Świętosław Orzelski – a 16th-century parliamentary activist, orator and historian
Włodzimierz Kaczorowski
Uniwersytet Opolski. Wydział Prawa i Administracjihttps://orcid.org/0000-0001-5784-9716
Abstract
Świętosław Orzelski (1549–1598), Starost of Radziejów, actively participated in the political life of the noblemen’s Republic of Poland as a parliamentary activist and Member of Parliament. As a deputy he participated in 13 sessions of Parliament, including 6 sessions during the rule of Stefan Batory and 7 ones in the reign of Sigismund III Vasa. He was a talented politician, continuing the best traditions of the execution faction. As one of the seniors of the Augsburg denomination, he belonged to the group of leaders in the fight for religious tolerance. His historical work under the title Acta interregni post obitum nimirum Sigismundi Augusti remained in the form of manuscript for many years. It was not published in the Polish translation until the 19th century by Włodzimierz Spasowicz, and in its original form by Edward Kuntze in 1917. At present, a new edition of the work by Świętosław Orzelski is being prepared. In the first place, an introductory volume will be published, containing Orzelski’s biography, his speeches and letters dedicated to public matters.
Keywords:
16th-century Poland, Świętosław Orzelski, parliamentarian, historian, oratorReferences
Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie, rkps 348.
Google Scholar
Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego, t. 1: 1572–1632, cz. 1: 1572–1616, wyd. W. Dworzaczek, Poznań 1957.
Google Scholar
Album armorum nobilium Regni Poloniae XV–XVIII saec. Herby nobilitacji i indygenatów XV–XVIII w., oprac. B. Trelińska, Lublin 2001.
Google Scholar
Album Studiosorum Universitatis Cracoviensis, t. 3, ed. A. Chmiel, Cracoviae 1904.
Google Scholar
Annales domus Orzelsciae per Joannem Orzelski, castellanum rogoznensem, capitaneum costensem, conscripti Anno Domini MDCXI, wyd. A.T. Działyński, Posnaniae 1854.
Google Scholar
Bezkrólewia ksiąg ośmioro, czyli dzieje Polski od zgonu Zygmunta Augusta roku 1572 aż do roku 1576, skreślone przez Świętosława z Borzejowic Orzelskiego, starostę radziejowskiego, przeł. z rękopisów […], życiorysem i przypisami uzupełnił W. Spasowicz, t. 1–3, Petersburg 1856; Tom wstępny, zawierający życiorys Orzelskiego, mowy jego i pisma w sprawach publicznych, Petersburg 1858.
Google Scholar
Diariusz sejmu elekcyjnego 1648 roku, oprac. i wstęp J.S. Dąbrowski, Kraków 2013.
Google Scholar
Diariusze sejmu koronacyjnego Zygmunta III Wazy 1587/1588 roku, oprac. I. Kaniewska, Kraków 2016.
Google Scholar
Heidenstein R., Dzieje Polski od śmierci Zygmunta Augusta do roku 1594. Ksiąg XII, przeł. M. Gliszczyński, oprac. i wyd. J. Byliński, W. Kaczorowski, Opole 2015.
Google Scholar
Heidenstein R., Pamiętniki wojny moskiewskiej w 6 księgach, oprac. i wyd. J. Byliński, W. Kaczorowski, Opole 2017.
Google Scholar
Prawa, przywileje i statuta miasta Krakowa 1507–1795, t. 2: 1587–1696, wyd. F. Piekosiński, S. Krzyżanowski, Kraków 1890–1909.
Google Scholar
Roczniki domu Orzelskich przez Jana Orzelskiego, kasztelana rogozińskiego, starostę kosteńskiego, spisane R.P. 1611, przeł. S. Budziński, [w:] Zbiór pamiętników do dziejów polskich, t. 4, wyd. W.S. Broel-Plater, Warszawa 1859.
Google Scholar
Roczniki domu Orzelskich przez Jana Orzelskiego, kasztelana rogozińskiego, starostę kosteńskiego, spisane Roku Pańskiego 1611, przeł. S. Budziński, oprac. i wyd. W. Kaczorowski, Opole 2018.
