Granice rasy. Między nowym rasizmem a płynną rasologią

Mariusz Turowski

doi:10.25167/sk.1372

Opublikowane: 2019-10-28

Nr 1 (2015)

Granice rasy. Między nowym rasizmem a płynną rasologią

Mariusz Turowski

Studia Krytyczne/Critical Studies

Dział: Varia

https://doi.org/10.25167/sk.1372

Abstrakt

We współczesnych dyskusjach na temat rasizmu mamy do czynienia z dwoma – rozumianymi często jako rywalizujące ze sobą – ujęciami: pierwsze to rasizm kulturowy, drugie to marksistowska problematyzacja rasizmu jako rezultatu sprzeczności o charakterze ekonomiczno-politycznym. Zgodnie z tym pierwszym (jego najnowsze konceptualizacje – nawiązujące do antyesencjalistycznych koncepcji kultury i tożsamości rozwijanych przez licznych autorów w ramach sporu o wielokulturowość w latach 90-tych ubiegłego wieku – znajdziemy w pracach Asha Amina czy Simona Weavera, ale też Zygmunta Baumana, np. w jego Life in Fragments [Bauman 1993] czy Płynnym życiu [Bauman 2007]) rasa to kategoria konstruowana w ramach złożonych procesów natury polityczno-historyczno-kulturowych. Perspektywa marksistowska w znacznym stopniu rozwijana jest w ramach krytyki tej pierwszej orientacji (chodzi tu w głównej mierze o koncepcję Edny Bonacich, Erica Hobsbawma czy Jamesa Blauta). W jej myśl, wszelkie „dyskursywne strategie urasowienia”, o których mówi teoria rasizmu kulturowego (prowadzące do arbitralnej produkcji „kozłów ofiarnych”) stanowią odzwierciedlenie, a ściślej – fasadę – mechanizmów działających w bazie, w sferze produkcji: wyzysku robotników w wyniku kapitalistycznego parcia do minimalizacji kosztów pracy, możliwemu dzięki istnieniu „rezerwowej armii kapitału” (wieś podczas rewolucji przemysłowej opisywanej przez Marksa czy tania siła robocza w koloniach, w państwach peryferyjnych oraz w obrębie postnarodowych społeczeństw obywatelsko-imigranckich [Europa Zachodnia] w analizach marksistów, post- i neomarksistów 20-wiecznych i współczesnych). Główne pytanie, które zostanie zadane w niniejszym artykule dotyczy możliwości zaproponowania ujęcie łączącego, syntetyzującego ze sobą te dwa powyższe, gdzie rasizm będzie definiowany jako wspólny motyw przewijający się w licznych rasistowskich zjawiskach – konkretnych, historycznych narracjach i praktykach. Konieczne jest odwołanie się do konceptualizacji unikającej zarówno „upłynnienia” problemu rasizmu, sprowadzenia go do zbioru niestabilnych napięć między pozycjami społeczno-dyskursywnymi, typowego dla ujęć (post) modernistycznych, jak i instrumentalizacji różnic etnicznych i kulturowych w poszukiwaniu „podmiotu emancypacji”, możliwości eliminacji ekonomicznego wyzysku oraz dróg do postkolonialnego „narodowego wyzwolenia”. Strategia ta może okazać się owocnym zabiegiem zmierzającym do rozpoczęcia właściwej, wolnej z jednej strony od uproszczeń, a z drugiej od tworzenia zbyt pospiesznych analogii, refleksji nad współczesnymi tendencjami rasistowskimi.

