Digitalizacja i „praca 4.0”: o konieczności etyki dla przekształconego świata pracy

Martin M. Lintner OSM

Philosophisch-Theologische Hochschule Brixen/Bressanone

Abstrakt

Digitalizacja i robotyzacja są nie tylko dalszym rozwojem technologii, względnie rozwojem nowych technologii, lecz momentem przełomowym z daleko idącymi i długofalowymi skutkami, których zasięg dotąd nie jest jeszcze przewidywalny w szczegółach, ale można go przeczuwać. W odróżnieniu od wcześniejszych rewolucji i kierunków rozwoju w przemyśle, świecie pracy i technologii, „praca 4.0” względnie „przemysł 4.0” cechuje się przestrzennym brakiem granic, czasowym przyspieszeniem i jakościowym zagęszczeniem (por. big data). Wszechobecna w międzyczasie digitalizacja i robotyzacja oznaczają zasadniczą przemianę społeczeństwa, ekonomii, finansowania spraw społecznych, rozumienia pracy, a nawet obrazu człowieka. Niniejszy artykuł, wychodząc od zasad katolickiej nauki społecznej, podkreśla niektóre możliwe skutki „pracy 4.0” w odniesieniu do rozumienia pracy, jak też wobec ludzi pracujących, którzy dotknięci są szczególnym ryzykiem prekariatu, jak np. utratą miejsca pracy, ochroną prywatnej sfery życia, problemem sprawiedliwego udziału w dobrach ziemi względnie podziałem dobrobytu, anonimowością. Podczas gdy z jednej strony digitalizacja i robotyzacja jako takie nie mogą zostać ocenione negatywnie, z drugiej strony należy jednakże z uwagą wskazać ambiwalencje tej rewolucji i podjąć krytyczną refleksję nad jej skutkami na formy i warunki pracy. Nieodzowny jest możliwie szeroki dyskurs społeczno-polityczny na temat tego, jak proces digitalizacji i robotyzacji powinien być kształtowany i na jakie (przewidywalne) konsekwencje i w jaki sposób należy reagować, aby proces ten ostatecznie mógł służyć człowiekowi i dobru wspólnemu. W tym sensie na końcu artykułu nie zostały wskazane żadne wnioski, ale sformułowano szereg pytań do dyskusji.

Słowa kluczowe:

digitalizacja, robotyzacja, „praca 4.0”, „przemysł 4.0”, etyka pracy