W kierunku sztuki radykalnej polityczności. O filmach politycznych boliwijskiego kolektywu Ukamau
Abstrakt
Tekst przedstawia rozważania na temat twórczości boliwijskiego reżysera filmowego, Jorge Sanjinésa w szerokim kontekście społeczno-politycznym i artystycznym. Autor analizuje również manifest teoretyczny Sanjinésa (1976), w których wyłożył on podstawowe założenia zaangażowanego kina politycznego w Ameryce Łacińskiej. Tezą nadrzędną artykułu jest twierdzenie, że filmy Sanjinésa należą do kina radykalnej polityczności. Jest to kino odsłaniające fundamentalne sprzeczności społeczne, a zarazem aktywnie nawołujące do zmiany niesprawiedliwych warunków w systemie. Istotnym wyróżnikiem tego typu aktywności twórczej jest więc nie to, że polega ona na opowiadaniu o zmianie politycznej, ale ma być praktycznym instrumentem nowego, kontrhegemonicznego porządku politycznego. Wśród cech charakterystycznych tego kina wymienia się: ideologiczny sprzeciw wobec neokolonializmu, imperializmu i zapóźnienia społecznego; radykalną formę zrywającą z kodami narracyjnymi kina głównego nurtu; podziemne warunki produkcji; alternatywne formy dystrybucji omijające oficjalne kanały obiegu filmowego. Pod koniec rozważań autor zastanawia się nad współczesnym znaczeniem filmów Sanjinésa.
Słowa kluczowe:
kino polityczne,, polityczność, kino społecznie zaangażowane, Trzecie Kino, Jorge Sanjinés, Nowe Kino LatynoamerykańskieBibliografia
[„Cinéthique”]. 2002. „Praktyka projekcji filmowej”. W Europejskie manifesty kina. Antologia, redakcja Andrzej Gwóźdź, 235–237. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Armes, Roy. 1992. Third World film making and the West. Berkeley: University of California Press.
Barker, Chris. 2005. Studia kulturowe. Teoria i praktyka, przeł. Agata Sadza. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Barnard, Timothy i Peter Rist, redakcja. 2013. South American cinema: a critical filmography, 1915–1994. London – New York: Routledge.
Baugh Scott L. 2004. „Manifesting La Historia: systems of »development« and the New Latin American Cinema Manifesto”. Film & History: An Interdisciplinary Journal of Film and Television Studies 34 (1): 56–65.
Burton, Julianne.1978. „The camera as »gun«: two decades of culture and resistance in Latin America”. Latin American Perspectives 5 (1): 49–76.
Burzyńska, Anna i Michał Paweł Markowski. 2007. Teorie literatury XX wieku. Kraków: Znak.
Calvocoressi, Peter. 1998. Polityka międzynarodowa po 1945 roku, przeł. Stanisław Głąbiński et al. Warszawa: Książka i Wiedza.
Campbell, Leon G. i Carlos E. Cortés. 1979. „Film as a revolutionary weapon: a Jorge Sanjinés retrospective”. The History Teacher 12(3): 383–402.
Dagron, A. G. 1987. „Three films by Jorge Sanjines”. [w:] Film & politics in the Third World, redakcja John D. H. Downing, 247–257. New York: Automedia.
Fanon, Frantz. 1985. Wyklęty lud ziemi, przeł. Hanna Tygielska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Feder, Elena. 1999. „In the shadow of race: forging gender in Bolivian film and video”. W Redirecting the gaze: gender, theory, and cinema in the Third World, redakcja Diana Maury Robin i Ira Jaffe, 149–204. Albany: State University of New York Press.
Fiske, John. 2010. Zrozumieć kulturę popularną. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Fradinger, Moira. 2016. „Reading Latin American third cinema manifestos today”. Cinema Comparat/ive Cinema 4(9): 44–53.
Gawrycki, Marcin F. 2013. Miedzy sztuką a polityką: kino i kubańska rewolucja. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Georgakas Dan i Rubenstein Lenny, redakcja (red.). 1983. The Cineaste interviews on the art and politics of the cinema. Chicago: Lake View Pr.
Getino, Octavio i Fernando Solanas. 1976. „Towards a third cinema”. [w:] Movies and methods: an anthology, tom 1, redakcja Bill Nichols, 44–64. Berkeley–Los Angeles: University of California Press.
Gramsci, Antonio. 2006. Nowoczesny książę, przeł. Barbara Sieroszewska. Warszawa: Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej UW.