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Turowski, M. (2019). Granice rasy. Między nowym rasizmem a płynną rasologią. Studia Krytyczne/Critical Studies, (1), 111–130. https://doi.org/10.25167/sk.1372

Cited by / Share

Bibliografia

Allen R. L. (1970). Black Awakening in Capitalist America: An Analytic History. New York: Doubleday.
Google Scholar

Amin S. (1973). Le Développement inégal: Essai sur les formations sociales du capitalisme périphérique. Paris: Editions de Minuit.
Google Scholar

Amin S. (1978). Unequal Development: An Essay on the Socia Formations of Peripheral Capitalism. New York: Monthly Review Press.
Google Scholar

Antonio Robert J. (2000). After Postmodernism: Reactionary Tribalism. „American Journal of Sociology” 106 (1), 40-87.
Google Scholar

Appiah K. A., Gutmann A. (1996). Color Conscious: The Political Morality of Race. Princeton: Princeton University Press.
Google Scholar

Armbruster-Sandoval R., Bank Muñoz C., Reese E. (2008). Race, Class, and Revolution: Reflections on Edna Bonacich's Career and the Struggle for Bonacich Social Justice. „Critical Sociology” 34 (3), 323-337.
Google Scholar

Balibar É., Wallerstein I. (1988). Race, nation, classe: les identitiés ambiguës. Paris: La Découverte.
Google Scholar

Balibar É., Wallerstein I. (1991). Race, Nation, Class: Ambiguous Identities, London: Verso, 1991.
Google Scholar

Bamshad M. J., Olson, S. E. (2004). Czy istnieją rasy ludzkie? „Świat Nauki” 149 (1), 32-39.
Google Scholar

Baran P., Sweezy P. (1966). Monopoly Capital: An Essay on the American Economic and Social Order. New York: Monthly Review Press.
Google Scholar

Baran P., Sweezy P. (1968). Kapitał monopolistyczny. Szkice o amerykańskim systemie gospodarczym i społecznym. Warszawa: PWE.
Google Scholar

Bauman Z. (1993). Life In Fragments: Essays in Postmodern Morality, Oxford: Blackwell.
Google Scholar

Bauman Z. (2006). Płynna nowoczesność. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar

Bauman Z. (2007). Płynne życie. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar

Benedict B. (1968). Family Firms and Economic Development. „Southwestern Journal of Anthropology” 24 (1), 1-19
Google Scholar

Bettelheim Ch. (1970). Economic Inequalities Between Nations and International Solidarity. „Monthly Review” 22 (2), 19-24.
Google Scholar

Blalock, Hubert M. Jr. (1967). Toward a Theory of Minority Group Relations. New York: John Wiley and Sons.
Google Scholar

Blauner R. (1972). Racial Oppression in America. New York: Harper and Row.
Google Scholar

Blauner R. (2001). Still the Big News: Racial Oppression in America. Philadelphia: Temple University Press.
Google Scholar

Blaut J. M. (2000). Eight Eurocentric Historians. New York: Guilford Press.
Google Scholar

Boatcă M. (2013). “From the Standpoint of Germanism”: A Postcolonial Critique of Weber's Theory of Race and Ethnicity [w:] Go J., Postcolonial Sociology („Political Power and Social Theory”, Volume 24), Bingley: Emerald Group Publishing 2013, 55-80.
Google Scholar

Bombardieri M. (2005). Summers' Remarks On Women Draw Fire. „Boston Globe” January 17, www.boston.com/news/education/higher/articles/2005/01/17/summers_remarks_on_ women_draw_fire/ [07.12.2014]).
Google Scholar

Bonacich E. (1972). A Theory of Ethnic Antagonism: The Split Labor Market. „American Sociological Review” 37 (5), 547-559.
Google Scholar

Bonacich E. (1973). A Theory of Middleman Minorities. „American Sociological Review”, 38 (5), 583-594.
Google Scholar

Bonacich E. (1976). Advanced Capitalism and Black/White Relations in the United States: A Split Labor Market Interpretation. „American Sociological Review” 41 (1), 34-51.
Google Scholar

Bonacich E. (1979). The Past, Present and Future of Split Labor Market Theory [w:] Marrett C. B., Leggon Ch. (red.). Research in Race and Ethnic Relations, Vol. 1. Greenwich: JAI Press, 17-64.
Google Scholar

