Pedagogy and Spirituality of Elderly Age

Jan Kochel

Wydział Teologiczny UO
https://orcid.org/0000-0002-0399-6056

Abstract

The article is an attempt to organically grasp gerontological pedagogy and spirituality – upbringing in the perspective of old age. Pedagogy of the last part of human life is one of the youngest disciplines of general pedagogy. We are currently witnessing its dynamic growth connected with global demographic changes, the development of medicine and constant extension of life-span, a result of which is the positive perception of the issue of old age and an urgent need for professional medical care but also appropriate organic gerontology. This is because what determines the value of life is not one’s age but rather whether it was well lived and developed wisely and beautifully. What is crucial is the final result (aim/end) of a complex process of teaching and upbringing of a human being. The declaration of Christian upbringing sees a man not only in the social-cultural but also in the transcendent perspective (Declaration on Christian Education 1). The text points out the ancient and biblical sources of pedagogy and spirituality of “the autumn of life”, targets and tasks of this type of education, especially in the perspective of the final destination and present gerontogogical propositions.

Keywords:

gerontology upbringing in the perspective of old age university of the third age

Arystoteles, Rhetorica I 5, 1389b 13 – 1390a 23, tłum. H. Podbielski: Arystoteles, Retoryka – poetyka, Warszawa 1988.
  Google Scholar

Bartoszek A., Człowiek w obliczu cierpienia i umierania, Katowice 2000.
  Google Scholar

Benedykt XVI, Encyklika Spe salvi, Kraków 2007 (skrót: SS).
  Google Scholar

Bois J.P., Historia starości. Od Montaigne’a do pierwszych emerytur, tłum. K. Marczewska, Warszawa 1996.
  Google Scholar

Brezinka W., Wychowanie i pedagogika w dobie przemian kulturowych, tłum. J. Kochanowicz, Kraków 2005.
  Google Scholar

Bugajska B., Tożsamość człowieka w starości. Studium socjopedagogiczne, Szczecin 2005.
  Google Scholar

Bugajska B. (red.), Żyć w starości, Szczecin 2007.
  Google Scholar

Bugajska B. (red.), Młodość i starość: integracja pokoleń, Szczecin 2010.
  Google Scholar

Capimi L., Personalismo pedagogico, w: J.M. Prellezo, G. Malizna, C. Nanni (red.), Dizionario di scienza dell’educazione, Roma 20082, s. 871–875.
  Google Scholar

Chabior A., Rola aktywności kulturalno-oświatowej w adaptacji do starości, Radom – Kielce 2000.
  Google Scholar

Chrost S., Homo capax Dei jako ideał wychowania, Kraków 2013.
  Google Scholar

Chrostowski W., Czy Adam i Ewa mieli się nie starzeć i nie umierać? Egzegetyczny przyczynek do nauczania o nieśmiertelności pierwszych ludzi (Rdz 2,4–3,24), w: R. Bogacz, W. Chrostowski, Verbum caro fatum est. Księga pamiątkowa dla Księdza Profesora Tomasza Jelonka w 70. rocznicę urodzin, Warszawa 2007, s. 151–179.
  Google Scholar

Chudy W., Odchodzenie z nadzieją. U podstaw pedagogii umierania, w: Chudy W., Szudra A. (red.), Pedagogia godności. Elementy etyki pedagogicznej, Lublin 2009, s. 167–190.
  Google Scholar

Czekanowski P., Społeczne aspekty starzenia się ludności w Polsce. Perspektywa socjologii starości, Gdańsk 2012.
  Google Scholar

Czerniawska O., Drogi i bezdroża andragogiki i gerontologii, Łódź 2000.
  Google Scholar

Deklaracja o wychowaniu chrześcijańskim, w: Sobór Watykański II, Konstytucje – Dekrety – Deklaracje, Poznań 20022 (skrót: DWCH).
  Google Scholar

Foerster F.W., Moderne Jugend und christliche Religion. Psychologische und pädagogische Gesichtspunkt, Freiburg 1960.
  Google Scholar

Foerster F.W., Schule und Charakter. Moralpädagogische Probleme des Schullebens, Recklinghausen 1953.
  Google Scholar

Franciszek, Adhortacja apostolska Evangelii gaudium, Kraków 20132 (skrót: EG).
  Google Scholar

Franciszek, Encyklika Lumen fidei, Wrocław 2013 (skrót: LF).
  Google Scholar

Franciszek, Posynodalna adhortacja apostolska Amoris laetitia, Kraków 2016 (skrót: AL).
  Google Scholar

