O macierzyństwie kobiet pełniących zawodową służbę wojskową (na przykładzie Polskich Sił Zbrojnych)
Aneta Judzińska
Wydział Studiów Edukacyjnych, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniuhttps://orcid.org/0000-0001-6686-7131
Abstrakt
Tło: Od około dwudziestu lat Polki mają możliwość dostępu do służby wojskowej w pełnym wymiarze. Oznacza to, że mogą podobnie jak mężczyźni uczestniczyć w rozwoju kariery postrzeganej w kategoriach awansu na wyższe stanowisko/stopień wojskowy. Z drugiej jednak strony nie ulega wątpliwości, że wojsko pozostaje typowo męską przestrzenią zawodową. Tym samym wymaga od kobiet wykraczania poza tradycyjnie rozumiany podział ról społecznych bądź – w przypadku zamężnych kobiet – umiejętnego ich łączenia.
Cel: Celem artykułu jest przybliżenie specyfiki funkcjonowania kobiet na ścieżce wojskowej kariery zawodowej w perspektywie dylematów rodzinno-zawodowych. Szczególna uwaga zostanie zogniskowana wokół kategorii macierzyństwa.
Metodyka: Niniejszy artykuł ma charakter przeglądowego. Autorka przywołuje dostępne w literaturze przedmiotu wyniki badań poświęconych tematyce kobiet w przestrzeni militarnej, w tym badania własne. Z uwagi na niewielką ich liczbę, w ramach uzupełnienia dokonuje też analizy tekstów internetowych – ściślej wywiadów prasowych z żołnierkami.
Wnioski: Charakter trudności na linii służba wojskowa-rodzina, wskazuje na potrzebę regularnego monitorowania partycypacji kobiet w przestrzeni militarnej. Przytoczone badania wskazują, że proces równoważenia roli macierzyńskiej z rolą zawodową żołnierki jest złożony i zależy zarówno od czynników pozazawodowych (relacji z mężem, w tym podziału ról w rodzinie), jak i organizacyjnych. Te drugie wynikają ze specyfiki służby (wymogu mobilności i dyspozycyjności) oraz postaw przełożonych. Okazuje się, że dla części kobiet macierzyństwo staje się obiektem wykluczenia i stereotypizacji ze strony żołnierzy. Brakuje też instytucjonalnych (przynależnych wojsku) form opieki nad dziećmi. W wybranych przypadkach macierzyństwo samo w sobie uruchamia proces samowykluczania się z kariery na rzecz spełnienia się w roli matki.
Słowa kluczowe:
żołnierka, macierzyństwo, zawodowa służba wojskowa, dylematy rodzinno-zawodoweBibliografia
Bosson, J. et al. (2021) ‘Psychometric Properties and Correlates of Precarious Manhood Beliefs in 62 Nations’, Journal of Cross-Cultural Psychology, 52, pp. 231–258. doi:10.1177/0022022121997997.
Google Scholar
Branicka, J. and Baran-Wojtachnio, M. (2009) Służba zawodowa kobiet – żołnierzy. Warszawa: Wojskowe Biuro Badań Społecznych.
Google Scholar
Braun, Ł. (2018) ‘Mama w wojsku – z pamiętnika pani żołnierz’. Available at: https://pl.aleteia.org/2018/03/24/matka-stworzona-do-sluzby-z-pamietnika-pani-zolnierz/ (Accessed: 4 October 2021).
Google Scholar
Budrowska, B. (2000) Macierzyństwo jako punkt zwrotny w życiu kobiety. 1st edn. Wrocław: Wydawnictwo Funna.
Google Scholar
‘CBOS’ (2018). Available at: https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2018/K_127_18.PDF (Accessed: 4 October 2021).
Google Scholar
Czapiński, J. and Panek, T. (2015) Diagnoza społeczna 2015 warunki i jakość życia Polaków. Warszawa: Warszawa: Rada Monitoringu Społecznego. Available at: http://www.diagnoza.com/pliki/raporty/Diagnoza_raport_2015.pdf.
