Motywy graficzne w inicjałach dokumentów biskupów wrocławskich w średniowieczu
Abstrakt
Pośród motywów graficznych wykorzystywanych do ozdabiania inicjałów na średniowiecznych dokumentach biskupów wrocławskich wyróżnić można kilka dominujących
tendencji jak: zdobienia z motywem zwierzęcym – ryby, roślinnym – dębu oraz winorośli, a także w postaci wzorów geometrycznych. Stosunkowo częstą praktyką było
łączenie ze sobą elementów geometrycznych z roślinnymi czy zwierzęcymi, co owocowało powstawaniem swoistych zdobniczych hybryd. Ponadto inicjały ozdabiano poprzez wypełnianie je atramentem, którym został spisany cały dokument, zwiększeniem go względem całego tekstu oraz wrysowywaniem jedynie konturu litery, z prawdopodobnym zamiarem jej późniejszego wypełnienia. Analizowanym dokumentom nieobce było również pozostawienie
pustych przestrzeni w miejscach, gdzie powinny widnieć inicjały.
Słowa kluczowe:
inicjały, motywy graficzne, dokumenty biskupów wrocławskich, paleografia, średniowieczeBibliografia
Alexander Jonathan J.G. 1978. Initialen aus großen Handschriften. München: Prestel Verlag.
Google Scholar
Alexander Jonathan J.G. 1992. Medieval Illuminators and Their Methods of Work. London: Yale University Press.
Google Scholar
Bielińska Maria. 1961. „Kancelaria Władysława Łokietka w latach 1296–1299. Ze studiów nad kancelarią wielkopolską”. Studia Źródłoznawcze 6: 21–80.
Google Scholar
Bobowski Kazimierz. 1988. Dokumenty i kancelarie książęce na Pomorzu Zachodnim do końca XIII w. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar
Bobowski Kazimierz. 2008. Dokumenty, kancelarie i ośrodki skrypcyjne na obszarze Księstwa Rugijskiego do 1325 r. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski.
Google Scholar
Cirlot Juan E. Oprac. 2001. Słownik symboli. Tłum. Ireneusz Kania. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Google Scholar
Dębosz Dorota. 2009. Kultura piśmienna kancelarii Przemyślidów opawskich do początku XV w. W Drugie polsko-czeskie forum młodych mediewistów. Mediewista wobec źródła – teoria i praktyka. Red. Józef Dobosz, Jakub Kujawiński, Marzena Matla-Kozłowska, 229–242. Poznań: Instytut Historii UAM.
Google Scholar
Dominiak Wojciech. Red. 2016. Prudnik w średniowieczu. Studia nad początkami miasta. Prudnik: Muzeum Ziemi Prudnickiej.
Google Scholar
Gehin Paul. Red. 2008. Jak czytać rękopis średniowieczny. Tłum. Barbara Spiralska. Warszawa: Mówią Wieki.
Google Scholar
Gutbrod Jürgen. 1965. Die Initiale in Handschriften des achten bis dreizehnten Jahrhunderts. Stuttgart: Kohlhammer.
Google Scholar
Koczerska Maria. 1983. „Miniatura na dokumencie odpustowym kardynała Oleśnickiego z 1449 r.”. Biuletyn Historii Sztuki 45: 163–174.
Google Scholar
Koczerska Maria. 2004. Zbigniew Oleśnicki i Kościół krakowski w czasach jego pontyfikatu (1423–1455). Warszawa: DiG.
Google Scholar
Miodońska Barbara. 1993. Małopolskie malarstwo książkowe 1320–1540. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Nordenfalk Carl. 1970. Die Spätantiken Zierbuchstaben. Stockholm: Egnellska Boktyrckeriet.
Google Scholar
d’Onofrio Giulio. 2005. Historia teologii. Epoka średniowiecza. Tłum. Wiesław Szymona. Kraków: Wydawnictwo M.
Google Scholar
Pietrzyk Iwona. 2017. „Inicjały na czternastowiecznych dokumentach książąt opolskich (Bolesława II i Bolesława III)”. Średniowiecze Polskie i Powszechne 9 (13): 93–112.
Google Scholar
Pietrzyk Iwona. 2021. „Zaniedbanie, brak czasu czy powszechna praktyka średniowiecznych kancelarii, czyli o brakujących inicjałach w dokumentach śląskich”. Średniowiecze Polskie i Powszechne 13 (17): 161–181.
DOI: https://doi.org/10.31261/SPiP.2021.17.08
Google Scholar
Potkowski Edward. 2007. Imagines verborum. O inicjałach i przestrzeni wizualnej w książce wczesnego średniowiecza. W Polska, Europa, Afryka. Studia ofiarowane Profesorowi Bronisławowi Nowakowi w 65. rocznicę urodzin. Red. Marian Dygo, Adam Koseski, Marek Pawełczak, Józef R. Szaflik, Paweł P. Wieczorkiewicz, 147–158. Pułtusk: Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora.
Google Scholar
Rajman Jerzy. Oprac. 2006. Encyklopedia średniowiecza. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa.
Google Scholar
Rück Peter. Oprac. 1996. Graphische Symbole in mittelalterlichen Urkunden. Beiträge zur diplomatischen Semiotik. Sigmaringen: Jan Thorbecke Verlag.
Google Scholar
Tabor Dariusz. 2004. Iluminacje cysterskich kodeksów śląskich XIII w. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Google Scholar
Tabor Dariusz. 2008. Malarstwo książkowe na Śląsku w XIV w. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Google Scholar
Tomczyk Przemysław P., Pruszkowska-Przybylska Paulina, Klejps Alicja. 2016. „Symbole państwowe jako obiekt zainteresowania etnobotaniki – występowanie motywów drzew w symbolach państwowych krajów słowiańskich i ich znaczenie”. Etnobiologia Polska 6: 117–128.
Google Scholar
Sułkowska-Kurasiowa Irena. 1991. Inicjały na średniowiecznych dokumentach monarszych w Polsce (do 1444 r.). W Kultura średniowieczna i staropolska. Studia ofiarowane Aleksandrowi Gieysztorowi w pięćdziesięciolecie pracy naukowej. Red. Danuta Gawinowa i in., 171–177. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Walczak Marek. 2002. Ikonografia miniatury na dokumencie odpustowym kardynała Zbigniewa Oleśnickiego z roku 1449 w świetle papieskiej i soborowej propagandy w średniowieczu. W Magistro et Amico amici discipulique. Lechowi Kalinowskiemu w osiemdziesięciolecie urodzin. Red. Jan Gadomski i in., 481–504. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Wałkówski Andrzej. 1991. Dokumenty i kancelaria księcia Bolesława II Rogatki. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski.
Google Scholar
Wałkówski Andrzej. 1991. Dokumenty i kancelaria księcia legnickiego Henryka V Grubego. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar
Werburg Andrian. 1992. „Die Fehlende Initiale”. Zeitschrift für bayerische Landesgeschichte 55: 51–64.
Google Scholar
Zarzeczny Rafał. 2004. „Ryba jako symbol eucharystyczny w literaturze, ikonografii i epigrafice wczesnochrześcijańskiej”. Studia Antiquitatis Christianae 17: 245–265.
Google Scholar
Żerelik Rościsław. 1991. Kancelaria biskupów wrocławskich do 1301 r. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar
Statystyki
Downloads
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Licencja oraz prawa autorskie autorzy przekazują wydawcy, którym jest Redakcji Wydawnictw WT UO.