspekty społeczne, ekonomiczne i przyrodnicze, red. S. Ciok, P. Migoń, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
European Charter for the Safeguarding of Human Rights in the City, http://www.uclg-cisdp.org/sites/default/ files/CISDP%20Carta%20Europea%20Sencera_baixa_3.pdf (dostęp 13 listopada 2015).
Florida R.L., 2010, Narodziny klasy kreatywnej oraz jej wpływ na przeobrażenia w charakterze pracy, wypoczynku, społeczeństwa i życia codziennego, przeł. T. Krzyżanowski, M. Penkala, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa.
Florida R.L., Mellander Ch., Stolarick K., 2011, Beautiful places: The role of perceived aesthetic beauty in community satisfaction, “Regional Studies” vol. 45.1.
Gehl J., 2014, Miasta dla ludzi, przeł. S. Nogalski, Wydawnictwo RAM, Kraków.
Giannakouris K., 2008, Ageing characterises the demographic perspectives of the European societies, “Statistics in Focus” 72.
Global Charter-Agenda for Human Rights in the City,
http://www.uclg-cisdp.org/sites/default/files/UCLG_ Global_Charter_Agenda_HR_City_0.pdf (dostęp 13 listopada 2015).
Kałuża-Kopias D., 2014, Demograficzne skutki międzynarodowych migracji w wybranych krajach Unii Europejskiej ze szczególnym uwzględnieniem Polski, „Studia Ekonomiczne” 167.
Kaniewicz S., Michalski W., 2012, Zmiany w przestrzeni miasta po 1990 r. – duże inwestycje, [w:] Atlas miasta Łodzi, suplement 2, plansza LXV.
Klaassen L., 1988, Myśl i praktyka ekonomiczna a przestrzeń, przeł. A. Banasiak, P. Bury, T. Markowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Kurczenie się miast w Europie Środkowo-Wschodniej, 2014, red. T. Stryjakiewicz, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Lamprecht M., 2013, Fluctuations in the development of cities. A case study of Lodz, [w:] Spatial inequality and cohesion, red. T. Marszał, I. Pielesiak, Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, Warszawa.
Studia Regionalia KPZK PAN vol. 38.
Latouche S., 2013, Mały traktat o odejściu od wzrostu, „Autoportret” nr 4(43).
Lokalny program rewitalizacji Łodzi 2020+. Założenia, http://bip.uml.lodz.pl/_plik.php?id=40419 (dostęp 20 marca 2016).
Maik W., 1997, Podstawy geografii miast, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń.
Manchester’s population historically, http://www.manchester.gov.uk (dostęp 12 sierpnia 2013).
Marshall S., Batty M., 2009, From darwinism to planning – through Geddes and back, “Town & Country Planning” 78.
Miasta przyjazne starzeniu – przewodnik, 2014, ResPublica, Warszawa, http://publica.pl/wp-content/uploads/2014/12/MIASTA-PRZYJAZNE-STARZENIU.pdf (dostęp 13 listopada 2015) (oryg.: Globalage-friendly cities: A guide, 2007, WHO, Geneva).
Michalski W., 2014, Konkurencyjność a proces depopulacji miast na przykładzie Łodzi, [w:] Budowanie przewagi konkurencyjnej miast. Wyzwania przyszłości, red. T. Domański, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Mishan, E.J., 1967, The costs of economic growth, Staples Press, London.
Mishan E.J., 1986, Spór o wzrost gospodarczy, przeł. Z. Wolińska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Nelson A.C., 2006, Leadership in a new era, “Journal of the American Planning Association” 4.
OECD Urban Policy Reviews: Poland 2011, 2011, OECD Publishing.
Olszewski W., 2014, Diagnoza sytuacji demograficznej województwa łódzkiego w latach 2005–2012, [w:] Ekonometria przestrzenna i regionalne analizy ekonomiczne, red. M. Plich, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica 6, t. 308.
Oswalt P., 2013, Hipotezy na temat kurczenia się miast w XXI w., „Autoportret” 4(43).
Perspektywy demograficzne województwa łódzkiego do 2030 r., 2005, Urząd Statystyczny w Łodzi, http://lodz.stat.gov.pl (dostęp 10 kwietnia 2015).
Podogrodzka M., 2013, Starzenie się ludności a dzietność w Polsce w latach 1991–2010 – ujęcie regionalne, [w:] Społeczno-gospodarcze aspekty statystyki, red. Z. Rusnak, E. Mazurek, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Wrocław. Prace Naukowe UE we Wrocławiu nr 309.
