Świętosław Orzelski – XVI-wieczny działacz parlamentarny, mówca i historyk

Włodzimierz Kaczorowski

doi:10.25167/osap.1537

Published: 2019-12-03

Vol. 17 No. 2 (2019)

Świętosław Orzelski – a 16th-century parliamentary activist, orator and historian

Włodzimierz Kaczorowski

The Opole Studies in Administration and Law

Section: Articles

https://doi.org/10.25167/osap.1537

Abstract

Świętosław Orzelski (1549–1598), Starost of Radziejów, actively participated in the political life of the noblemen’s Republic of Poland as a parliamentary activist and Member of Parliament. As a deputy he participated in 13 sessions of Parliament, including 6 sessions during the rule of Stefan Batory and 7 ones in the reign of Sigismund III Vasa. He was a talented politician, continuing the best traditions of the execution faction. As one of the seniors of the Augsburg denomination, he belonged to the group of leaders in the fight for religious tolerance. His historical work under the title Acta interregni post obitum nimirum Sigismundi Augusti remained in the form of manuscript for many years. It was not published in the Polish translation until the 19th century by Włodzimierz Spasowicz, and in its original form by Edward Kuntze in 1917. At present, a new edition of the work by Świętosław Orzelski is being prepared. In the first place, an introductory volume will be published, containing Orzelski’s biography, his speeches and letters dedicated to public matters.

Keywords:

16th-century Poland, Świętosław Orzelski, parliamentarian, historian, orator

Most read articles by the same author(s)

1 2 > >>

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Kaczorowski, W. (2019). Świętosław Orzelski – a 16th-century parliamentary activist, orator and historian. The Opole Studies in Administration and Law, 17(2), 55–81. https://doi.org/10.25167/osap.1537

Cited by / Share

References

Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie, rkps 348.
Google Scholar

Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego, t. 1: 1572–1632, cz. 1: 1572–1616, wyd. W. Dworzaczek, Poznań 1957.
Google Scholar

Album armorum nobilium Regni Poloniae XV–XVIII saec. Herby nobilitacji i indygenatów XV–XVIII w., oprac. B. Trelińska, Lublin 2001.
Google Scholar

Album Studiosorum Universitatis Cracoviensis, t. 3, ed. A. Chmiel, Cracoviae 1904.
Google Scholar

Annales domus Orzelsciae per Joannem Orzelski, castellanum rogoznensem, capitaneum costensem, conscripti Anno Domini MDCXI, wyd. A.T. Działyński, Posnaniae 1854.
Google Scholar

Bezkrólewia ksiąg ośmioro, czyli dzieje Polski od zgonu Zygmunta Augusta roku 1572 aż do roku 1576, skreślone przez Świętosława z Borzejowic Orzelskiego, starostę radziejowskiego, przeł. z rękopisów […], życiorysem i przypisami uzupełnił W. Spasowicz, t. 1–3, Petersburg 1856; Tom wstępny, zawierający życiorys Orzelskiego, mowy jego i pisma w sprawach publicznych, Petersburg 1858.
Google Scholar

Diariusz sejmu elekcyjnego 1648 roku, oprac. i wstęp J.S. Dąbrowski, Kraków 2013.
Google Scholar

Diariusze sejmu koronacyjnego Zygmunta III Wazy 1587/1588 roku, oprac. I. Kaniewska, Kraków 2016.
Google Scholar

Heidenstein R., Dzieje Polski od śmierci Zygmunta Augusta do roku 1594. Ksiąg XII, przeł. M. Gliszczyński, oprac. i wyd. J. Byliński, W. Kaczorowski, Opole 2015.
Google Scholar

Heidenstein R., Pamiętniki wojny moskiewskiej w 6 księgach, oprac. i wyd. J. Byliński, W. Kaczorowski, Opole 2017.
Google Scholar

Prawa, przywileje i statuta miasta Krakowa 1507–1795, t. 2: 1587–1696, wyd. F. Piekosiński, S. Krzyżanowski, Kraków 1890–1909.
Google Scholar

Roczniki domu Orzelskich przez Jana Orzelskiego, kasztelana rogozińskiego, starostę kosteńskiego, spisane R.P. 1611, przeł. S. Budziński, [w:] Zbiór pamiętników do dziejów polskich, t. 4, wyd. W.S. Broel-Plater, Warszawa 1859.
Google Scholar

