Motywy graficzne w inicjałach dokumentów biskupów wrocławskich w średniowieczu

Iwona Pietrzyk

doi:10.25167/sth.4870

Opublikowane: 2023-06-30

Tom 43 Nr 1 (2023)

Motywy graficzne w inicjałach dokumentów biskupów wrocławskich w średniowieczu

Iwona Pietrzyk

Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego

Dział: Artykuły z różnych działów teologii, historii i nauk pokrewnych

https://doi.org/10.25167/sth.4870

Abstrakt

Pośród motywów graficznych wykorzystywanych do ozdabiania inicjałów na średniowiecznych dokumentach biskupów wrocławskich wyróżnić można kilka dominujących
tendencji jak: zdobienia z motywem zwierzęcym – ryby, roślinnym – dębu oraz winorośli, a także w postaci wzorów geometrycznych. Stosunkowo częstą praktyką było
łączenie ze sobą elementów geometrycznych z roślinnymi czy zwierzęcymi, co owocowało powstawaniem swoistych zdobniczych hybryd. Ponadto inicjały ozdabiano poprzez wypełnianie je atramentem, którym został spisany cały dokument, zwiększeniem go względem całego tekstu oraz wrysowywaniem jedynie konturu litery, z prawdopodobnym zamiarem jej późniejszego wypełnienia. Analizowanym dokumentom nieobce było również pozostawienie
pustych przestrzeni w miejscach, gdzie powinny widnieć inicjały.

Słowa kluczowe:

inicjały, motywy graficzne, dokumenty biskupów wrocławskich, paleografia, średniowiecze

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Pietrzyk, I. (2023). Motywy graficzne w inicjałach dokumentów biskupów wrocławskich w średniowieczu. Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego, 43(1), 109–126. https://doi.org/10.25167/sth.4870

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Alexander Jonathan J.G. 1978. Initialen aus großen Handschriften. München: Prestel Verlag.
Google Scholar

Alexander Jonathan J.G. 1992. Medieval Illuminators and Their Methods of Work. London: Yale University Press.
Google Scholar

Bielińska Maria. 1961. „Kancelaria Władysława Łokietka w latach 1296–1299. Ze studiów nad kancelarią wielkopolską”. Studia Źródłoznawcze 6: 21–80.
Google Scholar

Bobowski Kazimierz. 1988. Dokumenty i kancelarie książęce na Pomorzu Zachodnim do końca XIII w. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar

Bobowski Kazimierz. 2008. Dokumenty, kancelarie i ośrodki skrypcyjne na obszarze Księstwa Rugijskiego do 1325 r. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski.
Google Scholar

Cirlot Juan E. Oprac. 2001. Słownik symboli. Tłum. Ireneusz Kania. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Google Scholar

Dębosz Dorota. 2009. Kultura piśmienna kancelarii Przemyślidów opawskich do początku XV w. W Drugie polsko-czeskie forum młodych mediewistów. Mediewista wobec źródła – teoria i praktyka. Red. Józef Dobosz, Jakub Kujawiński, Marzena Matla-Kozłowska, 229–242. Poznań: Instytut Historii UAM.
Google Scholar

Dominiak Wojciech. Red. 2016. Prudnik w średniowieczu. Studia nad początkami miasta. Prudnik: Muzeum Ziemi Prudnickiej.
Google Scholar

Gehin Paul. Red. 2008. Jak czytać rękopis średniowieczny. Tłum. Barbara Spiralska. Warszawa: Mówią Wieki.
Google Scholar

Gutbrod Jürgen. 1965. Die Initiale in Handschriften des achten bis dreizehnten Jahrhunderts. Stuttgart: Kohlhammer.
Google Scholar

Koczerska Maria. 1983. „Miniatura na dokumencie odpustowym kardynała Oleśnickiego z 1449 r.”. Biuletyn Historii Sztuki 45: 163–174.
Google Scholar

Koczerska Maria. 2004. Zbigniew Oleśnicki i Kościół krakowski w czasach jego pontyfikatu (1423–1455). Warszawa: DiG.
Google Scholar

