The first two modern European constitutions. Selected aspects concerning mutual similarities and differences
Abstract
The article is an attempt to compare two exceptional, pioneering, normative acts which paved the way for the development of contemporary constitutionalism: the Polish Government Act of 3 May 1791 and, accepted a few months later – the first French monarchy constitution, that is the Constitution of the Kingdom of France of 3 September 1791. The author did not limit his work solely to a dogmatic interpretation of the regulations contained therein, but – at the same time – tried to effectively apply the comparative research method. Apart from analyzing and comparing specific legislative solutions contained in the laws, the author of this ambitious project did not fail to outline the historical background and circumstances in which the two examined constitutional acts were passed. Out of necessity determined by the vastness of the research subject matter, the author had to make a certain selection, devoting his attention to those aspects of the issue which he considered particularly important and worthy of attention.
Keywords:
history of state and law, constitutions, Enlightenment, state system, human and civil rightsReferences
Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (Déclaration des droits de l’homme et du citoyen 1789) z 26 sierpnia 1789r.
Google Scholar
Konstytucja Królestwa Francji (Constitution de 1791) z 3 września 1791 r.
Google Scholar
Prawo o miastach – Miasta nasze królewskie wolne w państwach Rzeczypospolitej z 18 kwietnia 1791 r.
Google Scholar
Prawo o sejmie konstytucyjnym – Sejm konstytucyjny extraordynaryjny z 28 maja 1791 r.
Google Scholar
Prawo o sejmikach z 24 marca 1791 r
Google Scholar
Ustawa Rządowa z 3 maja 1791 r.
Google Scholar
Kinstler M., Ptak M., Powszechna historia państwa i prawa. Wybór tekstów źródłowych, Wrocław 1987.
Google Scholar
Lesiński B. (red.), Historia państwa i prawa. Wybór tekstów źródłowych, Poznań 1995.
Google Scholar
Lesiński B., Walachowicz J., Powszechna historia państwa i prawa. Wybór tekstów źródłowych, Poznań 1975.
Google Scholar
Volumina Legum. Przedruk Zbioru Praw staraniem xx. pijarów w Warszawie, od roku 1732, do roku 1782, wydanego, t. 9, Kraków, 1889.
Google Scholar
Adamkiewicz S., Zrozumieć Polskę szlachecką, Warszawa 2014.
Google Scholar
Anusik Z., Monarchistyczny zamach stanu Gustawa III z 19 sierpnia 1772 r. Geneza, przebieg, konsekwencje, „Przegląd Nauk Historycznych” 2016, R. XII, nr 1.
Google Scholar
Balzer O., Konstytucja Trzeciego Maja. Reformy społeczne i polityczne ustawy rządowej z r. 1791, Kraków 1920.
Google Scholar
Banaszak B., Prawo konstytucyjne, Warszawa 2001.
Google Scholar
Baszkiewicz J., Ludwik XVI, Wrocław 1985.
Google Scholar
Blaszke M., Projekt konstytucji dla Korsyki Jana Jakuba Rousseau. Aktualizacja idei w dobie Rewolucji Francuskiej, Zamość 2005.
Google Scholar
Costanzo P. (red.), Costituzione della Corsica [1755]. Testo a fronte, Macerata 2008.
Google Scholar
Filipiak Z., Jan Jakub Rousseau konstytucjonalistą. Projekty dla Korsyki i Rzeczypospolitej Szlacheckiej, „Opolskie Studia Administracyjno-Prawne” 2018, t. 16, nr 4/1.
Google Scholar
Gaca A., Kamińska K., Historia powszechna ustrojów państwowych, Toruń 2002.
Google Scholar
Grodziski S., Porównawcza historia ustrojów państwowych, Kraków 1998.
Google Scholar
Grześkowiak-Krwawicz A., 3 maja 1791 – polska rewolucja, [w:] Sołtys A., Zielińska Z. (red.), Stanisław August i jego Rzeczpospolita. Dramat państwa, odrodzenie narodu, Warszawa 2013.
Google Scholar
Grześkowiak-Krwawicz A. (oprac.), Konstytucja 3 maja 1791. Na podstawie tekstu Ustawy Rządowej z Archiwum Sejmu Czteroletniego przechowywanego w Archiwum Akt Dawnych w Warszawie, Warszawa 2018.
Google Scholar
Hołyst B. (red.), Wielka encyklopedia prawa, Warszawa 2005.
