Wpływ zmian legislacyjnych na efektywność wariantowania w procedurze OOŚ w Polsce

Adrian Chochoł

doi:10.25167/osap.5744

Opublikowane: 2025-06-30

Tom 23 Nr 1 (2025)

Wpływ zmian legislacyjnych na efektywność wariantowania w procedurze OOŚ w Polsce

Adrian Chochoł

Opolskie Studia Administracyjno-Prawne

Dział: Articles

https://doi.org/10.25167/osap.5744

Abstrakt

Artykuł analizuje wpływ nowelizacji ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (u.o.o.ś.) z lat 2019 i 2023 na funkcjonowanie i efektywność wariantowania w procedurze oceny oddziaływania przedsięwzięć na środowisko (procedura OOŚ). Autor stawia tezę, że dokonane modyfikacje negatywnie wpłynęły na zdolność wariantowania w dostarczaniu merytorycznych analiz wspierających wybór optymalnego wariantu w procesie podejmowania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (DŚU). Główne pytanie badawcze dotyczy sposobu, w jaki dokonane zmiany legislacyjne wpłynęły na funkcjonowanie i efektywność tego narzędzia. Dodatkowo autor dokonał szczegółowej analizy procesu stanowienia prawa, mającej na celu ustalenie powodów, dla których zdecydowano się wprowadzić zmiany. Omawiane zagadnienie wpisuje się w aktualną problematykę usprawniania (streamlining) procedur OOŚ w prowadzonych na świecie badaniach, zwłaszcza w kontekście transformacji energetycznej oraz zapewnienia odpowiednich mechanizmów partycypacji społecznej. W Polskiej literaturze brak jest aktualnych badań nad efektywnością wariantowania. W analizie zastosowano metodę dogmatyczno-prawną, uzupełnioną o obserwacje autora wynikające z jego bezpośredniego udziału w procedurach OOŚ w Polsce oraz doświadczeń z procesu legislacyjnego ww. nowelizacji. Przeprowadzona analiza wykazała, że zmiany w art. 81 ust. 1 u.o.o.ś. istotnie ograniczyły kompetencje organu w zakresie wyboru innego wariantu realizacji przedsięwzięcia, uzależniając to od wykazania braku możliwości realizacji inwestycji w wariancie zaproponowanym przez inwestora. Natomiast zmiana art. 66 ust. 1 pkt 5 u.o.o.ś. zmniejszyła minimalną liczbę wariantów obligatoryjnie analizowanych w raporcie OOŚ z trzech do dwóch, co zasadniczo pozbawia organ możliwości zastosowania „siatki porównawczej”, na tle której mógłby rzetelnie ocenić różne opcje osiągnięcia celu inwestycji i zapobiec opracowywaniu pozornych wariantów. W procesie podejmowania DŚU organ powinien mieć możliwość określenia optymalnych uwarunkowań środowiskowych dla planowanego przedsięwzięcia, w tym wskazania wariantu innego niż preferowany przez inwestora, jeśli jest to uzasadnione w konkretnym stanie faktycznym. Obecne przepisy istotnie ograniczają tę możliwość, co może sprzyjać eskalacji konfliktów społecznych zamiast je minimalizować.

Słowa kluczowe:

Wariantowanie, decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach, usprawnianie OOŚ, partycypacja społeczna

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Chochoł, A. (2025). Wpływ zmian legislacyjnych na efektywność wariantowania w procedurze OOŚ w Polsce. Opolskie Studia Administracyjno-Prawne, 23(1), 9–34. https://doi.org/10.25167/osap.5744

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. nr 78, poz. 483 ze zm.
Google Scholar

Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana), Dz. Urz. UE C 202 z 7.06.2016 r., s. 47.
Google Scholar

Konwencja Europejskiej Komisji Gospodarczej ON Z o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska. Aarhus, 25 czerwca 1998, Dz.U. z 2003 r. Nr 78,
Google Scholar

poz. 706.
Google Scholar

Konwencja o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym. Espoo, 25 lutego 1991 r., Dz.U. z 2003 r. Nr 96, poz. 898.
Google Scholar

Dyrektywa Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko. Dz.U. L 175, 5.7.1985, s. 40–48. Zmieniona m.in. dyrektywą 97/11/WE z dnia 3 marca 1997 r.
Google Scholar

Dz.U. L 73, 14.3.1997, s. 5–15 oraz dyrektywą 2003/35/WE z dnia 26 maja 2003 r. Dz.U. L 156, 25.6.2003, s. 17–25.
Google Scholar

Dyrektywa 2011/92/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko, Dz.U. L 26, 28.1.2012, s. 1–21. Znowelizowana dyrektywą 2014/52/UE z dnia 16 kwietnia 2014 r.
Google Scholar

Dz.U. L 124, 25.4.2014, s. 1–18.
Google Scholar

Ustawa z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2023 poz. 1890
Google Scholar

Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2019 poz. 1712.
Google Scholar

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska ustawa z 27.4.2001 r. – Prawo ochrony środowiska, Dz.U. z 2024 r. poz. 54 t.j.
Google Scholar

Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, Dz.U.2024.1112 t.j.
Google Scholar

Wyrok WSA w Białymstoku z 19.09.2013 r., II SA/Bk 135/13. Dostęp: 04.01.2025. LEX nr 1530966.
Google Scholar

Wyrok WSA w Poznaniu z 7.06.2018 r., IV SA/Po 343/18. Dostęp: 04.01.2025. LEX nr 2521516.
Google Scholar

Wyrok NSA z 21.02.2018 r., II OSK 1871/17. Dostęp: 04.01.2025. LEX nr 2469222.
Google Scholar

Wyrok NSA z 23.01.2019 r., II OSK 3147/18. Dostęp: 04.01.2025. LEX nr 2646242
Google Scholar

Wyrok NSA z 19.03.2019 r., II OSK 1092/17. Dostęp: 04.01.2025. LEX nr 2646682.
Google Scholar

Wyrok NSA z 19.11.2019 r., II OSK 3321/17. Dostęp: 04.01.2025. LEX nr 2761349.
Google Scholar

Wyrok NSA z 10.06.2020 r., II OSK 3873/19. Dostęp: 04.01.2025. LEX nr 3039257.
Google Scholar

Wyrok NSA z 20.04.2021 r., III OSK 376/21. Dostęp: 04.01.2025. LEX nr 3178672.
Google Scholar

Wyrok NSA z 14.02.2023 r., III OSK 2926/22. Dostęp: 04.01.2025. LEX nr 3600045.
Google Scholar

Behnke, Michał. 2010. Analiza wariantowa jako przesłanka wskazania wariantu innego niż proponowany przez inwestora lub odmowy wydania decyzji środowiskowej. W: Wybrane problemy prawa ochrony środowiska, (red.) Marcin Pchałek i Bartosz Rakoczy, 63–72.
Google Scholar

Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Google Scholar

Bukowski, Zbigniew. 2010. Postępowanie administracyjne w sprawach z zakresu ocen oddziaływania na środowisko. Toruń–Włocławek: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”.
Google Scholar

Bukowski, Zbigniew. 2008. W: Janina Ciechanowicz-McLean, Zbigniew Bukowski i Bartosz Rakoczy. Prawo ochrony środowiska: komentarz. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze „LexisNexis”.
Google Scholar

Caro-Gonzalez, Ana L., Andreea Nita, Javier Toro, and Montserrat Zamorano. 2023. From Procedural to Transformative: A Review of the Evolution of Effectiveness in EIA .
Google Scholar

Environmental Impact Assessment Review 103 (2023) 107256: 1–15. DOI : 10.1016/j. eiar.2023.107256.
Google Scholar

Dobrowolski, Grzegorz. 2011. Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach. Toruń: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”.
Google Scholar

Fischer, Thomas B, Alberto Fonseca, Gesa Geißler, Urmila Jha-Thakur, Francois Retief, Reece Alberts, and Alexandra Jiricka-Pürrer. 2023. Simplification of Environmental and Other Impact Assessments – Results from an International Online Survey. Impact Assessment
Google Scholar

and Project Appraisal 41(3): 181–89. DOI : 10.1080/14615517.2023.2198839.
Google Scholar

Geneletti, Davide. 2014. Integration of Impact Assessment Types Improves Consideration of Alternatives. Impact Assessment and Project Appraisal 32(1): 17–18. DOI : 10.1080/14615517.2013.872846.
Google Scholar

Gizbert-Studnicki, Tomasz. 1989. Konflikt dóbr i kolizja norm. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny
Google Scholar

i Socjologiczny 51(1): 1–15
Google Scholar

Grudzińska, Izabela i Zarzecka Joanna. 2011. Zmiany w postępowaniach administracyjnych w sprawach ocen oddziaływania na środowisko. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska.
Google Scholar

Hanna, Kevin and Arnold, Lauren. 2022. An introduction to Environmental Impact Assessment.
Google Scholar

W: Routledge Handbook of Environmental Impact Assessment, (red.) Kevin
Google Scholar

Hanna, 3–21. London–New York 2022: Routledge.
Google Scholar

Haładyj, Anna, Katarzyna Tokarczyk-Dorociak and Łukasz Szkudlarek. 2023. Is There Any EIA Simplification? Reflections on Procedural Aspects of the Polish System. Impact Assessment and Project Appraisal 41(3): 223–227. DOI : 10.1080/14615517.2023.2192595.
Google Scholar

Haładyj, Anna. 2020. Are Polish Eia Experts Still „Competent”? Remarks On The Evolution Of The Provisions Regarding Practitioners Involved In The Preparation Of Environmental
Google Scholar

Impact Assessment Reports. Krytyka Prawa. Niezależne Studia Nad Prawem 12(1): 97–114. DOI :10.7206/kp.2080-1084.364.
Google Scholar

Jendrośka, Jerzy. 2024. The substantive right to environment and the procedural environmental rights under the Aarhus Convention – Part II. The Opole Studies in Administration and Law 22(2): 43–83. https://doi.org/10.25167/osap.5633.
Google Scholar