Frąckiewicz L. (red.), W obliczu starości, Katowice 2007.
  Google Scholar

Granat W., Personalizm chrześcijański. Teoria osoby ludzkiej, Poznań 1985.
  Google Scholar

Gryglewicz F., Teologiczne aspekty błogosławieństwa Symeona (Łk 2,29-35), „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 19 (1972) z. 1, s. 73–82.
  Google Scholar

Halicki J., Edukacja seniorów w aspekcie teorii kompetencyjnej. Studium historyczno-porównawcze, Białystok 2000.
  Google Scholar

Halicka M., Halicki J., Starzenie się i starość w badaniach i praktyce edukacyjnej – wybrane aspekty, „Pedagogika Społeczna” 16 (2010), nr 2, s. 151–164.
  Google Scholar

Hanselmann E., Andragogik. Wessen – Möglichkeiten – Grenzen der Erwachsenenbildung, Zurych 1951.
  Google Scholar

Harwas-Napierała B., Trempała J., Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka, Warszawa 2000.
  Google Scholar

Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Familiaris consortio, Watykan 1981 (skrót: FC).
  Google Scholar

Jan Paweł II, Encyklika Fides et ratio, Watykan 1998 (skrót: FR).
  Google Scholar

Janssen C., Elisabetha und Hanna: zwei widerstäandige alte Frauen In neutestamentlicher Zeit: eine sozialgeschichtliche Untersuchung, Mainz 1998.
  Google Scholar

Kongregacja ds. Duchowieństwa. Dyrektorium ogólne o katechizacji, Poznań 1998 (skrót: DOK).
  Google Scholar

Konieczna-Woźniak R., Uniwersytet Trzeciego Wieku (UTW), w: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 6, Warszawa 2007, s. 1091–1097.
  Google Scholar

Konieczna-Woźniak R., Uniwersytety Trzeciego Wieku w Polsce. Profilaktyczne aspekty edukacji seniorów, Poznań 2001.
  Google Scholar

Kornowicz M., Starość w Biblii i Talmudzie, „Midrasz” 9 (2009), s. 8–10.
  Google Scholar

Kostkiewicz J., Kierunki i koncepcje pedagogiki katolickiej w Polsce 1918–1939, Kraków 2013.
  Google Scholar

Kostkiewicz J., Wychowanie do wolności wyboru. Ponadczasowy wymiar pedagogiki Fryderyka Wilhelma Forstera, Kraków 2008.
  Google Scholar

Kromolicka B., Bugajska B., Serdyńska K. (red.), Pomoc i opieka w starości, Szczecin 2007.
  Google Scholar

Kudasiewicz J., Starość i ludzie starzy w świetle Pisma Świętego, „Ateneum Kapłańskie” 70 (1978) z. 2, s. 183–196.
  Google Scholar

Kunowski S., Podstawy współczesnej pedagogiki, Warszawa 1993.
  Google Scholar

Kuran M., Starość i młodość w literaturze i kulturze, Łódź 2016.
  Google Scholar

Leonowicz J., Podstawy biblijno-teologiczne duszpasterstwa ludzi starych, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 46 (1999) z. 6, s. 425–438.
  Google Scholar

Lipiec J., Kalokagatia. Szkice z filozofii sportu, Warszawa – Kraków: PWN, 1988.
  Google Scholar

Malewski M., Andragogika w perspektywie metodologicznej, Wrocław 1990.
  Google Scholar

Minois G., Historia starości: od antyku do renesansu, tłum. K. Marczewska, Warszawa 1995.
  Google Scholar

Molesztak A., Duchowość a zadowolenie z życia seniorów, w: A. Fabiś, A. Błachnio (red.), Duchowość jako kategoria egzystencji i transcendencji w starości, Kraków 2015, s. 133–146.
  Google Scholar

Muszyński M., Dubas E. (red.), Obiektywny i subiektywny wymiar starości, Łódź 2016.
  Google Scholar

Niezabitowski M., Ludzie starsi w perspektywie socjologicznej, Katowice 2007.
  Google Scholar

Nowak M., Podstawy pedagogiki otwartej: ujęcie dynamiczne w inspiracji chrześcijańskiej, Lublin 1999.
  Google Scholar

Nowak M., Teorie i koncepcje wychowania, Warszawa 2008.
  Google Scholar

Łach J., Biblijna religijność „jesieni życia”, w: J. Hamplewicz (red.), Pedagogia jesieni. Problemy wychowawcze ludzi starszych, Rzeszów 2003, s. 21–30.
  Google Scholar

Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 20044.
  Google Scholar

Oleś P.K., Psychologia człowieka dorosłego, Warszawa 2012.
  Google Scholar

Ostański P., Historiozbawcza wizja starości w Piśmie Świętym. Studium egzegetyczno-teologiczne, Poznań 2007.
  Google Scholar