Google Scholar
Kącka K., Geneza i źródło wolności religii w europejskiej przestrzeni politycznej i prawnej, „Seminaire” 2013, t. 34.
Google Scholar
Kocój H., Dyplomaci francuscy o Konstytucji 3 maja, Kraków 2009.
Google Scholar
Kocój H., Francja, a Konstytucja 3 maja, Katowice 1977.
Google Scholar
Konopczyński W., Dzieje Polski nowożytnej, t. 2, Warszawa 1986.
Google Scholar
Konopczyński W., Rząd, a Sejm w dawnej Rzeczypospolitej, [w:] Pamiętnik V Zjazdu Historyków Polskich, t. 1, Kraków 1930.
Google Scholar
Konert A., Wartości europejskie w Konstytucji 3 maja z 1791 roku, „Studia Humanistyczne AGH” 2012, nr 11/3.
Google Scholar
Kutrzeba S., Unia Polski z Litwą, Lwów 1914.
Google Scholar
Lepszy K., Ustrój państwowy w dobie formowania się Rzeczypospolitej szlacheckiej, [w:] T. Łowmiański (red.), Historia Polski, t. 1: Do roku 1764, część 2: Od połowy XV w., Warszawa 1957.
Google Scholar
Leśnodorski B., Konstytucja 3 Maja jako dokument oświecenia, Warszawa 1946.
Google Scholar
Majgier B., Pierwsza Konstytucja dla Ukrainy Hetmana Filipa Orlika z 1710 roku, Przemyśl 2005.
Google Scholar
Makiłła D., Artykuły henrykowskie. Geneza – obowiązywanie – stosowanie. Studium historyczno-prawne, Warszawa 2012.
Google Scholar
Malec J., Problem stosunku Polski do Litwy w dobie Sejmu Wielkiego (1788–1792), „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1982, t. 34, z. 1.
Google Scholar
Malec J., Zaręczenie Wzajemne Obojga Narodów – w 220. rocznicę uchwalenia, „Studia Iuridica Toruniensia”, Studia monograficzne ofiarowane profesorowi Ryszardowi Łaszewskiemu, t. 10, Toruń 2012.
Google Scholar
Matyaszewski P., Monteskiusz w Polsce. Wczoraj i dziś, Warszawa 2018.
Google Scholar
Osóbka P., Systemy konstytucyjne Andory, Liechtensteinu, Monako, San Marino, Warszawa 2008.
Google Scholar
Morabito M., Bourmaud D., Historia konstytucyjna i polityczna Francji (1789–1958), Białystok 1996.
Google Scholar
Posiadło M. (red.), Prawo konstytucyjne, Warszawa 2010.
Google Scholar
Rakowska A., Kontrasygnata aktów głowy państwa w wybranych państwach europejskich, Toruń 2009.
Google Scholar
Rakowski M., Zasada nieodpowiedzialności monarchy i kontrasygnaty jego aktów. Przykład włoski, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2014, t. 66, z. 1.
Google Scholar
Roskin M.G., Cord R.L., Medeiros J.A., Jones W.S., Wprowadzenie do nauk politycznych, Poznań 2001.
Google Scholar
Rousseau J.J., Projekt konstytucji dla Korsyki, Warszawa 2009.
Google Scholar
Rousseau J.J., Uwagi nad rządem Polski, Kraków 1924.
Google Scholar
Sadowski M.A., Projekty ustrojowe dla Korsyki i Polski jako konkretyzacja republikańskich postulatów Rousseau z Umowy społecznej, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria” 2012, R. 21, nr 4 (84).
Google Scholar
Sagan S., Prawo konstytucyjne Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2001.
Google Scholar
Sagan S., Zarys ustroju politycznego Szwecji, Katowice 1992.
Google Scholar
Salmonowicz S., Rewolucja Francuska: blaski i cienie dziedzictwa, „Przegląd Historyczny” 1990, t. 81, z. 1–2.
Google Scholar
Smoleński W., Sprawa stosunku Litwy do Polski na Sejmie Wielkim, [w:] Księga pamiątkowa ku czci B. Orzechowicza, Lwów 1916.
Google Scholar
Surowiecka A., Konstytucja – aspekty historyczne, definicyjne i współczesne kierunki rozwoju, „Perspectiva. Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne” 2012, R. XI , nr 2 (21).
Google Scholar
Sylwestrzak A., Instytucja praw i wolności obywatelskich w konstytucjach polskich (1791–1935), „Studia Prawnoustrojowe” 2006, nr 6.
