Abstrakt

W mojej pracy Stateczne gniazdo pisałam o rodzinach z XIX wieku i dwudziestolecia międzywojennego. Zauważyłam, że w II połowie XIX wieku kultura przestała idealizować rodzinę i przedstawiała ją jako środowisko ambiwalentne. Lecz jednocześnie była to także struktura konserwatywna – powinności uważano za ważniejsze od uczuć. Rodziny traktowano raczej jako jednostki produkcyjne: przykładami są Minclowie w Lalce Bolesława Prusa lub Borynowie w Chłopach Władysława Reymonta. Przywołałam Annę Kareninę Lwa Tołstoja wraz z mottem: ”Wszystkie szczęśliwe rodziny są do siebie podobne, każda nieszczęśliwa rodzina jest nieszczęśliwa na swój sposób”. Ta powieść opisuje rodziny zachowawcze jako patriotyczne, pożyteczne, ale opresyjne. w Czarodziejskiej górze Tomasz Mann charakteryzuje stateczną rodzinę jako trochę łagodniejszą. Michał Szołochow w powieści Cichy Don akcentuje paternalizm w rodzinie Melechowów – rodzice nie liczą się z potrzebami Grzegorza. Bohaterowie powieści Regentka Leopolda Alasa są podobni: zbyt konserwatywna rodzina myśli, że wie, co jest dobre dla protagonistki, która czuje się jak rzecz. Dwór w Ulloa Emilii Bazan demitologizuje instytucję rodziny, która każe Julianowi zostać księdzem, a Marcelinie poślubić człowieka, którego uważa ona za osobę nieuczciwą. Portugalski pisarz Eco Queiros przedstawia rodzinę mieszczańską w sposób rzeczowy i sarkastyczny. Powieść Ludzie starzy i sprawy przemijające Louisa Couperusa jest podobna. Saga rodu Forsyte’ów Johna Galsworthy’ego opisuje „heroiczny” aspekt instytucji rodziny, zaś Życie Arsieniewa Iwana Bunina zdaje się gloryfikować staroruskie rodziny szlacheckie.