Bonacich E. (1980). Class Approaches to Ethnicity and Race. „Insurgent Sociologist” (obecnie „Critical Sociology”) 10 (2), 9-24.
Google Scholar

Burawoy M. (1976). The Functions of and Reproduction of Migrant Labor: Comparative Material from Southern Africa and the United States. „American Journal of Sociology” 81 (5), 1050-1087.
Google Scholar

Burawoy M. (1981). The Capitalist State in South Africa: Marxist and Sociological Perspectives on Race and Class [w:] Zeitlin M. (red.). Political Power and Social Theory, t. 2. Greenwich: JAI, 279-335.
Google Scholar

Callinicos A. (1990). Against Postmodernism: A Marxist Critique. Cambridge: Polity 1990.
Google Scholar

Castells M. (1975). Immigrant Workers and Class Struggles in Advanced Capitalism: The Western European Experience. „Politics and Society” 5 (1), 33-66.
Google Scholar

Cavalli-Sforza L. L., Menozzi P., Piazza A. (1994). The History and Geography of Human Genes. Princeton: Princeton University Press. 1994.
Google Scholar

Cochran G., Hardy J., Harpending H. (2006). Natural History of Ashkenazi Intelligence. „Journal of Biosocial Science” 38 (5), 659-693.
Google Scholar

Cox O. (1948). Caste, Class, and Race. New York: Monthly Review Press.
Google Scholar

Diamond J. (1994). Race without Color. “Discover” 15 (11), 83-89.
Google Scholar

Dickens W. T., Flynn J. R. (2006). Black Americans Reduce the Racial IQ Gap: Evidence From Standardization Sample. „Psychological Science” 17 (10), 913-920.
Google Scholar

Eagleton T. (1996). The Illusions of Postmodernism. Oxford: Blackwell.
Google Scholar

Edwards A.W.F. (2003). Human Genetic Diversity: Lewontin’s Fallacy. „BioEssays” 25 (8), 798-801.
Google Scholar

El-Ojeili Chamsy (2010). Post-Marxist Trajectories: Diagnosis, Criticism, Utopia. „Sociological Inquiry” 80 (2), 261-282
Google Scholar

Frank A. G. (1967). Capitalism and Underdevelopment in Latin America: Historical Studies of Chile and Brazil. New York: Monthly Review Press.
Google Scholar

Frank A. G. (1969). Latin America: Underdevelopment or Revolution. New York: Monthly Review Press.
Google Scholar

Gelade G. A. (2008). The Geography of IQ. „Intelligence” 36 (6),
Google Scholar

Geschwender J. A. (1978). Racial Stratification in America. Dubuque: W.C. Brown Co.
Google Scholar

Gilroy P. (1987). There Ain't No Black In the Union Jack: The Cultural Politics of Race and Nation. London: Hutchinson.
Google Scholar

Gilroy P. (1993). The Black Atlantic: Modernity and Double Consciousness. London: Verso.
Google Scholar

Gilroy P. (1998). Race Ends Here. „Ethnic and Racial Studies” 21 (5), 838-847.
Google Scholar

Gilroy P. (2000). Against Race: Imagining Political Culture Beyond the Color Line. Cambridge, MA.: The Belknap Press.
Google Scholar

Gutmann A. (1996). Responding to Racial Injustice [w:] Peterson G. B. (red.). The Tanner Lectures on Human Values. Salt Lake City: University of Utah Press, 297-346.
Google Scholar

Hamilton G. (1978). Pariah Capitalism: A Paradox of Power and Dependence. „Ethnic Groups: An International Periodical of Ethnic Studies” 2 (1), 1-15.
Google Scholar

Harvey D. (1989). The Condition of Postmodernity: An Enquiry into the Origins of Cultural Change. Oxford: Blackwell.
Google Scholar

Harvey D. (2008). Neoliberalizm. Historia katastrofy. Warszawa: Instytut Wydawniczy KiP.
Google Scholar