Google Scholar
Szcząska Z., Pierwsza ustawa zasadnicza Rzeczypospolitej, [w:] M. Kallas (red.), Konstytucje Polski, t. 1, Warszawa 1990.
Google Scholar
Szymanek J., Tradycje konstytucyjne. Szkice o roli ustawy zasadniczej w społeczeństwie demokratycznym, Warszawa 2006
Google Scholar
Uruszczak W., Historia państwa i prawa polskiego, t. 1 (966–1795), Warszawa 2010.
Google Scholar
Uruszczak W., Ustawy okołokonstytucyjne Sejmu Wielkiego z 1791 i 1792 roku, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2013, nr 6 (3).
Google Scholar
Winnicki J., Artykuły henrykowskie – pierwsza polska konstytucja „pisana”, [w:] Leszczyński P., Nira R.M., Szczerbiński M. (red.), Między historią, a prawem. Tom studiów dedykowany pamięci profesora Bronisława Pełczyńskiego (1890–1978), Gorzów Wielkopolski 2007.
Google Scholar
Witkowski W., Pierwsze konstytucje nowożytne, Lublin 1996.
Google Scholar
Ziembicki S., Ze studiów nad myślą polityczną Johna Locke’a, „Wrocławskie Studia Erazmiańskie. Zeszyty Studenckie” 2009, z. 2.
Google Scholar
Choińska-Mika J., https://dzieje.pl/aktualnosci/artykuly-henrykowskie-pierwsza-konstytucjarzeczypospolitej (dostęp: 30.04.2019).
Google Scholar
Constitution de 1791, https://www.conseil-constitutionnel.fr/les-constitutions-dans-l-histoire/constitution-de-1791 (dostęp: 30.04.2019).
Google Scholar
Constitution de 1791, http://mjp.univ-perp.fr/france/co1791.htm (dostęp: 30.04.2019).
Google Scholar
Déclaration des droits de l’homme et du citoyen 1789, http://mjp.univ-perp.fr/france/ddh1789.htm (dostęp: 30.04.2019).
Google Scholar
Déclaration des droits de l’homme et du citoyen 1789, https://www.conseil-constitutionnel.fr/le-bloc-de-constitutionnalite/declaration-des-droits-de-l-homme-et-du-citoyen-de-1789 (dostęp: 30.04.2019).
Google Scholar
Encyclopedia of Public International Law, vol. 8: Human Rights and the Indyvidual in International Law. International Economic Relations, Amsterdam – New York – Oxford 1985 North Holland, s. 268; http://www.hfhr.org.pl/wielokulturowosc/documents/doc_190.pdf (dostęp: 03.05.2019).
Google Scholar
Osiatyński W., Wprowadzenie do pojęcia praw człowieka, Materiały edukacyjne przygotowane w ramach programu Socrates Grundtvig Action 1, “Law through Experience” / 116881-CP-1-2004-SK-GRUNDTVIG-G11, s. 1; http://www.hfhr.org.pl/wielokulturowosc/documents/doc_190.pdf (dostęp: 03.05.2019).
Google Scholar
Sidorski R., Pierwsze europejskie konstytucje, https://histmag.org/Pierwsze-konstytucje-europejskie-5483/1 (dostęp: 30.04.2019).
Google Scholar
Statistics
Downloads
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Author’s economic rights to published works are held by Opole University (collective works) and individual Authors (individual parts of the collective work, ones that form a separate entity).
The journal Opole Studies in Administration and Law accepts for publication only works which have not been in circulation before.
On the basis of the Regulation (2016/679) of the European Parliament and of the Council of 27 April 2016 on the protection of natural persons with regard to the processing of personal data and on the free movement of such data, and repealing Directive 95/46/EC (referred to as General Data Protection Regulation or RODO) Opole University, based at 11a Plac Kopernika, 45-040 Opole, is the personal data controller for all the authors publishing their works in the Opole Studies in Administration and Law.
The articles published in Opole Studies in Administration and Law are available under a licence Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
For aricles till 2017 your use is permitted by an applicable exception or limitation – see:
Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych
Read more about the license CC BY-NC-ND 4.0:
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/
View Legal Code:
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/legalcode
Most read articles by the same author(s)
- Paweł Wiązek, Towns and townspeople in the political life of pre-partition Poland , The Opole Studies in Administration and Law: Vol. 16 No. 4 (1) (2018)
