Dwie pierwsze nowożytne, europejskie konstytucje – podobieństwa i różnice
Abstrakt
Artykuł jest próbą porównania dwóch wyjątkowych, pionierskich aktów normatywnych torujących drogę rozwojowi współczesnego konstytucjonalizmu: Ustawy Rządowej z 3 maja 1791 r. oraz pierwszej francuskiej konstytucji monarchicznej, czyli Konstytucji Królestwa Francji z 3 września 1791 r. Autor nie ogranicza się jedynie do dogmatycznej interpretacji zawartych w nich przepisów, a jednocześnie stara się umiejętnie zastosować metodę badań porównawczych. Z konieczności wynikającej z ogromu przedmiotu badań autor musiał dokonać pewnego wyboru, poświęcając uwagę tym aspektom zagadnienia, które uznał za szczególnie ważne.
Słowa kluczowe:
historia państwa i prawa, konstytucje, oświecenie, ustrój państwowy, prawa człowieka i obywatelaBibliografia
Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (Déclaration des droits de l’homme et du citoyen 1789) z 26 sierpnia 1789r.
Google Scholar
Konstytucja Królestwa Francji (Constitution de 1791) z 3 września 1791 r.
Google Scholar
Prawo o miastach – Miasta nasze królewskie wolne w państwach Rzeczypospolitej z 18 kwietnia 1791 r.
Google Scholar
Prawo o sejmie konstytucyjnym – Sejm konstytucyjny extraordynaryjny z 28 maja 1791 r.
Google Scholar
Prawo o sejmikach z 24 marca 1791 r
Google Scholar
Ustawa Rządowa z 3 maja 1791 r.
Google Scholar
Kinstler M., Ptak M., Powszechna historia państwa i prawa. Wybór tekstów źródłowych, Wrocław 1987.
Google Scholar
Lesiński B. (red.), Historia państwa i prawa. Wybór tekstów źródłowych, Poznań 1995.
Google Scholar
Lesiński B., Walachowicz J., Powszechna historia państwa i prawa. Wybór tekstów źródłowych, Poznań 1975.
Google Scholar
Volumina Legum. Przedruk Zbioru Praw staraniem xx. pijarów w Warszawie, od roku 1732, do roku 1782, wydanego, t. 9, Kraków, 1889.
Google Scholar
Adamkiewicz S., Zrozumieć Polskę szlachecką, Warszawa 2014.
Google Scholar
Anusik Z., Monarchistyczny zamach stanu Gustawa III z 19 sierpnia 1772 r. Geneza, przebieg, konsekwencje, „Przegląd Nauk Historycznych” 2016, R. XII, nr 1.
Google Scholar
Balzer O., Konstytucja Trzeciego Maja. Reformy społeczne i polityczne ustawy rządowej z r. 1791, Kraków 1920.
Google Scholar
Banaszak B., Prawo konstytucyjne, Warszawa 2001.
Google Scholar
Baszkiewicz J., Ludwik XVI, Wrocław 1985.
Google Scholar
Blaszke M., Projekt konstytucji dla Korsyki Jana Jakuba Rousseau. Aktualizacja idei w dobie Rewolucji Francuskiej, Zamość 2005.
Google Scholar
Costanzo P. (red.), Costituzione della Corsica [1755]. Testo a fronte, Macerata 2008.
Google Scholar
Filipiak Z., Jan Jakub Rousseau konstytucjonalistą. Projekty dla Korsyki i Rzeczypospolitej Szlacheckiej, „Opolskie Studia Administracyjno-Prawne” 2018, t. 16, nr 4/1.
Google Scholar
Gaca A., Kamińska K., Historia powszechna ustrojów państwowych, Toruń 2002.
Google Scholar
Grodziski S., Porównawcza historia ustrojów państwowych, Kraków 1998.
Google Scholar
Grześkowiak-Krwawicz A., 3 maja 1791 – polska rewolucja, [w:] Sołtys A., Zielińska Z. (red.), Stanisław August i jego Rzeczpospolita. Dramat państwa, odrodzenie narodu, Warszawa 2013.
Google Scholar
Grześkowiak-Krwawicz A. (oprac.), Konstytucja 3 maja 1791. Na podstawie tekstu Ustawy Rządowej z Archiwum Sejmu Czteroletniego przechowywanego w Archiwum Akt Dawnych w Warszawie, Warszawa 2018.
Google Scholar
Hołyst B. (red.), Wielka encyklopedia prawa, Warszawa 2005.
Google Scholar
Kącka K., Geneza i źródło wolności religii w europejskiej przestrzeni politycznej i prawnej, „Seminaire” 2013, t. 34.
Google Scholar
Kocój H., Dyplomaci francuscy o Konstytucji 3 maja, Kraków 2009.
Google Scholar
Kocój H., Francja, a Konstytucja 3 maja, Katowice 1977.
Google Scholar
Konopczyński W., Dzieje Polski nowożytnej, t. 2, Warszawa 1986.
Google Scholar
Konopczyński W., Rząd, a Sejm w dawnej Rzeczypospolitej, [w:] Pamiętnik V Zjazdu Historyków Polskich, t. 1, Kraków 1930.
Google Scholar
Konert A., Wartości europejskie w Konstytucji 3 maja z 1791 roku, „Studia Humanistyczne AGH” 2012, nr 11/3.
Google Scholar
Kutrzeba S., Unia Polski z Litwą, Lwów 1914.
Google Scholar
Lepszy K., Ustrój państwowy w dobie formowania się Rzeczypospolitej szlacheckiej, [w:] T. Łowmiański (red.), Historia Polski, t. 1: Do roku 1764, część 2: Od połowy XV w., Warszawa 1957.
Google Scholar
Leśnodorski B., Konstytucja 3 Maja jako dokument oświecenia, Warszawa 1946.
Google Scholar
Majgier B., Pierwsza Konstytucja dla Ukrainy Hetmana Filipa Orlika z 1710 roku, Przemyśl 2005.
Google Scholar
Makiłła D., Artykuły henrykowskie. Geneza – obowiązywanie – stosowanie. Studium historyczno-prawne, Warszawa 2012.
Google Scholar
Malec J., Problem stosunku Polski do Litwy w dobie Sejmu Wielkiego (1788–1792), „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1982, t. 34, z. 1.
Google Scholar
Malec J., Zaręczenie Wzajemne Obojga Narodów – w 220. rocznicę uchwalenia, „Studia Iuridica Toruniensia”, Studia monograficzne ofiarowane profesorowi Ryszardowi Łaszewskiemu, t. 10, Toruń 2012.
Google Scholar
Matyaszewski P., Monteskiusz w Polsce. Wczoraj i dziś, Warszawa 2018.
Google Scholar
Osóbka P., Systemy konstytucyjne Andory, Liechtensteinu, Monako, San Marino, Warszawa 2008.
Google Scholar
Morabito M., Bourmaud D., Historia konstytucyjna i polityczna Francji (1789–1958), Białystok 1996.
Google Scholar
Posiadło M. (red.), Prawo konstytucyjne, Warszawa 2010.
Google Scholar
Rakowska A., Kontrasygnata aktów głowy państwa w wybranych państwach europejskich, Toruń 2009.
Google Scholar
Rakowski M., Zasada nieodpowiedzialności monarchy i kontrasygnaty jego aktów. Przykład włoski, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2014, t. 66, z. 1.
Google Scholar
Roskin M.G., Cord R.L., Medeiros J.A., Jones W.S., Wprowadzenie do nauk politycznych, Poznań 2001.
Google Scholar
Rousseau J.J., Projekt konstytucji dla Korsyki, Warszawa 2009.
Google Scholar
Rousseau J.J., Uwagi nad rządem Polski, Kraków 1924.
Google Scholar
Sadowski M.A., Projekty ustrojowe dla Korsyki i Polski jako konkretyzacja republikańskich postulatów Rousseau z Umowy społecznej, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria” 2012, R. 21, nr 4 (84).
Google Scholar
Sagan S., Prawo konstytucyjne Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2001.
Google Scholar
Sagan S., Zarys ustroju politycznego Szwecji, Katowice 1992.
Google Scholar
Salmonowicz S., Rewolucja Francuska: blaski i cienie dziedzictwa, „Przegląd Historyczny” 1990, t. 81, z. 1–2.
Google Scholar
Smoleński W., Sprawa stosunku Litwy do Polski na Sejmie Wielkim, [w:] Księga pamiątkowa ku czci B. Orzechowicza, Lwów 1916.
Google Scholar
Surowiecka A., Konstytucja – aspekty historyczne, definicyjne i współczesne kierunki rozwoju, „Perspectiva. Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne” 2012, R. XI , nr 2 (21).
Google Scholar
Sylwestrzak A., Instytucja praw i wolności obywatelskich w konstytucjach polskich (1791–1935), „Studia Prawnoustrojowe” 2006, nr 6.
