Środki stylistyczne służące przekazywaniu wiedzy o systemie językowym w dawnych podręcznikach do nauki języka angielskiego. Przyczynek do badań nad historią polskiego dyskursu glottodydaktycznego
Abstrakt
The article analyses the stylistic and functional shaping of fragments of old textbooks conveying information about English grammar. The material basis for the considerations is a selection of English language textbooks published from the late 18th to the mid-20th century. The form and means of transmitting knowledge typical of teaching this language in the past have not been the object of stylistic research to date. The objective of the present study is to ascertain which linguistic techniques are employed
in past English learning materials and which of these facilitate the theoretical-cognitive aspect of language education, namely the transmission of knowledge about the structure and functioning principles of the language system. The stylistic observations are made from a discourse perspective. The analyses have shown that the mode of cognitive organisation of the text of former glottodidactic textbooks is descriptive and explanatory in nature. The presented knowledge is regarded as indisputable, and the object of analysis is the set of rules that govern the functioning of the language system. The desire to convey the content in an accessible and easy-to-remember manner is evident in the provision of examples and explanations highlighting the logical relationships between the rules of English grammar and juxtaposing how specific forms are expressed in the taught and native language; the use of directive constructions, intratextual cross-references and typographical treatments.
Słowa kluczowe:
textbook, English language, didactic discourse, stylistic devicesBibliografia
Źródła
Google Scholar
Antonowicz J., 1788, Grammatyka dla Polaków chcących się uczyć angielskiego języka, Warszawa: Drukarnia Nadwor. JKMci i P.K.Edu.
Google Scholar
Epstein I., 1946, Kurs języka angielskiego, Rzym: British Council.
Google Scholar
Jarnowski K., 1843, Ułatwiona grammatyka angielska: zawierająca w sobie najpotrzebniejsze reguły z dołączeniem obszernych ćwiczeń, Poznań: W. Stefański. Kalina P., 1945, Samouczek języka angielskiego, Kraków: Księgarnia Powszechna.
Google Scholar
Piwar S.W., 1925, Praktyczna metoda języka angielskiego do nauki z pomocą lub bez pomocy nauczyciela, Lwów–Warszawa: Księgarnia Polska Bernarda Połonieckiego.
Google Scholar
Worzałła J. i S., 1914, Najnowszy samouczek polsko-angielski braci Worzałłów: dla nauki języka angielskiego bez nauczyciela opracowany i ułożony specjalnie dla Polaków w Ameryce, Chicago: Wydawnictwem i drukiem braci Worzałłów.
Google Scholar
Literatura
Google Scholar
Budziak R., 2013, Gramatyka w nauczaniu i uczeniu się języków obcych: spojrzenie na historię i współczesność, „Studia Germanica Gedanensia”, 29, s. 249–258, https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Studia_Germanica_Gedanensia/ Studia_Germanica_Gedanensia-r2013-t29/Studia_Germanica_Gedanensia-r2013-t29-s249-258/Studia_Germanica_Gedanensia-r2013-t29-s249-258.pdf (dostęp: 30.09.2022).
Google Scholar
Howatt A.P.R., Smith R., 2014, The History of Teaching English as a Foreign Language, from a British and European Perspective, „Language & History”, 57/1, s. 75–95, https://doi.org/10.1179/1759753614Z.00000000028.
Google Scholar
Kotlarska I., 2019, Materiały do nauki języka angielskiego wydawane od końca XVIII do połowy XX wieku jako źródła badań polsko-angielskich kontaktów językowych. Prolegomena badawcze, „Socjolingwistyka”, 33, s. 167–180, https:// doi.org/10.17651/SOCJOLING.33.10.
Google Scholar
Kotlarska I., 2022, Sociocultural, Political, and Educational Aspects of Teaching English in Polish Schools in the Interwar Period (1918–1939). – Policies and Practice in Language Learning and Teaching: 20th-century Historical Perspectives, eds. S. Doff, R. Smith, Amsterdam: Amsterdam University Press, s. 263–288.
Google Scholar
Nocoń J., 1997, Polecenia i pytania w podręcznikach do nauki o języku, Opole: Wydawnictwo TiT.
Google Scholar
Nocoń J., 2007, Paradoksy stylu podręczników szkolnych, „Cшuл”, 6, s. 63–76, http://www.rastko.rs/filologija/stil/2007/05Nocon.pdf (dostęp: 20.08.2022).
Google Scholar
Nocoń J., 2009, Podręcznik szkolny w dyskursie dydaktycznym – tradycja i zmiana, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Google Scholar
Nocoń J., 2010, Stylistyczne aspekty temporalizacji w tekście dydaktycznym, „Język Polski”, 3, s. 203–210.
Google Scholar
Nocoń J., 2011a, Badania nad stylem dydaktycznym w Polsce, „Stylistyka”, XX, s. 109–124.
Google Scholar
Nocoń J., 2011b, Stylistyczne aspekty dyskursu edukacyjnego. – Odmiany stylowe polszczyzny dawniej i dziś, red. U. Sokólska, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, s. 187–200.
Google Scholar
Nocoń J., 2013, Styl dydaktyczny – styl dyskursu dydaktycznego. – Przewodnik po stylistyce polskiej. Style współczesnej polszczyzny, red. E. Malinowska, J. Nocoń, U. Żydek-Bednarczuk, Kraków: Universitas, s. 111–139.
Google Scholar
Nocoń J., 2014, Strategie nabywania wiedzy o języku przez ucznia (na przykładzie zadań podręcznikowych). – Wiedza o języku i kompetencje językowe uczniów, red. B. Niesporek-Szamburska, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 27–42.
