Środki stylistyczne służące przekazywaniu wiedzy o systemie językowym w dawnych podręcznikach do nauki języka angielskiego. Przyczynek do badań nad historią polskiego dyskursu glottodydaktycznego

IRMINA KOTLARSKA

Opublikowane: 2025-02-20

Tom 34 (2024)

Środki stylistyczne służące przekazywaniu wiedzy o systemie językowym w dawnych podręcznikach do nauki języka angielskiego. Przyczynek do badań nad historią polskiego dyskursu glottodydaktycznego

IRMINA KOTLARSKA

Abstrakt

The article analyses the stylistic and functional shaping of fragments of old textbooks conveying information about English grammar. The material basis for the considerations is a selection of English language textbooks published from the late 18th to the mid-20th century. The form and means of transmitting knowledge typical of teaching this language in the past have not been the object of stylistic research to date. The objective of the present study is to ascertain which linguistic techniques are employed
in past English learning materials and which of these facilitate the theoretical-cognitive aspect of language education, namely the transmission of knowledge about the structure and functioning principles of the language system. The stylistic observations are made from a discourse perspective. The analyses have shown that the mode of cognitive organisation of the text of former glottodidactic textbooks is descriptive and explanatory in nature. The presented knowledge is regarded as indisputable, and the object of analysis is the set of rules that govern the functioning of the language system. The desire to convey the content in an accessible and easy-to-remember manner is evident in the provision of examples and explanations highlighting the logical relationships between the rules of English grammar and juxtaposing how specific forms are expressed in the taught and native language; the use of directive constructions, intratextual cross-references and typographical treatments.

Słowa kluczowe:

textbook, English language, didactic discourse, stylistic devices

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

KOTLARSKA, I. (2025). Środki stylistyczne służące przekazywaniu wiedzy o systemie językowym w dawnych podręcznikach do nauki języka angielskiego. Przyczynek do badań nad historią polskiego dyskursu glottodydaktycznego. Stylistyka, 34, 153–171. Pobrano z https://czasopisma.uni.opole.pl/index.php/s/article/view/5773

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Źródła
Google Scholar

Antonowicz J., 1788, Grammatyka dla Polaków chcących się uczyć angielskiego języka, Warszawa: Drukarnia Nadwor. JKMci i P.K.Edu.
Google Scholar

Epstein I., 1946, Kurs języka angielskiego, Rzym: British Council.
Google Scholar

Jarnowski K., 1843, Ułatwiona grammatyka angielska: zawierająca w sobie najpotrzebniejsze reguły z dołączeniem obszernych ćwiczeń, Poznań: W. Stefański. Kalina P., 1945, Samouczek języka angielskiego, Kraków: Księgarnia Powszechna.
Google Scholar

Piwar S.W., 1925, Praktyczna metoda języka angielskiego do nauki z pomocą lub bez pomocy nauczyciela, Lwów–Warszawa: Księgarnia Polska Bernarda Połonieckiego.
Google Scholar

Worzałła J. i S., 1914, Najnowszy samouczek polsko-angielski braci Worzałłów: dla nauki języka angielskiego bez nauczyciela opracowany i ułożony specjalnie dla Polaków w Ameryce, Chicago: Wydawnictwem i drukiem braci Worzałłów.
Google Scholar

Literatura
Google Scholar

Budziak R., 2013, Gramatyka w nauczaniu i uczeniu się języków obcych: spojrzenie na historię i współczesność, „Studia Germanica Gedanensia”, 29, s. 249–258, https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Studia_Germanica_Gedanensia/ Studia_Germanica_Gedanensia-r2013-t29/Studia_Germanica_Gedanensia-r2013-t29-s249-258/Studia_Germanica_Gedanensia-r2013-t29-s249-258.pdf (dostęp: 30.09.2022).
Google Scholar

Howatt A.P.R., Smith R., 2014, The History of Teaching English as a Foreign Language, from a British and European Perspective, „Language & History”, 57/1, s. 75–95, https://doi.org/10.1179/1759753614Z.00000000028.
Google Scholar

Kotlarska I., 2019, Materiały do nauki języka angielskiego wydawane od końca XVIII do połowy XX wieku jako źródła badań polsko-angielskich kontaktów językowych. Prolegomena badawcze, „Socjolingwistyka”, 33, s. 167–180, https:// doi.org/10.17651/SOCJOLING.33.10.
Google Scholar

Kotlarska I., 2022, Sociocultural, Political, and Educational Aspects of Teaching English in Polish Schools in the Interwar Period (1918–1939). – Policies and Practice in Language Learning and Teaching: 20th-century Historical Perspectives, eds. S. Doff, R. Smith, Amsterdam: Amsterdam University Press, s. 263–288.
Google Scholar

