The constitutional principles of the state’s political system as determining the foundations of electoral law
Beata Stępień-Załucka
a:1:{s:5:"en_US";s:22:"Uniwersytet Rzeszowski";}Joanna Uliasz
Abstrakt
Ustroje państw demokratycznych opierają się na swoistych założeniach zawartych w najwyższych aktach prawnych. W Polsce rolę najwyższego aktu prawnego pełni Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, a owe założenia to zasady ustrojowe. Ich jednolita definicja nie została wypracowana ani przez system prawa, ani też przez doktrynę (Masternak-Kubiak 2003: 142 i n.). Stąd w nauce bywają różnie określane. Podczas gdy dla jednych to „wypowiedzi ustrojodawcy o fundamentalnym znaczeniu dla funkcjonowania konstytucyjnego ustroju państwa” (Prokop 2014: 73), dla innych to instrumenty prawa, z których wynikają określone normy i przez to wpływają na ukształtowanie zasad ustroju politycznego lub wymiaru sprawiedliwości niezależnie od tego czy mają charakter podstawowy czy wtórny (Jarosz and Zawadzki 1980: 104-105). B. Banaszak podkreśla, że w obrębie poszczególnych norm konstytucyjnych można wskazać zasady o szczególnie doniosłym znaczeniu zarówno dla państwa (Banaszak and Artur Preisner 1993). A co więcej, wskazanie na określoną zasadę na początku konstytucji, bądź w jej części wywiera konsekwencje na dalsze jej postanowienia (Banaszak 1999: 18). W. J. Wołpiuk, z kolei pisze, że w znaczeniu opisowym zasady to pewien wzorzec dla celów badawczych (Wołpiuk. and Kuciński 2012: 94). Natomiast A. Kallas, określa zasady ustrojowe mianem zasad fundamentalnych dla charakteru państwa (Kallas 2007:121).
Zasady te, przybierają postać odrębnych (indywidualnych) przepisów, zamieszczonych w treści rozdziału I konstytucji, ale często są też konstruowane na podstawie szeregu jej przepisów (np. zasada parlamentarnego systemu rządów). Wartym już jednak w tym miejscu zauważenia jest pewna prawidłowość, że w konstytucjach byłych państw komunistycznych Europy Środkowej i Wschodniej, są one z reguły dość obszerne (Masternak-Kubiak 2003: 142 i n.). i posiadają szerokie spektrum oddziaływania na cały system prawa. To spectrum jest szczególnie istotnie w prawie wyborczym. Toteż jego zbadaniu zostanie poświęcony niniejszy artykuł. Zostanie w nim bowiem ukazane oddziaływanie konstytucyjnych zasad ustroju, takich jak: zasada państwa republikańskiego, zasada suwerenności Narodu, zasada przedstawicielstwa, zasada pluralizmu politycznego i jawności finansowania partii politycznych na podstawowe założenia prawa wyborczego w ujęciu przedmiotowym i podmiotowym. Przy czym kluczową tezą, która będzie podlegała udowodnieniu jest stwierdzenie, że konsekwencją wymienionych powyżej zasad ustrojowych jest między innymi kadencyjność naczelnych organów państwa (w tym Sejmu i Senatu jako organów przedstawicielskich) i ich odnawialna w wyborach obsada, powszechność wyborów, równość wyborów oraz tajność głosowania. Podstawowymi metodami badawczymi wykorzystanymi w pracy będzie natomiast metoda dogmatyczno-prawna i teoretyczno-prawna.
Słowa kluczowe:
zasady konstytucyjne, demokratyczne państwo prawne, suwerenność narodu, zasada przedstawicielstwa, pluralizm polityczny, wybory, prawo wyborczeBibliografia
Act of 17 March 1921 – The Constitution of the Republic of Poland, Journal of Laws of 1921, No. 44, item 267.
Google Scholar
The Constitution of the Republic of Poland of 2 April 1997, Journal of Laws of 1997, No. 78, item 483, as amended.