Google Scholar
Sumariusz Metryki Koronnej, seria nowa, t. 3, red. W. Krawczuk, Kraków 2004.
Google Scholar
Teki Dworzaczka, wersja internetowa: http://teki.bkpan.poznan.pl/index_monografie.html (dostęp: 10.09.2019); Biblioteka Kórnicka Polskiej Akademii Nauk, Monografie, Orzelscy h. Drya, tab. 1, mps BK 13837.
Google Scholar
Wierzbowski T., Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego i biografii pisarzów polskich, t. 1: 1389–1600, Warszawa 1900, nr 334.
Google Scholar
Volumina legum, t. 2, wyd. J. Ohryzko, Petersburg 1859.
Google Scholar
Abdank Piotrowski T., „Annales domus Orzelsciae”, „Przegląd Bydgoski” 1938, t. 6, z. 2.
Google Scholar
Aleksandrowska E., Mitzler de Kolof Wawrzyniec, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 21, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1971.
Google Scholar
Bańkowski P., Hubert Leopold, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 10, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962–1964.
Google Scholar
Bardach J., Spasowicz Włodzimierz, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 41/1, Warszawa–Kraków 2002.
Google Scholar
Barycz H., Orzelski Świętosław, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 24, Wrocław–Warszawa 1979.
Google Scholar
Borkiewicz S., Pianko G., Gliszczyński Michał, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 8, Wrocław–Kraków–Warszawa 1959–1960.
Google Scholar
Borkowska M., Leksykon zakonnic polskich epoki przedrozbiorowej, t. 1: Polska Zachodnia i Północna, Warszawa 2004.
Google Scholar
Byliński J., Marcin Broniewski – trybun szlachty wielkopolskiej w czasach Zygmunta III, Wrocław 1994.
Google Scholar
Deputaci Trybunału Koronnego 1578–1794. Spis, cz. 1: 1578–1620, oprac. H. Gmiterek, Warszawa 2017.
Google Scholar
Dubas-Urwanowicz E., Koronne zjazdy szlacheckie w dwóch pierwszych bezkrólewiach po śmierci Zygmunta Augusta, Białystok 1998.
Google Scholar
Dubas-Urwanowicz E., Mężowie stanu, awanturnicy czy zdrajcy? Dzieje rodu Zborowskich w XVI wieku, Warszawa 2018.
Google Scholar
Dubas-Urwanowicz E., O nowy kształt Rzeczypospolitej. Kryzys polityczny w państwie w latach 1576–1586, Warszawa 2013.
Google Scholar
Dworzaczek W., Górka Łukasz, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 8, Wrocław–Kraków 1959–1960.
Google Scholar
Dworzaczek W., Orzelski Łukasz, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 24, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1979.
Google Scholar
Dybiec J., Michał Wiszniewski. Życie i twórczość, Wrocław 1970.
Google Scholar
Hirschberg A., W sprawie pamiętnika Świętosława Orzelskiego, „Pamiętnik Literacki” 1902, t. 1, nr 1/4.
Google Scholar
Gołębiowski S., Świętosław Orzelski, „Biblioteka Warszawska” 1854, t. 2.
Google Scholar
Hubert L., [rec.:] Dziejopisowie krajowi. Świętosława z Bożejowic Orzelskiego Dzieje Polski. Tomów trzy i tom jeden wstępny, Petersburg i Mohilew 1856–1858, „Biblioteka Warszawska” 1859, t. 1 (nowej serii t. 5).
Google Scholar
Jarmiński L., Bez użycia siły. Działalność polityczna protestantów w Rzeczypospolitej u schyłku XVI wieku, Warszawa 1992.
Google Scholar
Jaworski R., Spis posłów koronnych na sejm koronacyjny 1574 roku, „Kwartalnik Historyczny” 2017, t. 124, nr 2.
Google Scholar
Kaczorowski W., Jan Orzelski (1551–1617), parlamentarzysta i kronikarz, „Opolskie Studia Administracyjno-Prawne” 2018, t. 16, z. 2.