Roczniki domu Orzelskich przez Jana Orzelskiego, kasztelana rogozińskiego, starostę kosteńskiego, spisane Roku Pańskiego 1611, przeł. S. Budziński, oprac. i wyd. W. Kaczorowski, Opole 2018.
Google Scholar

Sumariusz Metryki Koronnej, seria nowa, t. 3, red. W. Krawczuk, Kraków 2004.
Google Scholar

Teki Dworzaczka, wersja internetowa: http://teki.bkpan.poznan.pl/index_monografie.html (dostęp: 10.09.2019); Biblioteka Kórnicka Polskiej Akademii Nauk, Monografie, Orzelscy h. Drya, tab. 1, mps BK 13837.
Google Scholar

Wierzbowski T., Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego i biografii pisarzów polskich, t. 1: 1389–1600, Warszawa 1900, nr 334.
Google Scholar

Volumina legum, t. 2, wyd. J. Ohryzko, Petersburg 1859.
Google Scholar

Abdank Piotrowski T., „Annales domus Orzelsciae”, „Przegląd Bydgoski” 1938, t. 6, z. 2.
Google Scholar

Aleksandrowska E., Mitzler de Kolof Wawrzyniec, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 21, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1971.
Google Scholar

Bańkowski P., Hubert Leopold, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 10, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962–1964.
Google Scholar

Bardach J., Spasowicz Włodzimierz, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 41/1, Warszawa–Kraków 2002.
Google Scholar

Barycz H., Orzelski Świętosław, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 24, Wrocław–Warszawa 1979.
Google Scholar

Borkiewicz S., Pianko G., Gliszczyński Michał, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 8, Wrocław–Kraków–Warszawa 1959–1960.
Google Scholar

Borkowska M., Leksykon zakonnic polskich epoki przedrozbiorowej, t. 1: Polska Zachodnia i Północna, Warszawa 2004.
Google Scholar

Byliński J., Marcin Broniewski – trybun szlachty wielkopolskiej w czasach Zygmunta III, Wrocław 1994.
Google Scholar

Deputaci Trybunału Koronnego 1578–1794. Spis, cz. 1: 1578–1620, oprac. H. Gmiterek, Warszawa 2017.
Google Scholar

Dubas-Urwanowicz E., Koronne zjazdy szlacheckie w dwóch pierwszych bezkrólewiach po śmierci Zygmunta Augusta, Białystok 1998.
Google Scholar

Dubas-Urwanowicz E., Mężowie stanu, awanturnicy czy zdrajcy? Dzieje rodu Zborowskich w XVI wieku, Warszawa 2018.
Google Scholar

Dubas-Urwanowicz E., O nowy kształt Rzeczypospolitej. Kryzys polityczny w państwie w latach 1576–1586, Warszawa 2013.
Google Scholar

Dworzaczek W., Górka Łukasz, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 8, Wrocław–Kraków 1959–1960.
Google Scholar

Dworzaczek W., Orzelski Łukasz, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 24, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1979.
Google Scholar

Dybiec J., Michał Wiszniewski. Życie i twórczość, Wrocław 1970.
Google Scholar

Hirschberg A., W sprawie pamiętnika Świętosława Orzelskiego, „Pamiętnik Literacki” 1902, t. 1, nr 1/4.
Google Scholar

Gołębiowski S., Świętosław Orzelski, „Biblioteka Warszawska” 1854, t. 2.
Google Scholar

Hubert L., [rec.:] Dziejopisowie krajowi. Świętosława z Bożejowic Orzelskiego Dzieje Polski. Tomów trzy i tom jeden wstępny, Petersburg i Mohilew 1856–1858, „Biblioteka Warszawska” 1859, t. 1 (nowej serii t. 5).
Google Scholar

Jarmiński L., Bez użycia siły. Działalność polityczna protestantów w Rzeczypospolitej u schyłku XVI wieku, Warszawa 1992.
Google Scholar

Jaworski R., Spis posłów koronnych na sejm koronacyjny 1574 roku, „Kwartalnik Historyczny” 2017, t. 124, nr 2.
Google Scholar

Kaczorowski W., Jan Orzelski (1551–1617), parlamentarzysta i kronikarz, „Opolskie Studia Administracyjno-Prawne” 2018, t. 16, z. 2.
Google Scholar

Kaczorowski W., Wstęp, [w:] Roczniki domu Orzelskich przez Jana Orzelskiego, kasztelana rogozińskiego, starostę kosteńskiego, spisane Roku Pańskiego 1611, przeł. S. Budziński, oprac. i wyd. W. Kaczorowski, Opole 2018.
Google Scholar