Google Scholar
Czuba, B. (2015) Kobiety w wojsku: przystosowanie zawodowe, relacje społeczne, emocje: studium socjologiczne. 1st edn. Warszawa: Wojskowa Akademia Techniczna.
Google Scholar
Drapikowska, B. (2013) ‘Kompetencje dowódcze – własne oraz innych kobiet – w opiniach kobiet – żołnierzy’, Defence – Scientific Quarterly of Management and Command Faculty, II (4 (8), pp. 68–84.
Google Scholar
Duch-Krzystoszek, D. (2007) Kto rządzi w rodzinie. Socjologiczna analiza relacji w małżeństwie. Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.
Google Scholar
Dz.U. z 2021 r. poz. 1131, 1666.
Google Scholar
Dz.U. 2021 poz. 358.
Google Scholar
Giddens, A. (1999) Trzecia droga. Odnowa Socjaldemokracji. Warszawa: Książka i Wiedza.
Google Scholar
Glińska, P. (2017) ‘O co walczą Polki w mundurze’. Available at: http://w.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/24318?t=O-co-walcza-Polki-w-mundurze (Accessed: 4 October 2021).
Google Scholar
Glińska, P. (2021) ‘Opiniowanie po nowemu’. Available at: http://polska-zbrojna.pl/home/articleshow/33641?t=Opiniowanie-po-nowemu (Accessed: 4 October 2021).
Google Scholar
Greenhaus, J.H. and Beutell, N.J. (1985) ‘Sources and conflict between work and family roles’, The Academy of Management Review, 10 (1), pp. 76–88. doi:10.2307/258214.
Google Scholar
Jawor, A. (2018) Intymność cenzurowana: Panika moralna wokół rodziny na przykładzie rodzin nieheteronormatywnych w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar
Judzińska, A. (2020) Wojskowa kariera zawodowa w doświadczeniach kobiet. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza. Available at: https://www.ceeol.com/search/book-detail?id=990809 (Accessed: 19 December 2021).
Google Scholar
‘Kobieta-Żołnierz-Rodzic’ (no date). Available at: https://www.gov.pl/web/obrona-narodowa/kobieta---zolnierz---rodzic.
Google Scholar
Kodeks Pracy, Dz.U. z 2020 r. poz. 1320.
Google Scholar
Kuśmirek, K. (2017) ‘Służba kobiet w siłach zbrojnych’, Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych, 1 (2), pp. 108–124. doi:10.15290/cnisk.2017.01.02.06.
Google Scholar
Leśniewska, E. (2012) ‘Policjantki są wiatropylne. Zachodzą w ciążę i po służbie’. Available at: http://www.tvn24.pl/wiadomosci-z-kraju,3/policjantki-sawiatropylne-zachodza-w-ciaze-i-po-sluzbie,202989.html (Accessed: 4 October 2021).
Google Scholar
Lewicka, M. (2020) ‘Przemiany roli ojca we współczesnej kulturze. Implikacje pedagogiczne’, Teologia i Moralność, 15 (1(27)), pp. 201–212. doi:10.14746/tim.2020.27.1.13.
Google Scholar
Makowska, M. and Boguszewski, R. (2013) ‘Analiza danych zastanych – zagadnienia wstępne’, in Analiza danych zastanych. Przewodnik dla studenta. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, p. 252.
Google Scholar
‘Międzynarodowy Dzień Kobiet’ (2021). Available at: https://www.wojsko-polskie.pl/sgwp/articles/aktualnosci-w/2021-03-08k-miedzynarodowy-dzien-kobiet/.
Google Scholar
‘Moja mama jest żołnierzem’ (2019). Available at: https://zyciesiedleckie.pl/pl/11_wiadomosci/21223_moja-mama-jest-o-nierzem.html (Accessed: 4 October 2021).
