Liturgia celebrowana w Polsce w ramach uroczystości patriotyczno-narodowych

Erwin Mateja

Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego

Abstrakt

Historia Polski od przyjęcia chrztu w 966 r. pokazuje, jak pewne wydarzenia społeczne łączono z celebracjami liturgii. W artykule została podjęta próba pokazania nie tylko historii tego zjawiska, ale też problemów, jakie się z nim wiązały. Łączenie wątków religijnych ze świętowaniem wydarzeń narodowych miało miejsce wtedy, gdy pojawiało się zagrożenie wewnętrzne lub zewnętrzne. Przykładem są tzw. śluby lwowskie króla Jana Kazimierza, który 1 kwietnia 1656 r. uroczystym aktem religijno-państwowym oddał Rzeczpospolitą pod opiekę Matki Bożej, którą ogłosił Patronką oraz Królową Królestwa Polskiego i wszystkich jego ludów. Fakt ten przyczynił się zdecydowanie do tego, że Jasna Góra stała się narodowym sanktuarium, w którym Polacy mieli szansę określić swoją tożsamość, zwłaszcza w realiach życia pod zaborami. Proces ten, zapoczątkowany w XVII w., doprowadził do stworzenia popularnej w narodzie polskim zasady: Polak-katolik. W okresie międzywojennym stereotyp ten sprzyjał łączeniu katolicyzmu z nacjonalizmem, natomiast w okresie powojennym nabrał charakteru antykomunistycznego. Swoistym fenomenem stały się tzw. msze za Ojczyznę, celebrowane przez bł. ks. Jerzego Popiełuszkę, kapelana „Solidarności”, który gromadził na takich liturgiach tłumy wiernych. Choć jemu zawsze zależało na religijnym wymiarze tych spotkań, to jednak z punktu widzenia społecznego były to spotkania modlitewno-patriotyczne. Końcowa część artykułu jest pokazaniem, jak kształtuje się proces włączania celebracji liturgicznych w uroczystości patriotyczno-narodowe po 1989 r. Proces ten nabierał na sile choćby z powodu liczby katolików będących obywatelami Polski. Na pewno pewnym problemem jest niezadowolenie z takiego stanu rzeczy tych, którym nie podoba się łączenie
religii z wydarzeniami o charakterze świeckim ‒ i to niezależnie od ich przekonań. Potrzebny jest tu pewien zdrowy rozsądek w organizowaniu takich obchodów. Nie mogą one ani drażnić ich przeciwników, ani szkodzić Kościołowi. Należy zwracać szczególnie uwagę na to, aby liturgia nie była instrumentalizowana. Innym problemem do rozwiązania jest pogodzenie przepisów liturgicznych z normami ceremoniału służb mundurowych, które biorą udział w omawianych uroczystościach. Wydaje się, że przy odrobinie dobrej woli i rozsądku można te problemy pokonać dla dobra tych, którzy omawianego świętowania
potrzebują.

Słowa kluczowe:

liturgia katolicka, uroczystości patriotyczno-narodowe, msze za Ojczyznę, narodowe sanktuarium, ceremoniał służb mundurowych\