Rozwój zrównoważony miast w kontekście współczesnej polskiej urbanizacji: aspekty przestrzenne
Jerzy J. Parysek
Abstrakt
Rozwój zrównoważony jest w zasadzie pewną ideą, której w konkretnej sytuacji nadaje się właściwą interpretację. W odniesieniu do miasta rozwój zrównoważony oznacza z jednej strony model rozwoju społeczno-gospodarczego, a z drugiej strony model struktury przestrzennej miasta. Należy wyraźnie podkreślić, że problematyka zrównoważonego rozwoju miasta, tak w warstwie poznawczej, jak i działań praktycznych, powinna być rozważana w kontekście toczących się procesów urbanizacji. Punktem wyjścia rozważań niniejszego artykułu jest ukazanie istoty rozwoju zrównoważonego miasta, antropogenicznej jednostki przestrzennej, a zarazem specyficznego terytorialnego systemu społecznego, który dąży do pewnego stanu równowagi cząstkowej (równowaga w podsystemach miasta) i ogólnej (miasta jako całości). Wymienione równowagi mają zresztą charakter przejściowy, bowiem perturbacje w funkcjonowaniu miasta powodują zakłócenia równowagi, a będące odpowiedzią na zakłócenia fluktuacje prowadzą do nowej równowagi, jednakże już w odniesieniu do innych struktur miejskich. Jednym z głównych czynników, który zakłóca równowagę systemu miasta (także otoczenia/środowiska tego systemu, jakim jest strefa podmiejska), jest suburbanizacja. zakłóca jednak przede wszystkim równowagę przestrzenną, czego wyrazem jest chaos w zagospodarowaniu, pasożytnicze użytkowanie terenu, partykularyzm właścicieli nieruchomości i inwestorów, a przede wszystkim wzrost kosztów społecznych funkcjonowania miasta. Czynnikami sprzyjającymi suburbanizacji są zwłaszcza niedoskonałość prawa dotyczącego gospodarki przestrzennej oraz krótkowzroczność samorządów terytorialnych gmin strefy podmiejskiej. to właśnie sprawia, że miasta, które są generatorami rozwoju i przemian cywilizacyjnych, w największym stopniu doświadczają skutków suburbanizacji, ponosząc jej koszty. zarówno kryzys gospodarczy, jak i obserwowane trendy w zagospodarowaniu przestrzennym wskazują na to, że nie zostanie zatrzymany proces suburbanizacji zakłócający rozwój zrównoważony miasta i całej aglomeracji. co więcej, wydaje się, że przyjmie on jeszcze bardziej patologiczny charakter, co oznaczać będzie sytuację, w której zrównoważony rozwój miasta i aglomeracji, czego wyrazem jest ład w zagospodarowaniu przestrzennym, pozostanie jedynie obiecująco i pięknie brzmiącym hasłem.
Słowa kluczowe:
miasto, terytorialny system społeczny, rozwój zrównoważony, urbanizacja, suburbanizacja, ład przestrzennyBibliografia
Billert A., 2006, Planowanie przestrzenne a polityka. Trzecia droga do trzeciego świata, [w:] Urbanistyka w działaniu. Teoria i praktyka. Materiały II Kongresu Urbanistyki Polskiej, red. T. Ossowicz, T. Zipser, Urbanista, Warszawa. Biblioteka Urbanisty 9.
Boulding K.E. (red.), 1985, Ponad ekonomią, PIW, Warszawa.
Chojnicki Z., 1989, Koncepcja terytorialnego systemu społecznego, Przegląd Geograficzny 60.3, s. 491-510.
Chojnicki Z., 1999, Podstawy metodologiczne i teoretyczne geografii, Bogucki Wydaw. Naukowe, Poznań.
Domański R., 1989, Podstawy planowania przestrzennego, PWN, Poznań-Warszawa.
Domański R., 2002, Gospodarka przestrzenna, PWN, Warszawa.
Domański R., 2006, Geografia ekonomiczna. Ujęcie dynamiczne, PWN, Warszawa.
Janikowski R., 2006, Zrównoważony rozwój, [w:] Edukacja dla zrównoważonego rozwoju, red. T. Borys, Wydaw. Ekonomia i Środowisko, Białystok.
Jędraszko A., 2008, Gospodarka przestrzenna w Polsce wobec standardów europejskich, Urbanista, Warszawa.
Biblioteka Urbanisty 13.
Kassenberg A., 1988, Plan krajowy, [w:] Planowanie przestrzenne jako narzędzie ochrony środowiska przyrodniczego, Warszawa. Biuletyn KPZK PAN 139.
Majka J., 1982, Etyka życia gospodarczego, Wydaw. Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, Wrocław.
Mierzejewska L., 2003, Rozwój zrównoważony jako kategoria ładu przestrzennego, [w:] Społeczno-gospodarcze i przyrodnicze aspekty ładu przestrzennego, red. T. Ślęzak, Z. Zioło, Warszawa. Biuletyn KPZK PAN 205, s. 127-140.
Mierzejewska L., 2008, Smart growth jako model rozwoju miasta, [w:] Współczesne kierunki i wymiary procesów urbanizacji, red. J. Słodczyk, M. Śmigielska, Wydaw. Uniwersytetu Opolskiego, Opole, s. 49-64.
