Abstrakt

Konstytucje cesarskie stanowią podstawowe źródło prawa rzymskiego okresu pryncypatu czy dominatu. Prezentują one rzymski sposób unifikacji prawa wielokulturowego cesarstwa o różnych praktykach ustawodawczych i organizacji sądowniczej, w którym trzeba było zaradzić bardzo różnym problemom wynikającym z zarządzaniem nim. Po podziale cesarstwa na część wschodnią i zachodnią powstał problem mocy prawnej konstytucji stanowionych przez jednego z władców dla całego terytorium państwa, traktowanego jeszcze jako całość. Analiza konstytucji cesarskich ogłoszonych w dawnej Sardyce dostarcza pewnych odpowiedzi w tej kwestii. Miasto jawi się jedną z czasowych stolic cesarstwa na Wschodzie, w oczekiwaniu na Konstantyna, który dokona uszczegółowienia jej kluczowej pozycji i wypowie słowa „Serdica mea Roma est”. W latach 2011–2012 na Uniwersytecie w Sofii był realizowany projekt naukowy mający na celu zarówno przedstawienie palingenezji cesarskiego ustawodawstwa stanowionego w Sardyce i pozycji miasta w okresie późnego cesarstwa, jak i wykazanie, że prawo cesarskie pozostawało żywe w niespokojnym okresie końca III i początku IV wieku. Analiza rodzajów konstytucji i ich tematyki pozwala nam odkryć pierwsze etapy głębokich przemian władzy cesarskiej, które wystąpiły w tym czasie i poznać realizację reform podejmowanych przez Dioklecjana i jego następców, aż do Konstantyna. Przede wszystkim widzimy obraz cesarza Konstantyna Wielkiego – ustawodawcy, administratora, sędziego, stojącego na czele kultu cesarskiego, w czasach gdy chrześcijaństwo zajmowało w cesarstwie pozycję coraz bardziej stabilną. Edykt tolerancyjny Galeriusza z 30 kwietnia 311 r. wydany w Sardyce jawi się jako ten znajdujący sie u podstaw ustawodawstwa sprzyjającego chrześcijanom, a zarazem edyktu mediolańskiego z 313 r.