Google Scholar
‘Nowa kadencja Rady ds. Kobiet’ (2021). Available at: https://www.gov.pl/web/obrona-narodowa/nowa-kadencja-rady-ds-kobiet2.
Google Scholar
Nowosielski, W. (2003) Sytuacja społeczna i warunki materialne rodzin wojskowych i pracowników wojska. Wojskowe Biuro Badań Społecznych.
Google Scholar
Ostrouch-Kamińska, J. (2011) Rodzina partnerska jako relacja współzależnych podmiotów. Kraków: Oficyna Wydawnicza IMPULS.
Google Scholar
Pacześniak, A. (2008) ‘Udział kobiet w armii – konieczność czy feministyczne fanaberie?’, in Oficerowie grup dyspozycyjnych. Socjologiczna analiza procesu bezpieczeństwa narodowego. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, p. 486.
Google Scholar
Palczewska, M. and Drapikowska, B. (2014) ‘Służba wojskowa kobiet wyzwaniem dla Sił Zbrojnych RP’, obronność – zeszyty naukowe wydziału zarządzania i dowodzenia akademii sztuki wojennej, 3 (11), pp. 98–112.
Google Scholar
Piotrowska-Trybull, M. (2016) ‘Problematyka aspiracji zawodowych kobiet żołnierzy w kontekście sprawnej realizacji zadań’, Zeszyty Naukowe AON, (nr 2 [103]), pp. 67–82.
Google Scholar
Piotrowska-Trybull, M. and Jabłońska–Wołoszyn, M. (2017) ‘Atrybuty różnorodności kobiet żołnierzy w świetle wyników badań pilotażowych’, Zarządzanie Zasobami Ludzkimi, (3–4; 116–117) „Zarządzanie różnorodnością w świetle wyzwań współczesnego rynku pracy” (Managing Diversity in Light of the Challenges of the Contemporary Labor Market), pp. 39–52.
Google Scholar
Piotrowski, A. (2012) ‘Jakość życia kobiet – żołnierzy pełniących służbę w Marynarce Wojennej.’, in Obywatel w mundurze. Aksjologiczny wymiar funkcjonowania nowoczesnych sił zbrojnych. Wrocław: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych im. gen. Tadeusza Kościuszki, pp. 325–338.
Google Scholar
Piotrowski, A. and Królikowska, I. (2012) ‘Konflikty służba – rodzina i ich wpływ na małżeństwo kobiet-żołnierzy przed misją’, in Obywatel w mundurze. Aksjologiczny wymiar funkcjonowania nowoczesnych sił zbrojnych. Wrocław: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych im. gen. Tadeusza Kościuszki, pp. 382–397.
Google Scholar
Slany, K. (2002) Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Google Scholar
Slany, K. (2003) ‘Dylematy i kontrowersje wokół małżeństwa i rodziny we współczesnym świecie’, in Wybrane problemy współczesnej demografii. Łódź: Zakład Demografii UŁ, pp. 25–52.
Google Scholar
‘Stowarzyszenie Rodzina Wojskowa’ (no date). Available at: http://rodzinawojskowa.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&menu=14&strona=1.
Google Scholar
Strelau, J. (2019) Różnice indywidualne. Historia – determinanty – zastosowania. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar
Titkow, A. (2007) Tożsamość polskich kobiet. Ciągłość, zmiana, konteksty. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.
Google Scholar
Titkow, A., Duch-Krzystoszek, D. and Budrowska, B. (2004) Nieodpłatna praca kobiet. Mity, realia, perspektywy. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.
Google Scholar
(2018) ‘Opiniowanie po urlopie wychowawczym’. Available at: https://portal-mundurowy.pl/index.php/component/k2/item/8361-opiniowanie-po-urlopie-wychowawczym (Accessed: 4 October 2021).
Google Scholar
Statystyki
Downloads
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Family Forum
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