Political Declaration and Madrid International Plan of Action on Ageing. Second World Assembly on Ageing, Madrid, Spain, 2002, United Nations, New York.
Polityka społeczna 2020+ dla miasta Łodzi. Strategia rozwiązywania problemów społecznych, załącznik do uchwały nr XXIV/570/16 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 3 lutego 2016 r., http://uml.lodz.pl/miasto/strategia/ (dostęp 20 marca 2016).
Prognoza ludności Łodzi na lata 2015–2050, Urząd Statystyczny w Łodzi, http://lodz.stat.gov.pl (dostęp10 kwietnia 2015).
Sałański T., 2013, Sytuacja demograficzna metropolii europejskich na początku XXI w., [w:] Gospodarka regionalna i lokalna a rozwój zrównoważony, red. Z. Strzelecki, P. Legutko-Kobus, Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, Warszawa. Studia KPZK PAN t. 152.
Strategia przestrzennego rozwoju Łodzi 2020+, załącznik do uchwały nr LV/1146/13 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 16 stycznia 2013 r., http://uml.lodz.pl/miasto/strategia/ (dostęp 20 marca 2016).
Stryjakiewicz T., Jaroszewska E., Marcińczak S., Ogrodowczyk A., Rumpel P., Siwek T., Slach O., 2014, Współczesny kontekst i podstawy teoretyczno-metodologiczne analizy procesu kurczenia się miast, [w:] Kurczenie się miast w Europie Środkowo-Wschodniej, red. T. Stryjakiewicz, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Szukalski P., 2013, Sytuacja demograficzna Łodzi. Porównanie z innymi wielkimi polskimi miastami, [w:] Zarządzanie rozwojem miast o zmniejszającej się liczbie mieszkańców (w kontekście perspektywy finansowej 2014–2020). Materiały z konferencji zorganizowanej przez Komisję Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej we współpracy z Ministerstwem Rozwoju, Kancelaria Senatu, Warszawa.
Uchwała nr XXV/589/16 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 10 lutego 2016 r. w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji miasta Łodzi, „Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego” z 14 marca 2016, poz. 1197.
Uproszczony lokalny program rewitalizacji wybranych terenów śródmiejskich oraz pofabrycznych Łodzi na lata 2004–2013, załącznik do uchwały nr XXXIV/568/04 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 14 lipca 2004 r.
The value of public space. How high quality parks and public spaces create economic, social and environmental value, Commission for Architecture and the Built Environment (CABE), https://www.designcouncil.org.uk (dostęp 10 kwietnia 2015).
Vienna International Plan of Action on Aging, 1983, United Nations, New York.
Wysocka E., 2003, Wpływ społeczeństwa informacyjnego na zagospodarowanie przestrzenne, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa, Warszawa.
Ziółkowski M., 2001, Globalizacja a przemiany w strukturze społecznej we współczesnej Polsce, [w:] Społeczne problemy globalizacji, red. Z. Blok, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań.
Człowiek i Społeczeństwo t. 19.
http://ec.europa.eu/eurostat/web/population-demography-migration-projections/population-data/main-tables (dostęp 2 lipca 2015).
http://ec.europa.eu/eurostat/web/cities/data/database (dostęp 2 lipca 2015).
Aiello A., Ardone R., Scopelliti M., 2010, Neighbourhood planning improvement: Physical attributes, cognitive and affective evaluation and activities in two neighbourhoods in Rome, “Evaluation and Program Planning” 33.
Bank Danych Lokalnych GUS, http://stat.gov.pl.
Bartosiewicz B., Lamprecht M., Marszał T., Pielesiak I., 2012, Uwarunkowania współpracy duopolitalnej Łodzi i Warszawy w świetle potencjałów rozwojowych oraz powiązań funkcjonalnych, niepublikowane opracowanie wykonane na zlecenie Urzędu Miasta Łodzi.
Biuro ds. Inwestycji Urzędu Miasta Łodzi, http://rewitalizacja.zabytki.lodz.pl/page/index.php?str=196 (dostęp 13 listopada 2015).
Bugno-Janik A., 2012, Dysponowanie miejskimi zasobami przestrzennymi a idee ponowoczesności [w:] Gospodarowanie przestrzennym zasobami miasta w świecie ponowoczesnym, red. M. Czornik, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Katowice.
Churchman A., 2003, Is there a place for children in the city, “Journal of Urban Design” 8(3).