Google Scholar
Act of 27 June 1997 on political parties, Journal of Laws 2022.372, i.e. Act of 20 July 2000 on the promulgation of normative acts and certain other legal acts, Journal of Laws 2000 No. 62 item 178
Google Scholar
Act of 5 January 2011. Election Code, Journal of Laws 2011 No. 21 item 112 as amended.
Google Scholar
Judgment of the Tribunal Court of 11 September 1995, P 1/95, OTK ZU in 1995, item 3.
Google Scholar
Judgment of the Tribunal Court of 9 June 1998, K 28/97.
Google Scholar
Judgment of the Tribunal Court of 8 March 2000, Pp 1/99.
Google Scholar
Judgment of the Tribunal Court of 19 December 2002, K 33/02.
Google Scholar
Judgment of the Tribunal Court of 16 September 2003, K 55/02.
Google Scholar
Judgment of the Tribunal Court of 25 March 2003, U 10/01, OTK ZU nr 3/A/2003, item 23.
Google Scholar
Judgment of the Tribunal Court of 31 May 2004, 15/04. Judgment of the Tribunal Court of 3 November 2006 K 31/06.
Google Scholar
Judgment of the Tribunal Court of 12 January 2005, K 24/04.
Google Scholar
Judgment of the Tribunal Court of 28 October 2009, Kp 3/09, OTK-A 2009/9/138.
Google Scholar
Judgment of the Tribunal Court of 20 July 2011, K 9/11.
Google Scholar
Judgment of the Tribunal Court of 11 June 2012, K 8/10.
Google Scholar
Judgment of the Tribunal Court of 2 December 2014, P 29/13, OTK-A 2014/11/116
Google Scholar
Bałaban Andrzej. 2018. Granice interpretacji zasady demokratycznego państwa prawnego.
DOI: https://doi.org/10.14746/rpeis.2018.80.1.6
Google Scholar
Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny (1): 53–60.
Google Scholar
Banaszak Bogusław. 1999. Prawo konstytucyjne, Warszawa: Wydawnictwo. C.H. Beck.
Google Scholar
Banaszak Bogusław, Justyna Michalska, Beata Stępień-Załucka. 2023. Komentarz do art. 10
Google Scholar
i 82 Konstytucji RP. In: Prawo wyborcze. Komentarz: art. 10 i 82 Dokument Legalis.Warszawa: C.H. Beck.
Google Scholar
Banaszak Bogusław and Artur Preisner. 1993. Wprowadzenie do prawa konstytucyjnego. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. Access: 30.07.2023. https://fr.scribd.com/doc/252915524/PRAWO-KONSTYTUCYJNE Bogus%C5%82aw-Banaszak-Artur-
Google Scholar
-Preisner.
Google Scholar
Buczkowski Jerzy. 1998. Podstawowe zasady prawa wyborczego RP. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Google Scholar
Bukowska Grażyna, Adam Gendźwiłł, Jacek Haman, Adam Sawicki and Jarosław Zbieranek. 2017. Finanse polskich partii. Warszawa: TYRSA Sp. z o.o.
Google Scholar
Ciżyńska Angelika and Radosław Pałosz. 2017. Czy rzeczywiście wszyscy jesteśmy suwerenem? Realizacja mechanizmów demokracji bezpośredniej w polskiej rzeczywistości prawnej i społecznej. Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ (8): 5–24.
Google Scholar
Chmaj Marek. 2008. Wolność zrzeszania się w Polsce. Warszawa: C.H. Beck.
Google Scholar
Chmaj Marek. 2023. Prawo wyborcze w Polsce. Warszawa: Wolters Kluwers.
Google Scholar
Działocha Kazimierz. 2007. Nota do art. 4. In: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. T. V, (ed.) Lech Garlicki. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Google Scholar
Garlicki Lech. 2019. Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu. Warszawa: Wolters Kluwer.
Google Scholar
Granat Mirosław. 2010. Pojęcie „Zasad naczelnych”. In: Polskie prawo konstytucyjne, (ed.) Wiesław Skrzydło. Lublin: Oficyna Wydawnicza Verba.
Google Scholar
Granat Mirosław. 2018. Prawo konstytucyjne. Pytania i odpowiedzi. Warszawa: Wolters Kluwer.