Google Scholar
Podhajecka M., 2013, “English Self-Taught”: Self-Study Guides for Polish Learners of English (1860–1945). – Language in Cognition and Affect, eds. E. Piechurska-Kuciel, E. Szymańska-Czaplak, Heidelberg: Springer Berlin, s. 315–343.
Google Scholar
Podhajecka M., 2018, A History of Polish-English / English-Polish Bilingual Lexicography (1788−1947), Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Google Scholar
Podhajecka M., 2022, Lektorzy języka angielskiego w międzywojniu, Kraków: Universitas.
Google Scholar
Przyklenk J., 2016, Kim jest mężczyzna w polskim nauczaniu języka angielskiego jako obcego? – Współczesny i dawny obraz mężczyzny w języku, red. L. Mariak, J. Rychter, Szczecin: volumina.pl Daniel Krzanowski, s. 187–195.
Google Scholar
Przyklenk J., 2018a, Teksty i ko(n)teksty nauki języków obcych w międzywojniu a kształcenie polonistyczne. – Polonistyka na początku XXI wieku. Diagnozy. Koncepcje. Perspektywy, red. J. Tambor, t. 5: W kręgu (glotto)dydaktyki, red. A. Achtelik, K. Graboń, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 128–142.
Google Scholar
Przyklenk J., 2018b, Zbytki (nie)pamięci? O polskiej kulturze pamięci w glottodydaktycznym wydaniu. – Pamięć – dyskurs – tożsamość. Rozważania interdyscyplinarne, red. J. Godlewicz-Adamiec, D. Wyrzykiewicz, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 313–332.
Google Scholar
Przyklenk J., Kotlarska I., 2024, Dyskurs glottoedukacyjny a dyskurs glottodydaktyczny. W poszukiwaniu genus proximum i differentia specifica dyskursu dotyczącego nauki języków obcych (perspektywa lingwistyki historycznej), „Postscriptum Polonistyczne”, 33/1, s. 1–17, https://doi.org/10.31261/PS_P.2024.33.16.
Google Scholar
Rejter A., 2018, Styl czy dyskurs naukowy? Perspektywa historyczna, „Forum Lingwistyczne”, 5, s. 17–25, https://www.journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/7421 (dostęp: 01.09.2022).
Google Scholar
Szczodrowski M., 2017, Procesy przyswajania, uczenia się i użycia języka, „Studia Rossica Gedanensia”, 4, s. 141–150, https://doi.org/10.26881/srg.2017.4.10.
Google Scholar
Wojtak M., 2011, O relacjach dyskursu, stylu, gatunku i tekstu, „Tekst i Dyskurs”, 4, s. 69–78, https://tekstdyskurs.eu/resources/html/article/details?id=223450 (dostęp:05.09.2022).
Google Scholar
Woźniak E., 2020, Przełomowe dwudziestolecie. Lata 1918–1939 w dziejach języka polskiego, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Zarzycka G., 2018, Dyskurs – dyskursologia – glottodydatyka polonistyczna, „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, 25, s. 27–42, https://doi.org/10.18778/0860-6587.25.03.
Google Scholar
Statystyki
Downloads
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Stylistyka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
1. Prawa autorskie majątkowe do opublikowanych utworów ma Uniwersytet Opolski (do utworu zbiorowego) oraz Autorzy (do poszczególnych części utworu zbiorowego mających samodzielne znaczenie).
2. W czasopiśmie naukowym „Stylistyka” publikowane mogą być jedynie utwory wcześniej nie rozpowszechnione.
3. Uniwersytet Opolski nie ogranicza możliwości dalszego rozpowszechnienia przez Autora jego utworu pod warunkiem wskazania czasopisma naukowego „Stylistyka” jako pierwotnego miejsca publikacji oraz zgody Wydawnictwa UO.
4. Zgoda na publikację utworu w czasopiśmie naukowym „Stylistyka” jest równoznaczna z udzieleniem przez Autora Uniwersytetowi Opolskiemu licencji niewyłącznej, obejmującej prawo do korzystania z utworu bez ograniczeń terytorialnych oraz czasowych na następujących polach eksploatacji:
a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką dowolnej ilości egzemplarzy utworu w całości lub w części, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, wprowadzenie utworu do pamięci komputera i sieci informatycznych,
b) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału lub egzemplarzy,
c) w zakresie rozpowszechnienia utworu w sposób inny niż określonych w pkt 2 – udostępnienie utworu lub jego streszczenia w Internecie przez umożliwienie odbiorcom dostępu do utworu on-line lub umożliwienie ściągnięcia utworu do własnego urządzenia pozwalającego na zapoznawanie się z utworem, zamieszczenie utworu w bazach elektronicznych zajmujących się rozpowszechnianiem utworów naukowych, w tym w szczególności w bazie CEEOL (Central and Eastern Online Libray) oraz streszczenia w języku angielskim w bazie CEJSH (The Central Europaen Journal of Social Scienes and Humanites).
d) w zakresie tworzenia i rozpowszechniania dzieł zależnych zrealizowanych przy wykorzystaniu utworu – korzystanie z nich na polach eksploatacji określonych w pkt 1–3.
5. Z tytułu udzielenia licencji do utworu Autorowi nie należy się wynagrodzenie.
6. Autor wyraża zgodę na udzielenie przez Uniwersytet dalszego zezwolenia na korzystanie z utworu (sublicencja) na polach eksploatacji wymienionych w par. 2 ust. 4.
7. Autor wyraża zgodę na upublicznienie, w związku z rozpowszechnieniem utworu, swoich danych osobowych, to jest imienia i nazwiska, afiliacji oraz adresu e-mail.