Nocoń J., 1997, Polecenia i pytania w podręcznikach do nauki o języku, Opole: Wydawnictwo TiT.
Google Scholar

Nocoń J., 2007, Paradoksy stylu podręczników szkolnych, „Cшuл”, 6, s. 63–76, http://www.rastko.rs/filologija/stil/2007/05Nocon.pdf (dostęp: 20.08.2022).
Google Scholar

Nocoń J., 2009, Podręcznik szkolny w dyskursie dydaktycznym – tradycja i zmiana, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Google Scholar

Nocoń J., 2010, Stylistyczne aspekty temporalizacji w tekście dydaktycznym, „Język Polski”, 3, s. 203–210.
Google Scholar

Nocoń J., 2011a, Badania nad stylem dydaktycznym w Polsce, „Stylistyka”, XX, s. 109–124.
Google Scholar

Nocoń J., 2011b, Stylistyczne aspekty dyskursu edukacyjnego. – Odmiany stylowe polszczyzny dawniej i dziś, red. U. Sokólska, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, s. 187–200.
Google Scholar

Nocoń J., 2013, Styl dydaktyczny – styl dyskursu dydaktycznego. – Przewodnik po stylistyce polskiej. Style współczesnej polszczyzny, red. E. Malinowska, J. Nocoń, U. Żydek-Bednarczuk, Kraków: Universitas, s. 111–139.
Google Scholar

Nocoń J., 2014, Strategie nabywania wiedzy o języku przez ucznia (na przykładzie zadań podręcznikowych). – Wiedza o języku i kompetencje językowe uczniów, red. B. Niesporek-Szamburska, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 27–42.
Google Scholar

Podhajecka M., 2013, “English Self-Taught”: Self-Study Guides for Polish Learners of English (1860–1945). – Language in Cognition and Affect, eds. E. Piechurska-Kuciel, E. Szymańska-Czaplak, Heidelberg: Springer Berlin, s. 315–343.
Google Scholar

Podhajecka M., 2018, A History of Polish-English / English-Polish Bilingual Lexicography (1788−1947), Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Google Scholar

Podhajecka M., 2022, Lektorzy języka angielskiego w międzywojniu, Kraków: Universitas.
Google Scholar

Przyklenk J., 2016, Kim jest mężczyzna w polskim nauczaniu języka angielskiego jako obcego? – Współczesny i dawny obraz mężczyzny w języku, red. L. Mariak, J. Rychter, Szczecin: volumina.pl Daniel Krzanowski, s. 187–195.
Google Scholar

Przyklenk J., 2018a, Teksty i ko(n)teksty nauki języków obcych w międzywojniu a kształcenie polonistyczne. – Polonistyka na początku XXI wieku. Diagnozy. Koncepcje. Perspektywy, red. J. Tambor, t. 5: W kręgu (glotto)dydaktyki, red. A. Achtelik, K. Graboń, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 128–142.
Google Scholar

Przyklenk J., 2018b, Zbytki (nie)pamięci? O polskiej kulturze pamięci w glottodydaktycznym wydaniu. – Pamięć – dyskurs – tożsamość. Rozważania interdyscyplinarne, red. J. Godlewicz-Adamiec, D. Wyrzykiewicz, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 313–332.
Google Scholar

Przyklenk J., Kotlarska I., 2024, Dyskurs glottoedukacyjny a dyskurs glottodydaktyczny. W poszukiwaniu genus proximum i differentia specifica dyskursu dotyczącego nauki języków obcych (perspektywa lingwistyki historycznej), „Postscriptum Polonistyczne”, 33/1, s. 1–17, https://doi.org/10.31261/PS_P.2024.33.16.
Google Scholar

Rejter A., 2018, Styl czy dyskurs naukowy? Perspektywa historyczna, „Forum Lingwistyczne”, 5, s. 17–25, https://www.journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/7421 (dostęp: 01.09.2022).
Google Scholar

Szczodrowski M., 2017, Procesy przyswajania, uczenia się i użycia języka, „Studia Rossica Gedanensia”, 4, s. 141–150, https://doi.org/10.26881/srg.2017.4.10.
Google Scholar

Wojtak M., 2011, O relacjach dyskursu, stylu, gatunku i tekstu, „Tekst i Dyskurs”, 4, s. 69–78, https://tekstdyskurs.eu/resources/html/article/details?id=223450 (dostęp:05.09.2022).
Google Scholar

Woźniak E., 2020, Przełomowe dwudziestolecie. Lata 1918–1939 w dziejach języka polskiego, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Zarzycka G., 2018, Dyskurs – dyskursologia – glottodydatyka polonistyczna, „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, 25, s. 27–42, https://doi.org/10.18778/0860-6587.25.03.
Google Scholar