Czarnecki B., 2005, Rozwiązania przestrzenne jako środek ograniczający skutki zagrożeń przestępczością osób z wrażliwych grup społecznych, [w:] Architektura i technika a zdrowie. Materiały III Sympozjum, Politechnika Śląska, Gliwice.
Deklaracja Sztokholmska EIDD, http://dfaeurope.eu/wp-content/uploads/2014/05/stockholm-declaration_ polish.pdf (dostęp 13 listopada 2015).
Domański R., 2010, Mechanizm ewolucji przestrzennego zagospodarowania, [w:] Przekształcenia struktur regionalnych. Aspekty społeczne, ekonomiczne i przyrodnicze, red. S. Ciok, P. Migoń, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
European Charter for the Safeguarding of Human Rights in the City, http://www.uclg-cisdp.org/sites/default/ files/CISDP%20Carta%20Europea%20Sencera_baixa_3.pdf (dostęp 13 listopada 2015).
Florida R.L., 2010, Narodziny klasy kreatywnej oraz jej wpływ na przeobrażenia w charakterze pracy, wypoczynku, społeczeństwa i życia codziennego, przeł. T. Krzyżanowski, M. Penkala, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa.
Florida R.L., Mellander Ch., Stolarick K., 2011, Beautiful places: The role of perceived aesthetic beauty in community satisfaction, “Regional Studies” vol. 45.1.
Gehl J., 2014, Miasta dla ludzi, przeł. S. Nogalski, Wydawnictwo RAM, Kraków.
Giannakouris K., 2008, Ageing characterises the demographic perspectives of the European societies, “Statistics in Focus” 72.
Global Charter-Agenda for Human Rights in the City,
http://www.uclg-cisdp.org/sites/default/files/UCLG_ Global_Charter_Agenda_HR_City_0.pdf (dostęp 13 listopada 2015).
Kałuża-Kopias D., 2014, Demograficzne skutki międzynarodowych migracji w wybranych krajach Unii Europejskiej ze szczególnym uwzględnieniem Polski, „Studia Ekonomiczne” 167.
Kaniewicz S., Michalski W., 2012, Zmiany w przestrzeni miasta po 1990 r. – duże inwestycje, [w:] Atlas miasta Łodzi, suplement 2, plansza LXV.
Klaassen L., 1988, Myśl i praktyka ekonomiczna a przestrzeń, przeł. A. Banasiak, P. Bury, T. Markowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Kurczenie się miast w Europie Środkowo-Wschodniej, 2014, red. T. Stryjakiewicz, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Lamprecht M., 2013, Fluctuations in the development of cities. A case study of Lodz, [w:] Spatial inequality and cohesion, red. T. Marszał, I. Pielesiak, Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, Warszawa.
Studia Regionalia KPZK PAN vol. 38.
Latouche S., 2013, Mały traktat o odejściu od wzrostu, „Autoportret” nr 4(43).
Lokalny program rewitalizacji Łodzi 2020+. Założenia, http://bip.uml.lodz.pl/_plik.php?id=40419 (dostęp 20 marca 2016).
Maik W., 1997, Podstawy geografii miast, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń.
Manchester’s population historically, http://www.manchester.gov.uk (dostęp 12 sierpnia 2013).
Marshall S., Batty M., 2009, From darwinism to planning – through Geddes and back, “Town & Country Planning” 78.
Miasta przyjazne starzeniu – przewodnik, 2014, ResPublica, Warszawa, http://publica.pl/wp-content/uploads/2014/12/MIASTA-PRZYJAZNE-STARZENIU.pdf (dostęp 13 listopada 2015) (oryg.: Globalage-friendly cities: A guide, 2007, WHO, Geneva).
Michalski W., 2014, Konkurencyjność a proces depopulacji miast na przykładzie Łodzi, [w:] Budowanie przewagi konkurencyjnej miast. Wyzwania przyszłości, red. T. Domański, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Mishan, E.J., 1967, The costs of economic growth, Staples Press, London.
Mishan E.J., 1986, Spór o wzrost gospodarczy, przeł. Z. Wolińska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Nelson A.C., 2006, Leadership in a new era, “Journal of the American Planning Association” 4.
OECD Urban Policy Reviews: Poland 2011, 2011, OECD Publishing.
Olszewski W., 2014, Diagnoza sytuacji demograficznej województwa łódzkiego w latach 2005–2012, [w:] Ekonometria przestrzenna i regionalne analizy ekonomiczne, red. M. Plich, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica 6, t. 308.