Google Scholar
Jarosz Zdzisław and Sylwester Zawadzki. 1980. Prawo konstytucyjne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Kallas Marian. 2007. Konstytucyjna zasada decentralizacji władzy publicznej. In: Dziesięć lat Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, (ed.) Ewa Gdulewicz and Halina Zięba-Załucka.
Google Scholar
Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Google Scholar
Karakulski Jacek. 2020. Klauzula demokratycznego państwa prawnego jako fundament limitacji ograniczania konstytucyjnych praw i wolności jednostki. Przegląd Prawa Konstytucyjnego 1 (53): 267–281.
DOI: https://doi.org/10.15804/ppk.2020.01.15
Google Scholar
Komarnicki Wacław. 2008. Polskie prawo polityczne. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Google Scholar
Kisielewicz Andrzej and Jarosław Zbieranek. 2018. Komentarz do art. 12 Kodeksu wyborczego. In: Kodeks wyborczy. Komentarz. Dokument Legalis: 1–988.
Google Scholar
Krasnowolski Andrzej. Referendum jako instytucja demokracji bezpośredniej w państwach europejskich. In: Referendum jako instytucja demokracji bezpośredniej w państwacheuropejskich: 6–15. Access: 30.07.2023. https://urbis.europarl.europa.eu/urbis/sites/default/
Google Scholar
files/generated/document/en/pol_dmocratieot-643_do_internetu.pdf.
Google Scholar
Korzeniowski Janusz. 2014. Fundamenty demokracji 25 lat Rzeczypospolitej Polskiej. Refleksje (3): 24–29.
Google Scholar
Kowalczyk Andrzej. Prawne podstawy funkcjonowania partii politycznych we współczesnej
Google Scholar
Polsce: 257–289. Access: 30.07.2023. https://czaz.akademiazamojska.edu.pl/index.php/ fs/article/download/257/289
Google Scholar
Kulig Andrzej. 2011. Zasada powszechności wyborów. In: Prawo konstytucyjne RP, (ed.)
Google Scholar
Paweł Sarnecki. Warszawa: C.H. Beck.
Google Scholar
Łabędź Krzysztof. 2016. Solidarnościowe projekty demokratyzacji systemu rządzenia a poglądy i postawy społeczeństwa w latach 1980–1981. Sowieniec (48): 73–87.
DOI: https://doi.org/10.12797/Sowiniec.27.2016.48.03
Google Scholar
Ławniczak Artur and Artur Preisner. Wolność zrzeszania się w partie polityczne: 323–343. Access: 30.07.2023. https://www.repozytorium.uni.wroc.pl/Content/52931/PDF/20_A_Lawniczak_A_Preisner.pdf
Google Scholar
Ławniczak Artur. 2011. Monarchiczne i republikańskie głowy państwa w Europie. Wrocław: Wydawnictwo Kolonia.
Google Scholar
Masternak-Kubiak Małgorzata. 2003. Przestrzeganie prawa międzynarodowego w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zakamycze: Wydawnictwo Zakamycze.
Google Scholar
Michalak Bartłomiej and Andrzej Sokala. 2010. Leksykon prawa wyborczego i systemów Wyborczych. Warszawa: Wolters Kluwer.
Google Scholar
Murphy Colleen. 2005. Lon Fuller and the Moral Value of the Rule of Law. Law and Philosophy (24): 239–262.
DOI: https://doi.org/10.1007/s10982-004-7990-3
Google Scholar
Prokop Krzysztof. 2014. Podstawowe zasady ustroju: 73–88. Access: 30.07.2023. https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/12899/1/K_Prokop_Podstawowe_zasa-dy_ustrojowe.pdf.
Google Scholar
Przybysz Marcin. 2011. Zasada republikańskiej formy rządów i zasada dobra wspólnego w Ustawie Zasadniczej RFN i niemieckiej nauce prawa konstytucyjnego – wybrane zagadnienia. Przegląd Prawa Konstytucyjnego (4): 67–80.