Herrnstein R. J., Murray C. (1994). The Bell Curve: Intelligence and Class Structure in American Life. New York: Free Press.
Google Scholar

Hobsbawm E. (1977). Some Reflections on ‘The Break-Up of Britain. „New Left Review” (I) 105, 3-23.
Google Scholar

Hobsbawm E. (1990). Nations and Nationalism Since 1780: Programme, Myth, Reality. Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar

Hobsbawm E. (2010). Narody i nacjonalizm po 1780 roku. Program, mit, rzeczywistość. Warszawa: Difin.
Google Scholar

Hunt-Grubbe Ch. (2007). The Elementary DNA of Dr Watson. „The Sunday Times” October 14
Google Scholar

Jameson F. (2011). Postmodernizm, czyli logika kulturowa późnego kapitalizmu. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Google Scholar

Jensen A. R., Johnson F. W. (1994). Race and Sex Differences in Head Size and IQ. „Intelligence” 18 (3).
Google Scholar

Kalb D., van der Land M., Staring R., van Steenbergen B., Wilterdink N. (2000) (red.). The Ends of Globalization: Bringing Society Back In. Lanham: Rowman and Littlefield.
Google Scholar

Leggett J. C. (1968). Class, Race, and Labor: Working-Class Consciousness in Detroit. New York: Oxford University Press.
Google Scholar

Lenin V. I. (1939). National Liberation, Socialism, and Imperialism. New York: International Publishers.
Google Scholar

Leon A. (1946). La conception matérialiste de la question juive. Paris: Pionniers.
Google Scholar

Leon A. (1950). The Jewish Question: A Marxist Interpretation. Mexico City: Ediciones Pioneras.
Google Scholar

Lewontin R. C. (1972). The apportionment of human diversity [w:] Dobzhansky T., Hecht M.K., Steere W. C. (red.), Evolutionary Biology, t. 6, New York: Appleton-CenturyCrofts, 381-398.
Google Scholar

Lewontin R. C. (1974). The Genetic Basis of Evolutionary Change. New York: Columbia University Press.
Google Scholar

Miles R. (1984). Marxism Versus the Sociology of ‘Race Relations’. „Ethnic and Racial Studies” 7 (2), 217-237.
Google Scholar

Miller G. F., Penke L. (2007). The Evolution of Human Intelligence and the Coefficient of Additive Genetic Variance in Human Brain Size. „Intelligence” 35 (2),
Google Scholar

Murray Ch. (2006). Changes Over Time in the Black – White Difference on Mental Tests: Evidence from the Children of the 1979 Cohort of the National Longitudinal Survey of Youth. „Intelligence” 34 (6), 527-540.
Google Scholar

[Nature Editorial] (2007a). Watson's Folly. „Nature” 449 (7165), 948. [Nature Editorial] (2007b). Watson Suspended Over Comments on Race. „Nature” 449 (7165), 960.
Google Scholar

[Nature Genetics Editorial] (2000). Census, Race and Science. „Nature Genetics” 24 (2), 9798.
Google Scholar

[Nature Genetics Editorial] (2001). Genes, Drugs and Race. „Nature Genetics” 29 (3), 239240.
Google Scholar

Oppenheimer M. (1974). The Sub-Proletariat: Dark Skins and Dirty Work. „Insurgent Sociologist” (obecnie „Critical Sociology”) 4 (2), 6-20.
Google Scholar

Petras E. M. (1980). Toward a Theory of International Migration: The New Division of Labor [w:] Bryce-Laporte R. S. (red.). Sourcebook on the New Immigration, New Brunswick: Transaction Books, 439-452.
Google Scholar

Portes A. (1978). Migration and Underdevelopment. Regaining Marxism Politics and Society”. 8 (1), 1-48.
Google Scholar

Post K. (1996). Regaining Marxism. Basingstoke: Macmillan.
Google Scholar

Rattansi A. (2007). Racism: A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press.
Google Scholar