Google Scholar
Kaczorowski W., Wstęp, [w:] Roczniki domu Orzelskich przez Jana Orzelskiego, kasztelana rogozińskiego, starostę kosteńskiego, spisane Roku Pańskiego 1611, przeł. S. Budziński, oprac. i wyd. W. Kaczorowski, Opole 2018.
Google Scholar
Kawecka-Gryczowa A., Januszowski Jan Łazarzowic, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 10, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962–1964.
Google Scholar
Korolko M., Klejnot swobodnego sumienia. Polemika wokół konfederacji warszawskiej w latach 1573–1658, Warszawa 1974.
Google Scholar
Kuntze E., Przedmowa, [w:] Świętosława Orzelskiego Bezkrólewia ksiąg ośmioro 1572–1576, wyd. E. Kuntze, Kraków 1917.
Google Scholar
Kupść B.S., Janocki Jan Daniel Andrzej, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 10, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962–1964.
Google Scholar
Lewicki K., Hirschberg Aleksander, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 9, Wrocław–Warszawa–Kraków 1960–1961.
Google Scholar
Liske F.K., Studia z dziejów wieku XVI, Poznań 1867.
Google Scholar
Lulewicz H., Gniewów o unię ciąg dalszy. Stosunki polsko-litewskie w latach 1569–1588, Warszawa 2002.
Google Scholar
Makiłła M., Artykuły henrykowskie (1573–1576). Geneza, obowiązywanie, stosowanie. Studium historyczno-prawne, Warszawa 2012.
Google Scholar
Michta J., Nobilitacja Jana Januszowskiego, [w:] Nobilitacje i indygenaty Rzeczypospolitej 1434–1794, Kielce 1991, z. 3.
Google Scholar
Mrozek Z., Udział Pałuk w życiu literackim kraju, „Kronika Bydgoska” 1979/1980–1981, t. 8.
Google Scholar
Opaliński E., Elita władzy w województwach poznańskim i kaliskim za Zygmunta III, Poznań 1981.
Google Scholar
Opaliński E., Mniszech Jerzy, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 21, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1976.
Google Scholar
Pełczyński M., Orzelski Maciej, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 24, Wrocław–Warszawa 1979.
Google Scholar
Pełczyński M., Orzelski Stanisław, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 24, Wrocław–Warszawa 1979.
Google Scholar
Pełczyński M., Studia macaronica. Stanisław Orzelski na tle poezji makaronicznej w Polsce, Poznań 1960.
Google Scholar
Pieńkowska A., Zjazdy i sejmy z okresu bezkrólewia po śmierci Stefana Batorego, Pułtusk 2010.
Google Scholar
Pieńkowski M.A., Sejm koronacyjny Zygmunta III i pacyfikacyjny 1589 roku, Warszawa 2018,
Google Scholar
praca doktorska, Archiwum Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Posłowie ziemscy koronni 1493–1600, pod red. I. Kaniewskiej, Warszawa 2013.
Google Scholar
Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, oprac. S. Uruski, t. 13, Warszawa 1916.
Google Scholar
Sierotwiński S., Kuntze Edward, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 16, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1971.
Google Scholar
Sławiński W., Spory doktrynalne na toruńskim synodzie generalnym 1595 r., „Czasy Nowożytne” 1997, t. 2.
Google Scholar
Sławiński W., Toruński synod generalny 1595 roku. Z dziejów polskiego protestantyzmu w drugiej połowie XVI wieku, Warszawa 2002.
Google Scholar
Spasowicz W., Pisma, t. 1, Petersburg 1892.
Google Scholar
Śnieżko A., Wolff Bolesław Maurycy, [w:] Słownik pracowników książki polskiej, red. I. Treichel, Warszawa–Łódź 1972.
Google Scholar
Teresińska I., Orzelski Świętosław, [w:] Dawni pisarze polscy od początków piśmiennictwa do Młodej Polski. Przewodnik biograficzny i bibliograficzny, t. 3: Mia–R, Warszawa 2002.
Google Scholar
Ujma M., Samuel Zborowski i jego czasy, Opole 2017.