Miodońska Barbara. 1993. Małopolskie malarstwo książkowe 1320–1540. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Nordenfalk Carl. 1970. Die Spätantiken Zierbuchstaben. Stockholm: Egnellska Boktyrckeriet.
Google Scholar

d’Onofrio Giulio. 2005. Historia teologii. Epoka średniowiecza. Tłum. Wiesław Szymona. Kraków: Wydawnictwo M.
Google Scholar

Pietrzyk Iwona. 2017. „Inicjały na czternastowiecznych dokumentach książąt opolskich (Bolesława II i Bolesława III)”. Średniowiecze Polskie i Powszechne 9 (13): 93–112.
Google Scholar

Pietrzyk Iwona. 2021. „Zaniedbanie, brak czasu czy powszechna praktyka średniowiecznych kancelarii, czyli o brakujących inicjałach w dokumentach śląskich”. Średniowiecze Polskie i Powszechne 13 (17): 161–181. DOI: https://doi.org/10.31261/SPiP.2021.17.08
Google Scholar

Potkowski Edward. 2007. Imagines verborum. O inicjałach i przestrzeni wizualnej w książce wczesnego średniowiecza. W Polska, Europa, Afryka. Studia ofiarowane Profesorowi Bronisławowi Nowakowi w 65. rocznicę urodzin. Red. Marian Dygo, Adam Koseski, Marek Pawełczak, Józef R. Szaflik, Paweł P. Wieczorkiewicz, 147–158. Pułtusk: Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora.
Google Scholar

Rajman Jerzy. Oprac. 2006. Encyklopedia średniowiecza. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa.
Google Scholar

Rück Peter. Oprac. 1996. Graphische Symbole in mittelalterlichen Urkunden. Beiträge zur diplomatischen Semiotik. Sigmaringen: Jan Thorbecke Verlag.
Google Scholar

Tabor Dariusz. 2004. Iluminacje cysterskich kodeksów śląskich XIII w. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Google Scholar

Tabor Dariusz. 2008. Malarstwo książkowe na Śląsku w XIV w. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Google Scholar

Tomczyk Przemysław P., Pruszkowska-Przybylska Paulina, Klejps Alicja. 2016. „Symbole państwowe jako obiekt zainteresowania etnobotaniki – występowanie motywów drzew w symbolach państwowych krajów słowiańskich i ich znaczenie”. Etnobiologia Polska 6: 117–128.
Google Scholar

Sułkowska-Kurasiowa Irena. 1991. Inicjały na średniowiecznych dokumentach monarszych w Polsce (do 1444 r.). W Kultura średniowieczna i staropolska. Studia ofiarowane Aleksandrowi Gieysztorowi w pięćdziesięciolecie pracy naukowej. Red. Danuta Gawinowa i in., 171–177. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Walczak Marek. 2002. Ikonografia miniatury na dokumencie odpustowym kardynała Zbigniewa Oleśnickiego z roku 1449 w świetle papieskiej i soborowej propagandy w średniowieczu. W Magistro et Amico amici discipulique. Lechowi Kalinowskiemu w osiemdziesięciolecie urodzin. Red. Jan Gadomski i in., 481–504. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Wałkówski Andrzej. 1991. Dokumenty i kancelaria księcia Bolesława II Rogatki. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski.
Google Scholar

Wałkówski Andrzej. 1991. Dokumenty i kancelaria księcia legnickiego Henryka V Grubego. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar

Werburg Andrian. 1992. „Die Fehlende Initiale”. Zeitschrift für bayerische Landesgeschichte 55: 51–64.
Google Scholar

Zarzeczny Rafał. 2004. „Ryba jako symbol eucharystyczny w literaturze, ikonografii i epigrafice wczesnochrześcijańskiej”. Studia Antiquitatis Christianae 17: 245–265.
Google Scholar

Żerelik Rościsław. 1991. Kancelaria biskupów wrocławskich do 1301 r. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar