Od krytyki demokracji parlamentarnej do pochwały dyktatury. Niemiecka myśl nacjonalistyczna 1918–1933
Marek Maciejewski
Uniwersytet Opolski. Wydział Prawa i AdministracjiAbstrakt
The article deals with the question of the formation – since the end of World War One until the emergence of the Nazi regime – of various conceptions of the political system in influential and widespread intellectual circles of the so-called revolutionary conservatives who represented nationalist, anti-liberal and anti-parliamentarian views. This political ideology adopted a clearly critical position regarding political, constitutional and legal solutions adopted in the Reich after the fall of the Hohenzollern empire in 1918. Criticizing parliamentary democracy, though not necessarily democracy as such, revolutionary conservatives announced the need to establish a system of dictatorial leadership in Germany, modeled after the rule of Napoleon Bonaparte, oftentimes seeing the then President of the Reich, Paul von Hindenburg, as a suitable person for this role (they rather sporadically perceived Adolf Hitler in this way). Some of them not only approved of an authoritarian model of government understood as an opposition towards the so-called Weimar system, but also accepted the principles of totalitarianism (e.g., C. Schmitt, E. Jünger, E. Niekisch). Since 1933, the Nazis partly adopted the anti-liberal, anti-parliamentarian and authoritarian conceptions of revolutionary conservatives, reaching for – among others – Carl Schmitt’s theory of decisionism or Ernst Jünger’s idea of the total mobilization of the nation.
Słowa kluczowe:
liberalism, democracty, parliamentarianism, dictatorship, leader, GermanyBibliografia
Adolf Hitler spricht. Ein Lexikon des Nationalsozialismus, Leipzig 1934.
Google Scholar
Feder G., Das Programm der NSDAP und seine weltanschaulichen Grundgedanken, München 1933.
Google Scholar
Forsthoff E., Der totale Staat, Hamburg 1933.
Google Scholar
George S., Das Neue Reich, Berlin 1928.
Google Scholar
Grüneberg H., Warum Diktatur?, „Die Tat” 1930, H. 5.
Google Scholar
Grüneberg H., Zur Theorie des Antiparlamentarismus, „Die Tat” 1930, H. 5.
Google Scholar
Heinz F.W., Die Nation greift an. Geschichte und Kritik des soldatischen Nationalismus, Berlin 1933.
Google Scholar
Hitler A., Mein Kampf, München 1933.
Google Scholar
Jung E.J., Aufstand der Rechten, „Deutsche Rundschau” 1931, Bd. 229.
Google Scholar
Jung E.J., Die Herrschaft der Minderwertigen. Ihr Zerfall und ihre Ablösung durch ein Neues Reich, Berlin 1930.
Google Scholar
Jung E.J., Revolutionäre Staatsführung, „Deutsche Rundschau” 1932, Oktober.
Google Scholar
Jung E.J., Der Volksrechtsgedanke und die Rechtsvorstellungen von Versailles, „Deutsche Rundschau” 1929, Oktober.
Google Scholar
Jünger E., Der Arbeiter. Herrschaft und Gestalt, Hamburg 1932.
Google Scholar
Jünger E., Der Kampf als innere Erlebnis, Berlin 1922.
Google Scholar
Jünger E., Krieg und Krieger, [w:] Krieg und Krieger, Hrsg. F.G. Jünger, Berlin 1930.
Google Scholar
Jünger E., Die totale Mobilmachung, Berlin 1931.
Google Scholar
Mśller van den Bruck A., Das dritte Reich, Hamburg 1931.
Google Scholar
Murlat F., Die Ring Bewegung, „Hochland” 1932, H. 10.
Google Scholar
Niekisch E., Entscheidung, Berlin 1930.
Google Scholar
Niekisch E., Das Gesetz von Potsdam, „Widerstand” 1931, H. 8.
Google Scholar
Rosenberg A., Der Mythus des 20. Jahrhunderts. Eine Wertung der seelisch-geistigen Gestaltenkämpfe unserer Zeit, München 1931.
Google Scholar
Rosenberg A., Totaler Staat?, „Völkischer Beobachter” 1934 z 9 I.
Google Scholar
Rosenberg A., Wesen, Grundsätze und Ziele der Nationalsozialistischen Deutschen Arbeiterpartei, München 1923.
Google Scholar
Schmitt C., Der Begriff des Politischen. Mit einer Rede über das Zeitalter des Neutralisierung und Entpolitisierung, München–Leipzig 1932.
Google Scholar
Schmitt C., Die Diktatur des Reichspräsidenten, „Veröffentlichungen der Vereinigung Deutscher Staatsrechtslehrer” 1924, Nr. 1.
Google Scholar
Schmitt C., Die Diktatur. Von den Anfängen des modernen Souverenitätsgedankens bis zum proletarischen Klassenkampf, München 1921.
Google Scholar
Schmitt C., Die geistesgeschichtliche Lage des heutigen Parlamentarismus, München–Leipzig 1923.
Google Scholar
Schmitt C., Freiheitsrechte und institutionelle Garantien der Reichsverfassung, Berlin 1932.
Google Scholar
Schmitt C., Hugo Preuss. Sein Staatsbegriff und seine Stellung in der deutschen Staatslehre, Tübingen 1930.
Google Scholar
Schmitt C., Der Hüter der Verfassung, Tübingen 1921.
Google Scholar
Schmitt C., Legalität und Legitimität, München–Leipzig 1932.
Google Scholar
Schmitt C., Politische Theologie. Vier Kapitel zur Lehre von der Souverenität, München–Leipzig 1932.
Google Scholar
Schmitt C., Romantik, „Hochland”, 1924/1925, H. 22.
Google Scholar
Schmitt C., Verfassungslehre, München–Leipzig 1928.
Google Scholar
Schotte W., Der neue Staat, Berlin 1932.
Google Scholar
Spengler O., Jahre der Entscheidung. Deutschland und die weltgeschichtliche Entwicklung, München 1933.
Google Scholar
Spengler O., Preussentum und Sozialismus, München 1921.
Google Scholar
Spengler O., Der Untergang des Abendlandes. Umrisse einer Morphologie der Weltgeschichte, Bd. 1, München 1923.
Google Scholar
Stapel W., Der christliche Staatsmann. Eine Theorie des Nationalismus, Hamburg 1932.
Google Scholar
Ullmann H., Das werdende Volk. Gegen Liberalismus und Reaktion, Hamburg 1929.
Google Scholar
Winnig A., Das Reich als Republik 1918–1928, Stuttgart 1928.
Google Scholar
Zehrer H., Rechts oder Links, „Die Tat” 1931, H. 7.
Google Scholar
Zehrer H., Revolution oder Restauration, „Die Tat” 1932, H. 5.
Google Scholar
Ziegler H.O., Autoritärer oder totaler Staat, Tübingen 1932.
Google Scholar
Baszkiewicz J., Ryszka F., Historia doktryn politycznych i prawnych, Warszawa 1973.
Google Scholar
Bracher K.D., Die Auflösung der Weimarer Republik. Eine Studie zum Problem des Machtverfalls in der Demokratie, Düsseldorf 1957.
Google Scholar
Breuer A., Anatomie der konservativen Revolution, Darmstadt 1993.
Google Scholar
Die bürgerlichen Parteien in Deutchland. Handbuch der Geschichte der bürgerlichen Parteien und anderer bürgerlichen Organisationen von Vormärz bis zum Jahre 1945, hrsg. von D. Fricke, Bd. 1, Leipzig 1968.
Google Scholar
Fenske H., Mertens D., Reinhard W., Rosen K., Geschichte der politischen Ideen. Von der Antike bis zur Gegenwart, Frankfurt a. M. 1996.
Google Scholar
Guz T., Filozofia prawa III Rzeszy Niemieckiej, Lublin 2013.
Google Scholar
Hörster-Philipps U., Konservative Politik in der Endphase der Weimarer Republik. Die Regierung Franz von Papen, Köln 1982.
Google Scholar
Jędrzejewski E., Hitlerowska koncepcja administracji państwowej 1933–1945. Studium polityczno-prawne, Wrocław 1974.
Google Scholar
Jędrzejewski E., U źródeł decyzjonizmu Carla Schmitta, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi” 1982, t. 8.
Google Scholar
Jonca K., Ewolucja pojęcia „państwa prawnego” w niemieckiej doktrynie prawnej, Wrocław 1976.
Google Scholar
Jonca K., Koncepcje narodowosocjalistycznego prawa w Trzeciej Rzeszy, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi” 1977, t. 3.
Google Scholar
Kessler H., Wilhelm Stapel als politischer Publizist. Ein Beitrag zur Geschichte des konservativen Nationalismus zwischen beiden Weltkriegen, Nürnberg 1967.
Google Scholar
Knoll J.H., Der autoritäre Staat. Konservative Ideologie und Staatstheorie am Ende der Weimarer Republik, [w:] Konservativismus, hrsg. von H.-G. Schumann, Köln 1974.
Google Scholar
Kunicki W., Rewolucja i regres. Radykalizm wczesnej twórczości Ernsta Jüngera, Wrocław 1995.
Google Scholar
Kunicki W., Polechoński K., Ernst Jünger w publicystyce i literaturze polskiej lat 1930–1998.
Google Scholar
Studium recepcyjne – bibliografia, t. 1–2, Wrocław 1999.
Google Scholar
Maciejewski M., „George-Kreis” a nazizm, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi” 1987, t. 11.
Google Scholar
Maciejewski M., Między II a III Rzeszą. Szkic z dziejów niemieckiej demokracji parlamentarnej 1918–1933, „Politeja. Pismo Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego” 2012, nr 3.
Google Scholar
Maciejewski M., Niemieckie elity a hitleryzm. O stosunku rewolucyjnych konserwatystów do nazizmu w Rzeszy demokratycznej i hitlerowskiej, Wrocław 1994.
Google Scholar
Maciejewski M., Nowa utopia? Konserwatywne idee Rzeszy po 1918 r., „Zbliżenia Polska–Niemcy” 1992, nr 1.
Google Scholar
Maciejewski M., Ruch i ideologia narodowych socjalistów w Republice Weimarskiej. O źródłach i początkach nazizmu 1919–1924, Warszawa–Wrocław 1985.
Google Scholar
Maciejewski M., Die soziale Konzepte der revolutionären Konservativen als Wegbereiter des Nationalsozialismus, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi” 1999, t. 22.
Google Scholar
Meinecke F., Weltbürgertum und Nationalstaat. Studien zur Genesis des deutschen Nationalstaates, München–Berlin 1908.
Google Scholar
Mohler A., Die konservative Revolution in Deutschland. Grundriss ihrer Weltanschauung, Stuttgart 1957, 1972.
Google Scholar
Mosse G.L., Kryzys ideologii niemieckiej. Rodowód intelektualny Trzeciej Rzeszy, Warszawa 1972.
Google Scholar
Möller H., Weimar. Niespełniona demokracja, Warszawa 1997.
Google Scholar
Neurohr J.F., Der Mythos vom dritten Reich. Zur Geschichte des Nationalsozialismus, Stuttgart 1957.
Google Scholar
Olszewski H., Friedrich Meinecke. Z dziejów ideologii konserwatyzmu w Niemczech, [w:] Studia z dziejów myśli politycznej w Niemczech XIX i XX wieku, red. H. Olszewski, Poznań 1982.
Google Scholar
Olszewski H., Nauka historii w upadku. Studium o historiografii i ideologii historycznej w imperialistycznych Niemczech, Warszawa–Poznań 1982.
Google Scholar
Olszewski H., Zmierczak M., Historia doktryn politycznych i prawnych, Poznań 1994.
Google Scholar
Petzold J., Konservative Theoretiker des deutschen Faschismus. Jungkonservative Ideologen in der Weimarer Republik als geistige Wegbereiter der faschistischen Diktatur, Berlin 1978.
Google Scholar
Politische Theorien von der Antike bis zur Gegenwart, hrsg. von H.-J. Lieber, Bonn 1993.
Google Scholar
Rewolucja konserwatywna w Niemczech 1918–1933, red. W. Kunicki, Poznań 1999.
Google Scholar
Ryszka F., Państwo stanu wyjątkowego. Rzecz o systemie państwa i prawa Trzeciej Rzeszy, Wrocław 1974.
Google Scholar
Ryszka F., Polityka i wojna. Świadomość potoczna a teorie XX wieku, Warszawa 1975.
Google Scholar
Sauermann U., Ernst Niekisch zwischen allen Fronten, München–Berlin 1980.
Google Scholar
Sieferle R.P., Die Konservative Revolution. Fünf biographische Skizzen, Frankfurt a.M. 1995.
Google Scholar
Skarzyński R., Konserwatyzm. Zarys dziejów filozofii politycznej, Warszawa 1998.
Google Scholar
Skarzyński R., Od chaosu do ładu. Carl Schmitt i problem tego, co polityczne, Warszawa 1992.
Google Scholar
Sontheimer K., Antidemokratisches Denken in der Weimarer Republik. Die politischen Ideen des deutschen nationalismus zwischen 1918 und 1933, München 1962.
Google Scholar
Sontheimer K., Die Idee des Reiches im politischen Denken der Weimarer Republik, „Geschichte in Wissenschaft und Unterricht” 1962, H. 4.
Google Scholar
Autorzy
Marek MaciejewskiStatystyki
Downloads
Licencja
Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz poszczególni Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego, mających samodzielne znaczenie).
W Opolskich Studiach Administracyjno - Prawnych mogą być publikowane tylko utwory wcześniej nie rozpowszechnione.
Na podstawie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (określane jako „RODO") administratorem danych osobowych osób publikujących w Opolskich Studiach Administracyjnoprawnych (Wydawnictwo UO) jest Uniwersytet Opolski z siedzibą przy pl. Kopernika 11a, 45-040 Opole.
Artykuły zamieszczone w czasopiśmie objęte są licencją Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
(CC BY-NC-ND 4.0)
Z pozostałych zamieszczonych w niniejszym czasopiśmie utworów można korzystać w ramach dozwolonego użytku zgodnie z art. 23-35 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Więcej szczegółów o licencji CC BY-NC-ND 4.0 znajdą Państwo na stronie:
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl
Treść licencji dostępna pod linkiem:
Inne teksty tego samego autora
- Marek Maciejewski, Alma Mater Studiorum. O genezie i początkach uniwersytetów , Opolskie Studia Administracyjno-Prawne: Tom 15 Nr 2 (2017)