Pojednanie „pocztą”. Działalność Kurta Reutera między Niemcami i Polakami

Anna Reinhardt

Wydział Teologii Katolickiej Uniwersytetu w Erfurcie

Abstrakt

Bezpośrednio po zakończeniu II wojny światowej utworzył się między ludnością niemiecką a polską głęboka przepaść przepełniona winą, wrogością i wzajemną niechęcią. Ze względu na poniesione przez Polskę ogromne straty, w latach powojennych wzrastała w Polakach nienawiść i nieufność wobec wszystkiego, co niemieckie, natomiast wśród Niemców zarówno wypędzenie, jak również przesunięcie granic wzniecały antypolską atmosferę i astawienie. Stworzenie tzw. granicy przyjaźni nad Odrą i Nysą Łużycką, proklamowanej Układem Zgorzeleckim z 1950 r., i jednocześnie podjęta przez to próba zbliżenia obu krajów, niestety, nie powiodła się ze względu na zakaz utrzymywania kontaktów społecznych. Pomimo tego można było jednak zauważyć poszczególne głosy, dążące do zbliżenia się Niemców i Polaków. Główną postacią niniejszego artykułu jest osoba ks. Kurta Reutera (1908–1965), pochodzącego z Berlina, który jako pierwszy po II wojnie światowej zainicjował pojednanie Niemców i Polaków. Reuter studiował we Wrocławiu i Poznaniu, uczył się języka polskiego, a po święceniach kapłańskich w 1933 r. opiekował się duszpastersko polskojęzycznymi pracownikami sezonowymi. W latach wojennych, łącznie do 1945 r., był duszpasterzem jeńców wojennych w diecezji berlińskiej. Będąc w Eberswalde, gdzie w 1960 r. otrzymał swoje pierwsze probostwo, ukształtowała się w nim potrzeba wielkiego zaangażowania na rzecz pojednania z sąsiadem zza wschodniej granicy. Prowadził zażyłą korespondencję z większą częścią Episkopatu Polski, z wieloma kapłanami, wykładowcami teologii oraz rektorami seminariów duchownych. Dowodem tej listownej wymiany oraz intensywnych stosunków z Polską jest spuścizna ponad tysiąca listów Reutera, pisana w języku polskim. Oprócz intensywnej korespondencji dbał także o polepszenie stosunków z Polakami, m.in. poprzez przesyłanie książek. W ciągu 5 lat Kurt Reuter zdołał wysłać setki paczek z książkami do różnych ośrodków kościelnych w Polsce. Robił to średnio co dwa, trzy dni. Otwartymi i niezwykle istotnymi pozostają pytania: Jak dalej potoczyła się historia wkładu Kurta Reutera w dzieło pojednania z Polakami po jego śmierci w 1965 r.? Czy przesłane książki dalej
służyły ludziom w Polsce? Czy były pomocne nie tylko podczas sprawowania liturgii, ale też w pracy katechetycznej czy teologicznej? Czy podjęta przez niego inicjatywa pojednania obu narodów przyczyniła się ponadto do zainaugurowania wymiany naukowej, chrześcijańskiej czy też w obszarze relacji przyjacielskich?

Słowa kluczowe:

polsko-niemieckie pojednanie, II wojna światowa, ks. Kurt Reuter, korespondencja, przesyłanie książek