Google Scholar
Urzędnicy wielkopolscy XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. A. Bieniaszewski, red. A. Gąsiorowski, Wrocław 1987.
Google Scholar
Zwierzykowski M., Samorząd sejmikowy województw poznańskiego i kaliskiego w latach 1696–1732, Poznań 2010.
Google Scholar
Żołądź-Strzelczyk D., Peregrinatio academica. Studia młodzieży polskiej z Korony i Litwy na akademiach i uniwersytetach niemieckich w XVI i pierwszej połowie XVII wieku, Poznań 1996.
Google Scholar
Statistics
Downloads
License
Author’s economic rights to published works are held by Opole University (collective works) and individual Authors (individual parts of the collective work, ones that form a separate entity).
The journal Opole Studies in Administration and Law accepts for publication only works which have not been in circulation before.
On the basis of the Regulation (2016/679) of the European Parliament and of the Council of 27 April 2016 on the protection of natural persons with regard to the processing of personal data and on the free movement of such data, and repealing Directive 95/46/EC (referred to as General Data Protection Regulation or RODO) Opole University, based at 11a Plac Kopernika, 45-040 Opole, is the personal data controller for all the authors publishing their works in the Opole Studies in Administration and Law.
The articles published in Opole Studies in Administration and Law are available under a licence Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
For aricles till 2017 your use is permitted by an applicable exception or limitation – see:
Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych
Read more about the license CC BY-NC-ND 4.0:
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/
View Legal Code:
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/legalcode
Most read articles by the same author(s)
- Włodzimierz Kaczorowski, Professor Leszek Winowski (1910–1979), a canonist and historian of state and law: on the 110th anniversary of his birth and the 40th anniversary of death , The Opole Studies in Administration and Law: Vol. 18 No. 1 (2020)
- Włodzimierz Kaczorowski, Jan Orzelski (1551–1617) – a parliamentarian and a chronicler , The Opole Studies in Administration and Law: Vol. 16 No. 2 (2018)
- Włodzimierz Kaczorowski, Legal and political achievements of the Polish Vasas’ reign in the light of the Vasa Year 2019 celebrations , The Opole Studies in Administration and Law: Vol. 17 No. 3 (2019)
- Włodzimierz Kaczorowski, The 400th anniversary of the death of Stanisław Żółkiewski, Hetman and Great Crown Chancellor, Senator of the Polish-Lithuanian Commonwealth , The Opole Studies in Administration and Law: Vol. 18 No. 4 (2020)
- Włodzimierz Kaczorowski, Legal, political and cultural heritage of the Polish Vasas (1588–1668): Culmination of the Year of the Vasas Celebrations , The Opole Studies in Administration and Law: Vol. 17 No. 4 (2019)
- Włodzimierz Kaczorowski, The school of law in the Roman and Byzantine Beirut. A legal-historical study, Opole 2019, 306 pages , The Opole Studies in Administration and Law: Vol. 17 No. 2 (2019)
- Włodzimierz Kaczorowski, Henryka Ilgiewicz, Biblioteka Państwowa im. Eustachego i Emilii Wróblewskich w Wilnie (1912–1939) oraz towarzystwa ją popierające [State Library of Eustachy and Emilia Wróblewski in Vilnius (1912–1939)], Toruń 2015, ss. 342 , The Opole Studies in Administration and Law: Vol. 14 No. 1 (2016)
- Włodzimierz Kaczorowski, The 550th anniversary of the Old Polish bicameral Sejm , The Opole Studies in Administration and Law: Vol. 16 No. 4 (1) (2018)
- Włodzimierz Kaczorowski, The 110th birth anniversary of Professor Leszek Winowski (1910–1979), expert in Canon Law, historian of state and law , The Opole Studies in Administration and Law: Vol. 18 No. 2 (2020)
- Włodzimierz Kaczorowski, The 190th anniversary of the presentation of the first sketch of the history of the Seym and regional assemblies of the Republic of Poland , The Opole Studies in Administration and Law: Vol. 17 No. 2 (2019)