Kawecka-Gryczowa A., Januszowski Jan Łazarzowic, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 10, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962–1964.
Google Scholar

Korolko M., Klejnot swobodnego sumienia. Polemika wokół konfederacji warszawskiej w latach 1573–1658, Warszawa 1974.
Google Scholar

Kuntze E., Przedmowa, [w:] Świętosława Orzelskiego Bezkrólewia ksiąg ośmioro 1572–1576, wyd. E. Kuntze, Kraków 1917.
Google Scholar

Kupść B.S., Janocki Jan Daniel Andrzej, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 10, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962–1964.
Google Scholar

Lewicki K., Hirschberg Aleksander, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 9, Wrocław–Warszawa–Kraków 1960–1961.
Google Scholar

Liske F.K., Studia z dziejów wieku XVI, Poznań 1867.
Google Scholar

Lulewicz H., Gniewów o unię ciąg dalszy. Stosunki polsko-litewskie w latach 1569–1588, Warszawa 2002.
Google Scholar

Makiłła M., Artykuły henrykowskie (1573–1576). Geneza, obowiązywanie, stosowanie. Studium historyczno-prawne, Warszawa 2012.
Google Scholar

Michta J., Nobilitacja Jana Januszowskiego, [w:] Nobilitacje i indygenaty Rzeczypospolitej 1434–1794, Kielce 1991, z. 3.
Google Scholar

Mrozek Z., Udział Pałuk w życiu literackim kraju, „Kronika Bydgoska” 1979/1980–1981, t. 8.
Google Scholar

Opaliński E., Elita władzy w województwach poznańskim i kaliskim za Zygmunta III, Poznań 1981.
Google Scholar

Opaliński E., Mniszech Jerzy, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 21, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1976.
Google Scholar

Pełczyński M., Orzelski Maciej, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 24, Wrocław–Warszawa 1979.
Google Scholar

Pełczyński M., Orzelski Stanisław, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 24, Wrocław–Warszawa 1979.
Google Scholar

Pełczyński M., Studia macaronica. Stanisław Orzelski na tle poezji makaronicznej w Polsce, Poznań 1960.
Google Scholar

Pieńkowska A., Zjazdy i sejmy z okresu bezkrólewia po śmierci Stefana Batorego, Pułtusk 2010.
Google Scholar

Pieńkowski M.A., Sejm koronacyjny Zygmunta III i pacyfikacyjny 1589 roku, Warszawa 2018,
Google Scholar

praca doktorska, Archiwum Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Posłowie ziemscy koronni 1493–1600, pod red. I. Kaniewskiej, Warszawa 2013.
Google Scholar

Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, oprac. S. Uruski, t. 13, Warszawa 1916.
Google Scholar

Sierotwiński S., Kuntze Edward, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 16, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1971.
Google Scholar

Sławiński W., Spory doktrynalne na toruńskim synodzie generalnym 1595 r., „Czasy Nowożytne” 1997, t. 2.
Google Scholar

Sławiński W., Toruński synod generalny 1595 roku. Z dziejów polskiego protestantyzmu w drugiej połowie XVI wieku, Warszawa 2002.
Google Scholar

Spasowicz W., Pisma, t. 1, Petersburg 1892.
Google Scholar

Śnieżko A., Wolff Bolesław Maurycy, [w:] Słownik pracowników książki polskiej, red. I. Treichel, Warszawa–Łódź 1972.
Google Scholar

Teresińska I., Orzelski Świętosław, [w:] Dawni pisarze polscy od początków piśmiennictwa do Młodej Polski. Przewodnik biograficzny i bibliograficzny, t. 3: Mia–R, Warszawa 2002.
Google Scholar

Ujma M., Samuel Zborowski i jego czasy, Opole 2017.
Google Scholar

Urzędnicy wielkopolscy XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. A. Bieniaszewski, red. A. Gąsiorowski, Wrocław 1987.
Google Scholar

Zwierzykowski M., Samorząd sejmikowy województw poznańskiego i kaliskiego w latach 1696–1732, Poznań 2010.
Google Scholar

Żołądź-Strzelczyk D., Peregrinatio academica. Studia młodzieży polskiej z Korony i Litwy na akademiach i uniwersytetach niemieckich w XVI i pierwszej połowie XVII wieku, Poznań 1996.
Google Scholar