DOI: https://doi.org/10.15804/ppk.2011.04.03
Google Scholar
Przywora Bogusław. 2018. Zasada vacatio legis i konsekwencje prawne jej naruszenia – uwagi na kanwie wybranego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. In: Państwo i jego instytucje. Konstytucja-sądownictwo-Samorząd terytorialny, (ed.) Ryszard Balicki
Google Scholar
and Mariusz Jabłoński. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar
Radecki Michał. 2021. Finansowanie partii politycznych w Polsce. Zeszyty Naukowe PWSZ w Płocku Nauki Ekonomiczne (33): 123–134.
Google Scholar
Rakowska-Trela Anna. 2017. Zasada suwerenności narodu a zasada państwa prawa. Między harmonią a konfliktem: 101–110. Access: 30.07.2023. https://dspace.uni.lodz.pl/xmlui/bitstream/handle/11089/22964/%5B101%5D-110_Rakowska-Trela_Zasada%20suweren-
Google Scholar
no%C5%9Bci%20narodu.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Google Scholar
Rousseau Jean Jakub, transl. by Maciej Starzewski. 2022. Umowa społeczna. Warszawa. Access: 30.07.2023. https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/rousseau-umowa-spoleczna.html#s10.
Google Scholar
Stefaniuk Małgorzata. 2016. Zasada odpowiedniego vacatio legis jako element zasady ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Studia Iuridica Lublinensia (1): 59–75.
DOI: https://doi.org/10.17951/sil.2016.25.1.59
Google Scholar
Stępień-Załucka Beata, 2022. Vocatio legis w dobie pandemii. In: System ochrony praw człowieka w Polsce w czasie wyzwań pandemicznych, t. 3, (ed.) Jerzy Jaskiernia and Kamil Spryszak. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar
Tamanaha Brian Z. 2012. The History and Elements of the Rule of Law. Singapore Journal of Legal Studies (232): 233–234.
DOI: https://doi.org/10.2139/ssrn.2012845
Google Scholar
Robert Grochowski. 2008. Demokracja a państwo prawa: 139–149. Access: 30.07.2023. https:// pressto.amu.edu.pl/index.php/ssp/article/download/9253/8975
DOI: https://doi.org/10.14746/ssp.2008.1.06
Google Scholar
Tuleja Piotr. 2016. Komentarz do art. 2 Konstytucji RP z 1997 r. In: Konstytucja RP. Komentarz do art. 1–86, t. 1, (ed). Marek Safjan, Leszek Bosek. Warszawa: Wolters Kluwer.
Google Scholar
Wołpiuk Waldemar. J. and Jerzy Kuciński. 2012. Zasady ustroju politycznego państwa w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r. Warszawa: Lex.
Google Scholar
Wróbel Piotr. 2009. Demokracja jako ustrój władzy państwa w encyklikach Jana Pawła II. Wrocław: 1–367. Access: 30.07.2023. https://www.dbc.wroc.pl/Content/3470/PDF/PiotrWrobel.pdf.
Google Scholar
Wróblewska Iwona. 2010. Zasada państwa prawnego w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego. Toruń: Dom Organizatora.
Google Scholar
Autorzy
Beata Stępień-ZałuckaAutorzy
Joanna UliaszStatystyki
Downloads
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Opolskie Studia Administracyjno-Prawne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz poszczególni Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego, mających samodzielne znaczenie).
W Opolskich Studiach Administracyjno - Prawnych mogą być publikowane tylko utwory wcześniej nie rozpowszechnione.
Na podstawie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (określane jako „RODO") administratorem danych osobowych osób publikujących w Opolskich Studiach Administracyjnoprawnych (Wydawnictwo UO) jest Uniwersytet Opolski z siedzibą przy pl. Kopernika 11a, 45-040 Opole.
Artykuły zamieszczone w czasopiśmie objęte są licencją Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
(CC BY-NC-ND 4.0)
Z pozostałych zamieszczonych w niniejszym czasopiśmie utworów można korzystać w ramach dozwolonego użytku zgodnie z art. 23-35 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Więcej szczegółów o licencji CC BY-NC-ND 4.0 znajdą Państwo na stronie:
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl
Treść licencji dostępna pod linkiem:
