Obraz rodziny w lekturach gimnazjalnych
Kornelia Czogalik
Zespół Szkolny w NędzyAbstract
O lekturach szkolnych pod kątem ich wychowawczego i formacyjnego oddziaływania pisze się mało, obserwacje zawarte w artykule pochodzą więc przede wszystkim z doświadczeń pedagogicznych autorki. Wnioski, do jakich te obserwacje prowadzą, są raczej optymistyczne – obraz rodziny w lekturach przewidzianych podstawą programową gimnazjum pokrywa się z tradycyjnym modelem i ugruntowuje podstawowe chrześcijańskie wartości. Wynika to z faktu, ze większość tych lektur to pozycje literatury dawniejszej, by nie rzec klasycznej.
Nawet powieści młodzieżowe, proponowane uczniom przez program, są w większości podobne do tych, które czytali ich rodzice. Radykalni zwolennicy nowoczesności czynią z tego zarzut nienadążania za przemianami świata i oskarżają szkołę o wstecznictwo. W książkach, które ci krytycy widzieliby w spisach lektur, obraz rodziny jest już zdecydowanie inny – rodzice są często rozwiedzeni lub skłóceni, nastolatki piją i biorą narkotyki, nieobcy jest im seks, dziewczęta zachodzą w „szkolne” ciąże. Tak więc świat w tych książkach jest taki jak rzeczywistość, w jakiej powstają. Odbijają ją, owszem, i przez to są jak najbardziej „na czasie”, ale nie proponują żadnych rozwiązań i nie prezentują wzorców, bo wskazywanie kierunków, pouczanie i prowadzenie, czyli tak ważne dla dawnego wychowania (lektura była jego elementem) dydaktyzm i pareneza nie stanowią dziś celu dla twórców.
Dopóki w gimnazjalnych lekturach są Sienkiewicz, Mickiewicz, Fredro, Tolkien, Kamiński czy Exupéry, młodzież pod kierunkiem świadomych nauczycieli może być skutecznie i mądrze chroniona przed destruktywnymi skutkami rozchwiania zasad i tradycji. Jeśli jednak i ten obszar zostanie zaanektowany przez reformatorów obyczajowości, wychowanie w duchu „nowego wspaniałego świata” stanie się o wiele łatwiejsze, zważywszy, iż rodziny w znacznej mierze już wcześniej ustąpiły pola. Artykuł analizuje stan wciąż jeszcze (choć nie wiadomo, na jak długo) aktualny, zachęcając jednocześnie do aktywnej troski o zachowanie tego status quo.
Schlagworte:
młodzież, lektura, szkoła, rodzina, wzorzecLiteraturhinweise
Biedrzycki K., Małgorzata Musierowicz i Borejkowie, Universitas, Kraków 1999, 94–96.
Butler J., Żądanie Antygony. Rodzina między życiem a śmiercią, tł. M. Borowski, M. Sugiera, Księgarnia Akademicka, Kraków 2010, 28–39, 89–90.
Chołody M., W praktyce szkolnej: diagnozy, propozycje odczytań, postulaty, „Polonistyka” 2014, 6, 24–27.
Czupryński W., Chrześcijańskie wychowanie w rodzinie wobec współczesnych wyzwań kulturowych, w: J.J. Pawlik, Dom, rodzina, małżeństwo, Studio Poligrafii Komputerowej SQL, Olsztyn 2013, 55–65.
Duniec K., Krakowska J., Performans rodzinny, w: A. Adamiecka-Sitek, D. Buchwald (red.), Inna scena. Konstelacje rodzinne. Obraz rodziny w polskim dramacie i teatrze w perspektywie gender i queer, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Warszawa 2009, 129–144.
Dyczewski L., Małżeństwo i rodzina w nowoczesnym społeczeństwie, Wydawnictwo KUL, Lublin 2007, 8.
Frycie S., O szkole, rodzinie i nie tylko we współczesnej prozie dla dzieci i młodzieży, Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, Piotrków Trybunalski, 2011, 39–46, 96–98.
Janicka E., Homoseksualne i antysemickie wątki w „Kamieniach na szaniec”, http://ksiazki.onet.pl/wiadomosci/homoseksualne-i-antysemickie-watki-w-kamieniach-na-szaniec/k20vp (23.09.2014).
Kania A., Wyzwania i perspektywy lektury tekstów biblijnych, „Język Polski w Gimnazjum”, 2013–2014, 4, 48–59.
Kwiatkowski W., Humanizm Saint-Exupéry’ego, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1969, 89–114.
Legutko P., Fałszywy kanon, http://kultura.wiara.pl/doc/2095630.Falszywy-kanon (20.09.2014).
Migeo M., Saint-Exupéry, tł. W. Bieńkowska, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 2003, 13.
Szpakowska M., Chcieć i mieć. Samowiedza obyczajowa w Polsce czasu przemian, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2003, 130–133.
Waszkiel H., Tygrys i świnka. Genderowe i queerowe tropy w konstruowaniu Obrazu rodziny we współczesnym teatrze lalek, w: A. Adamiecka-Sitek, D. Buchwald (red.), Inna scena. Konstelacje rodzinne. Obraz rodziny w polskim dramacie i teatrze w perspektywie gender i queer, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Warszawa 2009, 213–224.
Wojtalik M., „50 twarzy Greya” i „Gra o tron” wśród szkolnych lektur?, http://polska.newsweek.pl/lista-lektur-szkolnych-propozycje-zmian-newsweek-pl,arykuły28644 (23.09.2014).
Zygardowicz D., Romantyczna miłość i Adam Mickiewicz, Spółka Wydawnicza Heliodor, Warszawa 2005, 34–38.