Google Scholar
Szcząska Z., Pierwsza ustawa zasadnicza Rzeczypospolitej, [w:] M. Kallas (red.), Konstytucje Polski, t. 1, Warszawa 1990.
Google Scholar
Szymanek J., Tradycje konstytucyjne. Szkice o roli ustawy zasadniczej w społeczeństwie demokratycznym, Warszawa 2006
Google Scholar
Uruszczak W., Historia państwa i prawa polskiego, t. 1 (966–1795), Warszawa 2010.
Google Scholar
Uruszczak W., Ustawy okołokonstytucyjne Sejmu Wielkiego z 1791 i 1792 roku, „Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa” 2013, nr 6 (3).
Google Scholar
Winnicki J., Artykuły henrykowskie – pierwsza polska konstytucja „pisana”, [w:] Leszczyński P., Nira R.M., Szczerbiński M. (red.), Między historią, a prawem. Tom studiów dedykowany pamięci profesora Bronisława Pełczyńskiego (1890–1978), Gorzów Wielkopolski 2007.
Google Scholar
Witkowski W., Pierwsze konstytucje nowożytne, Lublin 1996.
Google Scholar
Ziembicki S., Ze studiów nad myślą polityczną Johna Locke’a, „Wrocławskie Studia Erazmiańskie. Zeszyty Studenckie” 2009, z. 2.
Google Scholar
Choińska-Mika J., https://dzieje.pl/aktualnosci/artykuly-henrykowskie-pierwsza-konstytucjarzeczypospolitej (dostęp: 30.04.2019).
Google Scholar
Constitution de 1791, https://www.conseil-constitutionnel.fr/les-constitutions-dans-l-histoire/constitution-de-1791 (dostęp: 30.04.2019).
Google Scholar
Constitution de 1791, http://mjp.univ-perp.fr/france/co1791.htm (dostęp: 30.04.2019).
Google Scholar
Déclaration des droits de l’homme et du citoyen 1789, http://mjp.univ-perp.fr/france/ddh1789.htm (dostęp: 30.04.2019).
Google Scholar
Déclaration des droits de l’homme et du citoyen 1789, https://www.conseil-constitutionnel.fr/le-bloc-de-constitutionnalite/declaration-des-droits-de-l-homme-et-du-citoyen-de-1789 (dostęp: 30.04.2019).
Google Scholar
Encyclopedia of Public International Law, vol. 8: Human Rights and the Indyvidual in International Law. International Economic Relations, Amsterdam – New York – Oxford 1985 North Holland, s. 268; http://www.hfhr.org.pl/wielokulturowosc/documents/doc_190.pdf (dostęp: 03.05.2019).
Google Scholar
Osiatyński W., Wprowadzenie do pojęcia praw człowieka, Materiały edukacyjne przygotowane w ramach programu Socrates Grundtvig Action 1, “Law through Experience” / 116881-CP-1-2004-SK-GRUNDTVIG-G11, s. 1; http://www.hfhr.org.pl/wielokulturowosc/documents/doc_190.pdf (dostęp: 03.05.2019).
Google Scholar
Sidorski R., Pierwsze europejskie konstytucje, https://histmag.org/Pierwsze-konstytucje-europejskie-5483/1 (dostęp: 30.04.2019).
Google Scholar
Statystyki
Downloads
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz poszczególni Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego, mających samodzielne znaczenie).
W Opolskich Studiach Administracyjno - Prawnych mogą być publikowane tylko utwory wcześniej nie rozpowszechnione.
Na podstawie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (określane jako „RODO") administratorem danych osobowych osób publikujących w Opolskich Studiach Administracyjnoprawnych (Wydawnictwo UO) jest Uniwersytet Opolski z siedzibą przy pl. Kopernika 11a, 45-040 Opole.
Artykuły zamieszczone w czasopiśmie objęte są licencją Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
(CC BY-NC-ND 4.0)
Z pozostałych zamieszczonych w niniejszym czasopiśmie utworów można korzystać w ramach dozwolonego użytku zgodnie z art. 23-35 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Więcej szczegółów o licencji CC BY-NC-ND 4.0 znajdą Państwo na stronie:
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl
Treść licencji dostępna pod linkiem:
Inne teksty tego samego autora
- Paweł Wiązek, Miasta i mieszczanie w życiu politycznym przedrozbiorowej Polski , Opolskie Studia Administracyjno-Prawne: Tom 16 Nr 4 (1) (2018)