Ożóg T., O kilku rzeczach istotnych dla późnej dorosłości, w: S. Steuden, M. Marczak (red.), Starzenie się a satysfakcja z życia, Lublin 2006, s. 80–81.
  Google Scholar

Paweł VI, Adhortacja apostolska Evangelii nuntiandi, Warszawa 1986 (skrót: EN).
  Google Scholar

Pachoński R., Andragogika w wymiarze międzynarodowym, Warszawa 1998.
  Google Scholar

Papieska Rada do Spraw Świeckich, Godność i posłannictwo ludzi starszych w Kościele i w świecie, w: Życie konsekrowane w trzecim wieku, red. K. Wójtowicz, Kraków 2000.
  Google Scholar

Rosłon W., Starość według ksiąg Starego i Nowego Testamentu, „Collectanea Theologica” 45 (1975) nr 4, s. 154–160.
  Google Scholar

Rosset E., Miejsce człowieka starego w społeczeństwie, Warszawa 1986.
  Google Scholar

Szweda-Lewandowska Z., Opieka nad osobami starszymi. Wspierający i wspierani, Łódź 2017.
  Google Scholar

Ratzinger J., Śmierć i życie wieczne, tłum. M. Węcławski, Poznań 1986.
  Google Scholar

Romaniuk K., Lata podeszłe i starość według Biblii, Warszawa 1993.
  Google Scholar

Rusiecki M., Uniwersalizm, w: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 6, Warszawa 2007, s. 953–973.
  Google Scholar

Sanson H., Starość – powołanie i duchowość, tłum. A. Foltańska, Kraków 2008.
  Google Scholar

Stuart-Hamilton I., Psychologia starzenia się, tłum. A. Błachnio, Poznań 2016.
  Google Scholar

Szarota Z., Gerontologia społeczna i oświatowa. Zarys problematyki, Kraków 2004.
  Google Scholar

Szczepanowicz B., Starość – skarb do odkrycia, Kraków 2012.
  Google Scholar

Szczepanowicz B., Starość nie jedno ma imię, Kraków 2015.
  Google Scholar

Timoszyk-Tomczak C., Bugajska B., Przyszłościowa perspektywa czasowa w starości, Szczecin 2012
  Google Scholar

Toynbee A., Człowiek wobec śmierci, tłum. D. Petsch, Warszawa 1973.
  Google Scholar

Tronina A., Księga Hioba (NKB ST XV), Częstochowa 2013.
  Google Scholar

Tronina A., W starości i w wieku sędziwym nie opuszczaj mnie Boże! „Credo” 6 (1996) nr 11, s. 4–7.
  Google Scholar

Turasiewicz R., Studium nad pojęciem „kalos kagathos”, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” (Prace historycznoliterackie, z. 41), Warszawa 1980.
  Google Scholar

Turos L., Andragogika ogólna, Warszawa 1999.
  Google Scholar

Wojciechowski M., Księga Tobiasza, czyli Tobita (NKB ST XII), Częstochowa 2004.
  Google Scholar

Woroniecki J., Katolicka etyka wychowawcza, t. 1–3, Lublin 1995.
  Google Scholar

Zych A.A., Leksykon gerontologii, Gdańsk 2017.
  Google Scholar


Published
2019-01-09

Cited by

Kochel, J. (2019). Pedagogy and Spirituality of Elderly Age. Family Forum, 8, 101–124. https://doi.org/10.25167/FF/2018/101-124

Authors

Jan Kochel 
https://orcid.org/0000-0002-0399-6056

(1963), ks., teolog i pedagog, prof. n. teol., kierownik katedry Antropologii i Teologii Rodziny Instytutu Nauk o Rodzinie Uniwersytetu Opolskiego, rzeczoznawca ds. podręczników przy Komisji Wychowania Katolickiego KEP, członek Equipe Européenne de Catéchèse (EEC), European Forum for Religious Education in Schools (EuFRES), Stowarzyszenia Katechetyków Polskich i Polskiego Stowarzyszenia Familiologicznego; redaktor strony Szkoły Słowa Bożego (www.ssb24.pl). Autor m.in.: Katecheza królestwa niebieskiego (2005), Katecheza u źródeł Ewangelii (2006), W drodze z Apostołem Narodów (2010), Pedagogia biblijna w katechezie (2012), Katecheza misyjna w Ewangelii Łukasza i Dziejach Apostolskich (2013), Duchowa pedagogia sportu (2016), Duchowa pedagogia miłości (2018).



Statistics

Downloads

Download data is not yet available.