Oswalt P., 2013, Hipotezy na temat kurczenia się miast w XXI w., „Autoportret” 4(43).
Perspektywy demograficzne województwa łódzkiego do 2030 r., 2005, Urząd Statystyczny w Łodzi, http://lodz.stat.gov.pl (dostęp 10 kwietnia 2015).
Podogrodzka M., 2013, Starzenie się ludności a dzietność w Polsce w latach 1991–2010 – ujęcie regionalne, [w:] Społeczno-gospodarcze aspekty statystyki, red. Z. Rusnak, E. Mazurek, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Wrocław. Prace Naukowe UE we Wrocławiu nr 309.
Political Declaration and Madrid International Plan of Action on Ageing. Second World Assembly on Ageing, Madrid, Spain, 2002, United Nations, New York.
Polityka społeczna 2020+ dla miasta Łodzi. Strategia rozwiązywania problemów społecznych, załącznik do uchwały nr XXIV/570/16 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 3 lutego 2016 r., http://uml.lodz.pl/miasto/strategia/ (dostęp 20 marca 2016).
Prognoza ludności Łodzi na lata 2015–2050, Urząd Statystyczny w Łodzi, http://lodz.stat.gov.pl (dostęp10 kwietnia 2015).
Sałański T., 2013, Sytuacja demograficzna metropolii europejskich na początku XXI w., [w:] Gospodarka regionalna i lokalna a rozwój zrównoważony, red. Z. Strzelecki, P. Legutko-Kobus, Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, Warszawa. Studia KPZK PAN t. 152.
Strategia przestrzennego rozwoju Łodzi 2020+, załącznik do uchwały nr LV/1146/13 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 16 stycznia 2013 r., http://uml.lodz.pl/miasto/strategia/ (dostęp 20 marca 2016).
Stryjakiewicz T., Jaroszewska E., Marcińczak S., Ogrodowczyk A., Rumpel P., Siwek T., Slach O., 2014, Współczesny kontekst i podstawy teoretyczno-metodologiczne analizy procesu kurczenia się miast, [w:] Kurczenie się miast w Europie Środkowo-Wschodniej, red. T. Stryjakiewicz, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Szukalski P., 2013, Sytuacja demograficzna Łodzi. Porównanie z innymi wielkimi polskimi miastami, [w:] Zarządzanie rozwojem miast o zmniejszającej się liczbie mieszkańców (w kontekście perspektywy finansowej 2014–2020). Materiały z konferencji zorganizowanej przez Komisję Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej we współpracy z Ministerstwem Rozwoju, Kancelaria Senatu, Warszawa.
Uchwała nr XXV/589/16 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 10 lutego 2016 r. w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji miasta Łodzi, „Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego” z 14 marca 2016, poz. 1197.
Uproszczony lokalny program rewitalizacji wybranych terenów śródmiejskich oraz pofabrycznych Łodzi na lata 2004–2013, załącznik do uchwały nr XXXIV/568/04 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 14 lipca 2004 r.
The value of public space. How high quality parks and public spaces create economic, social and environmental value, Commission for Architecture and the Built Environment (CABE), https://www.designcouncil.org.uk (dostęp 10 kwietnia 2015).
Vienna International Plan of Action on Aging, 1983, United Nations, New York.
Wysocka E., 2003, Wpływ społeczeństwa informacyjnego na zagospodarowanie przestrzenne, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa, Warszawa.
Ziółkowski M., 2001, Globalizacja a przemiany w strukturze społecznej we współczesnej Polsce, [w:] Społeczne problemy globalizacji, red. Z. Blok, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań.
Człowiek i Społeczeństwo t. 19.
http://ec.europa.eu/eurostat/web/population-demography-migration-projections/population-data/main-tables (dostęp 2 lipca 2015).
http://ec.europa.eu/eurostat/web/cities/data/database (dostęp 2 lipca 2015).
Lamprecht, M. (2020). Zagospodarowanie przestrzenne miasta w warunkach zapaści demograficznej. Przykład Łodzi. Studia Miejskie, 21, 67–84. Pobrano z https://czasopisma.uni.opole.pl/index.php/sm/article/view/2539
Autorzy
Mariusz LamprechtStatystyki
Downloads
Download data is not yet available.
Inne teksty tego samego autora
- Mariusz Lamprecht, Ewolucja kwartałów śródmiejskich Łodzi w kontekście kurczenia się miasta. Współczesne wyzwania , Studia Miejskie: Tom 23 (2016)