Kørnøv, Lone and Lyhne, Ivar. 2023. Unfolding simplification beyond drawbacks: types
Google Scholar

and reasoning for simplifying environmental assessment. Impact Assessment and Project Appraisal 41(3): 228–232, DOI : 10.1080/14615517.2023.2193914.
Google Scholar

Krystek, Jacek Joachim. 2021. Wariantowanie Skalą przedsięwzięcia. Glosa do Wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 Stycznia 2019 r., II OSK 3147/18. Studia Prawnicze KUL (3): 249–58. DOI : 10.31743/sp.9701.
Google Scholar

Lone, Kørnøv, Ivar Lyhne, and Juanita Gallego Davila. 2020. Linking the UN SDGs and environmental assessment: Towards a conceptual framework. Environmental Impact Assessment Review 85, 106463: 1–9. DOI :10.1016/j.eiar.2020.106463.
Google Scholar

McCold, L.N., and Saulsbury J.W. 1998. Defining the no-action alternative for national environmental policy act analyses of continuing actions. Environmental Impact Assessment
Google Scholar

Review 18(1): 15–37. DOI :10.1016/s0195-9255(97)00062-0.
Google Scholar

Morgan, R.K. 2012. Environmental impact assessment: the state of the art. Impact Assessment and Project Appraisal 30(1): 5–14. DOI : 10.1080/14615517.2012.661557.
Google Scholar

Otawski, Piotr. 2024. W: Arkadiusz Despot-Mładanowicz, Joanna Filipowicz, Tomasz Filipowicz, Wojciech Jacyno, Artur Kosicki, Dominik Kościuk, Artur Modrzejewski, Piotr Otawski, Alicja Plucińska-Filipowicz, Joanna Rewkowska, Mirosław Wincenciak i Katarzyna
Google Scholar

Wincenciak-Pruszczyńska. Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Komentarz. 3 wydanie. Warszawa: C.H. Beck.
Google Scholar

Pchałek, Marcin, and Michał Behnke. 2009. Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko w prawie polskim i UE. Warszawa: C.H. Beck.
Google Scholar

Rakoczy, Bartosz. 2010. Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Komentarz. Warszawa: LexisNexis.
Google Scholar

Stelmasiak, Jerzy. 2015. Wybrane problemy orzecznictwa sądów administracyjnych w zakresie ochrony środowiska. W: Zagadnienia systemowe prawa ochrony środowiska, (red.) Piotr Korzeniowski, 123–145. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Urban, Sergiusz. 2023. The Environmental Impact Assessment and military conflicts – an outline of the problem area. Opolskie Studia Administracyjno-Prawne 21(2): 211–222. DOI : 10.25167/osap.5070.
Google Scholar

Council on Environmental Quality. Removal of National Environmental Policy Act Implementing Regulations. Federal Register, 25 February 2025. Dostęp: 31.03.2025. https://www.federalregister.gov/documents/2025/02/25/2025-03014/removal-of-national-environmental-
Google Scholar

policy-act-implementing-regulations.
Google Scholar

Council on Environmental Quality Government Site. Dostęp: 31.03.2025. https://ceq.doe.gov/.
Google Scholar

Federal Agency NEPA Implementing Procedures 2023. Dostęp: 31.03.2025. https://ceq.doe.gov/docs/laws-regulations/Federal-Agency-NEPA-Implementing-Procedures-2023-01-27.pdf.
Google Scholar

Komisja Europejska. Wytyczne dotyczące przygotowania raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko (dyrektywa 2011/92/UE zmieniona dyrektywą 2014/52/UE). Dostęp: 24.11.2024. https://www.gov.pl/attachment/0ee9c57f-240a-4578-a120-df5104a7c2b0.
Google Scholar

Netherlands Commission for Environmental Assessment (NC EA). 2025. Introduction; Worldmap of EIA /SEA legislation. Dostęp: 25.01.2025. https://www.eia.nl/en/topics/esia-sea/introduction2.
Google Scholar

United Nations (ON Z). 2025. The Sustainable Development Goals. Dostęp: 25.01.2025.
Google Scholar

https://sdgs.un.org/goals.
Google Scholar

Uzasadnienie do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw. 2019. Druk
Google Scholar

sejmowy nr 3616. Dostęp: 10.10.2024. https://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/EC678EE54DA 93D75C1258434004661CF/%24File/3616-uzas.DOC X.
Google Scholar

nr 3304. Dostęp: 10.10.2024. https://orka.sejm.gov.pl/Druki9ka.nsf/0/C8AA69FC73FB631AC 12589BB004AB990/%24File
Google Scholar

/3304-uzas.docx.
Google Scholar

Załącznik nr 1 do raportu z konsultacji. 2022. Uwagi do projektu ustawy o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych
Google Scholar

innych ustaw (UD375). Dostęp: 12.10.2024. https://legislacja.rcl.gov.pl/docs// 2/12359854/12880366/dokument599628.docx.
Google Scholar

Zestawienie propozycji usprawnień procesu inwestycyjnego zaproponowanych przez resorty, które uzyskały pozytywną rekomendację Zespołu – Zestawienie z dn. 5.05.2021 r. do protokołu nr 2. 2021.
Google Scholar