Mierzejewska L., 2009, Rozwój zrównoważony miasta. Zagadnienia poznawcze i praktyczne, Wydaw. Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
Mierzejewska L., 2011, W poszukiwaniu nowych modeli rozwoju miast, [w:] Procesy urbanizacji i ich uwarunkowania na początku XXI wieku, red. J. Słodczyk, M. Śmigielska, Wydaw. Uniwersytetu Opolskiego, Opole. Studia Miejskie 4, s. 81-94.
Mishan E.J., 1986, Spór o wzrost gospodarczy, PIW, Warszawa.
Nicolis G., Prigogine 1., 1977, Self-organization in non-equilibrium systems, New York.
Parysek J., 1997, Podstawy gospodarki lokalnej, UAM, Poznań.
Parysek J., 2005, Miasta polskie na przełomie XX i XXI wieku. Rozwój i przekształcenia strukturalne, Bogucki Wydaw. Naukowe, Poznań.
Parysek J., 2006a, Wprowadzenie do gospodarki przestrzennej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
Parysek J., 2006B, Processes ajfecting the development and transformation of towns in CentralEuropean States: The case of Poland, „Quaestiones Geographicae" 25, s. 29-36.
Parysek J., 2008a, Aglomeracje miejskie w Polsce oraz ich problemy funkcjonowania i rozwoju, [w:] Wybrane problemy rozwoju i rewitalizacji miast, red. J. Parysek, A. Tólle, Bogucki Wydaw. Naukowe, Poznań.
Biuletyn Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM w Poznaniu.
Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna 5, s. 29-38.
Parysek J., 2008b, Suburbanizacja i dezurbanizacja: Dwa bieguny polskiej urbanizacji, [w:] Region społeczno-ekonomiczny i rozwój regionalny, red. J. Parysek, T. Stryjakiewicz, Bogucki Wydaw. Naukowe, Poznań, s. 261-286.
Parysek J., 2009, Wewnątrzregionalna konkurencyjność i komplementarność obszarów, [w:] Wybrane problemy miast i aglomeracji miejskich na początku XXI wieku, red. J. Parysek, Bogucki Wydaw. Naukowe, Poznań.
Biuletyn Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM w Poznaniu.
Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna 6, s. 101-123.
Parysek J., 201 Oa, Rola planowania w rozwoju społeczno-gospodarczym i przestrzennym miast polskich po 1989 roku, [w:] Koncepcje i instrumenty zarządzania procesami rozwoju i rewitalizacji miast, red. J. Słodczyk, E. Szafranek, Wydaw. Uniwersytetu Opolskiego, Opole. Studia Miejskie 1, s. 13-28.
Parysek J., 201 Ob, Rozwój miast a polityka miejska w Polsce po 1989 roku, [w:] Przekształcenia struktur regionalnych.
Aspekty społeczne, ekonomiczne i przyrodnicze, red. S. Ciok, P. Migoń, Uniwersytet Wrocławski.
Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Wrocław, s. 117-132.
Parysek J., 2010c, Urban development policy of the European Union and the discretionary naturę of Polish spatial planning, [w:] Regional development and regional policy in Poland: First experiences and newchallenges of the European Union Membership, p. 1, red. P. Churski, W. Ratajczak, KPZK PAN, Warszawa.
Studia Regionalia 27.1, s. 172-184.
Parysek J., Dutkowski M., 1994a, Going Green: Sustainable development as a model of socio-economic development in European post-communist countries, „European Planning Studies” 2.4, s. 419-434.
Parysek J., Dutkowski M., 1994b, Koncepcja ekorozwoju i jej technologiczne oraz społeczno-polityczne uwarunkowania, „Przegląd Geograficzny” 66, s. 3-18.
Parysek J., Mierzejewska L., 2005a, Między dezurbanizacją a reurbanizacją, [w:] Współczesne procesy urbanizacji i ich skutki, red. I. Jażdżewska, Wydaw. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 47-56.
Parysek J., Mierzejewska L., 2005b, Two stages in postwar urbanisation in Poland: From socialist to postmodern urbanization, [w:] Cities in global perspective: Diversity and transition, red. Y. Murayama, G. Du, Rikkyo University with IGU Urban Commission, Tokyo, s. 72-82.
Parysek J., Mierzejewska L., 2009, Problemy funkcjonowania i rozwoju miast polskich z perspektywy 2009 roku, [w:] Wybrane problemy miast i aglomeracji miejskich na początku XXI wieku, red. J. Parysek, Bogucki Wydaw. Naukowe, Poznań. Biuletyn Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM w Poznaniu. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna 6, s. 9-26.
Piontek B., 2002, Koncepcja rozwoju zrównoważonego i trwałego Polski, Wydaw. Naukowe PWN, Warszawa.
Poskrobko B., Dobrzański R. (red.), 2007, Problemy interpretacji i realizacji zrównoważonego rozwoju, Wydaw. Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku, Białystok.
Prigogine L, Stengers L, 1990, Z chaosu ku porządkowi, PIW, Warszawa. Biblioteka Myśli Współczesnej.
Valaskakis K., Sindell P.S., Smith J.G., Fitzpatrick-Martin L, 1988, Propozycje dla przyszłości. Społeczeństwo konserwacyjne, PIW, Warszawa.
Autorzy
Jerzy J. ParysekStatystyki
Downloads
Inne teksty tego samego autora
- Jerzy J. Parysek, Rewitalizacja miast w Polsce: wczoraj, dziś i być może jutro , Studia Miejskie: Tom 17 (2015)
- Jerzy J. Parysek, Dla kogo miasto? dla ludzi czy dla samochodów? , Studia Miejskie: Tom 23 (2016)