Rinder I. D. (1958-1959). Strangers in the Land: Social Relations in the Status Gap. „Social Problems” 6 (3), 253-260.
Google Scholar

Sartori R. (2006). The Bell Curve in Psychological Research and Practice: Myth or Reality?. „Quality and Quantity”, 40 (3), 407-418.
Google Scholar

Shreeve J. (1994). Terms of Estrangement. „Discover” 15 (11), 57-63.
Google Scholar

Singer P. (2007). Should We Talk About Race and Intelligence. „Project Syndicate”, www.project-syndicate.org/commentary/singer30/English [07.12.2014]).
Google Scholar

Smart A., Tutton R., Martin P., Ellison George T.H., Ashcroft R. (2008). The Standardization of Race and Ethnicity in Biomedical Science Editorials and UK Biobanks. „Social Studies of Science” 38 (3), 407-423.
Google Scholar

Solomos J. (1986). Varieties of Marxist Conceptions of ‘Race’, Class and the State: A Critical Analysis [w:] J. Rex J., Mason D. (red.). Theories of Race and Ethnic Relations. Cambridge: Cambridge University Press, 84-109.
Google Scholar

Solomos J., Schuster L. (2002). Racism, Politics, and Mobilization [w:] Goldberg D. Th., Solomos J. (red.). A Companion to Racial and Ethnic Studies. Oxford: Blackwell Publishers, 303-318.
Google Scholar

Templer D. I., Arikawa H. (2006). Temperature, Skin Color, Per Capita Income, and IQ: An International Perspective. „Intelligence” 34 (2).
Google Scholar

Therborn G. (2008). From Marxism to Post-Marxism. London: Verso.
Google Scholar

Tormey S., Townshend J. (2010). Od teorii krytycznej do postmarksizmu. Warszawa: PWN.
Google Scholar

Turda M. (2008). New Perspectives on Race and Eugenics. „Historical Journal” 51 (4), 1115-1124.
Google Scholar

Turda M. (2010). Modernism and Eugenics. Basingstroke: Palgrave Macmillan.
Google Scholar

Turowski M. (2009a). Delegitymizacja. Islamofobia, nowy rasizm, a dylematy antyrasologii – Posłowie [w:] Geisser V. Nowa islamofobia. Warszawa: Instytut Wydawniczy KiP, 135-182.
Google Scholar

Turowski M. (2009b). Zwischen Analyse und Aktivismus: Antirassismus, Anti-Rassendiskurs und das moderne Weltsystem. „Zeitschrift für Weltgeschichte” 10 (2), 79-98.
Google Scholar

Voegelin E. (1940). The Growth of the Race Idea. “The Review of Politics” 2 (3), 283-319.
Google Scholar

Weaver S. (2010a). Liquid Racism and the Danish Prophet Muhammad Cartoons. „Current Sociology” 58 (5), 675-692.
Google Scholar

Weaver S. (2010b). The ‘Other’ Laughs Back: Humour and Resistance in Anti-Racist Comedy. „Sociology” 44 (1), 31-48.
Google Scholar

Weaver S. (2011). The Rhetoric of Racist Humour: US, UK and Global Race Joking. London: Ashgate Publishing.
Google Scholar

Weber M. (1983). Osobliwości kultury zachodniej [w:] tenże. Szkice z socjologii religii. Warszawa: KiW.
Google Scholar

Wills Ch. (1994). The Skin We’re In. „Discover” 15 (11), 77-81.
Google Scholar

Wilson W. J. (1978). The Declining Significance of Race: Blacks and Changing American Institutions. Chicago: Chicago University Press.
Google Scholar

Zenner W. P. (1991). Minorities in the Middle: A Cross-Cultural Analysis. Albany: State University of New York Press.
Google Scholar

Zimmerman A. (2006). Decolonizing Weber. „Postcolonial Studies” 9 (1), 53-79.
Google Scholar