Haas, Elizabeth, Terry Christensen i Peter J. Haas. 2015. Projecting politics: political messages in American films. New York: Routledge.
Hanlon Dennis J. 2009. Moving cinema: Bolivia’s Makau and European political film, 1966-1989. University of Iowa. http://ir.uiowa.edu/etd/374 [praca niepublikowana].
Hart, Stephen M. 2004. A companion to Latin American film. Woodbridge: Tamesis.
Huntington, Samuel P. 1969. Political order in changing societies. New Haven: Yale University Press.
Johnson, Randall i Robert Stam. 1995. Brazilian cinema: Expanded Edition. New York: Columbia University Press.
Karwat, Mirosław. 2010. „Polityczność i upolitycznienie. Metodologiczne ramy analizy”. Studia Politologiczne 17: 63–88.
King, John. 1997. „Andean images: Bolivia, Ecuador and Peru”. W New Latin American cinema: studies of national cinemas, tom 2, redakcja Michael T. Martin, 483–504. Detroit: Wayne State Univ. Press.
Królikowska, Elżbieta. 1988. Opowieści kina metyskiego: kinematografie latynoamerykańskie. Warszawa: Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury.
Malloy, James M. 1977. Authoritarianism and corporatism: the case of Bolivia. W Authoritarianism and corporatism in Latin America, redakcja James M. Malloy, 459–485. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press.
Mazierska, Ewa. 2010. Pasja: filmy Jean-Luca Godarda. Kraków–Warszawa: Korporacja Ha!art, Era Nowe Horyzonty.
Minkner, Kamil. 2015. „Brazylijskie cinema nôvo i inne kinematografie Ameryki Łacińskiej”. [w:] Kino epoki nowofalowej, redakcja Tadeusz Lubelski, Iwona Sowińska i Rafał Syska, 535–571. Kraków: Universitas.
Minkner, Kamil. 2016. „Film jako środek walki politycznej na przykładzie argentyńskiego «Trzeciego Kina» w latach 60. i 70. XX wieku”. W Romantyka rewolucji: rekonesans filmowy: zbiór studiów, redakcja Maciej Kowalski i Tomasz Sikorski, 223–258. Radzymin– Warszawa: Von Boroviecky.
Morales, Waltraud Q. 2003. A brief history of Bolivia. New York: Facts On File.
Mościcki, Paweł. 2008. Polityka teatru. Eseje o sztuce angażującej. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Mouffe, Chantal. 2008. Polityczność. Przewodnik Krytyki Politycznej, przeł. Joanna Erbel. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Perlmutter, Amos. 1969. „The praetorian state and the praetorian army: toward a taxonomy of civil-military relations in developing polities”. Comparative Politics 1 (3): 382–404. DOI: 10.2307/421446.
Pick, Zuzana M. 1993. The new Latin American cinema: a continental project. Austin: University of Texas Press.
Rancière, Jacques. 2007. Estetyka jako polityka, przeł. Julian Kostyła i Paweł Mościcki. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Sánchez, Jose H. 1999. The art and politics of Bolivian cinema. Lanham: Scarecrow Press.
Sanjinés, Jorge. 2014. „Problems of form and content in revolutionary cinema”. W Film manifestos and global cinema cultures: a critical anthology, redakcja Scott MacKenzie, 286–294. Berkeley–Los Angeles–London: University of California Press.
Schmitt, Carl. 2000. „Pojęcie polityczności”. W Carl Schmitt, Teologia polityczna i inne pisma, 191–250. Kraków: Znak.
Schwartz, Roland. 2015. Latin American films, 1932-1994: a critical filmography. Jefferson–London: McFarland.
Siekmeier, James F. 2011. The Bolivian Revolution and the United States, 1952 to the present. University Park: Pennsylvania State University Press.
Spyra, Jarosław. 2015. „Rola wojska w systemie politycznym Ameryki Łacińskiej”.
W Dzieje kultury latynoamerykańskiej, redakcja Marcin Florian Gawrycki, 348–360. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wood, David M. J. 2006. „Indigenismo and the avant-garde: Jorge Sanjinés’ early films and the national project”. Bulletin of Latin American Research 25 (1): 63–82.
Armes, Roy. 1992. Third World film making and the West. Berkeley: University of California Press.
Barker, Chris. 2005. Studia kulturowe. Teoria i praktyka, przeł. Agata Sadza. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Barnard, Timothy i Peter Rist, redakcja. 2013. South American cinema: a critical filmography, 1915–1994. London – New York: Routledge.
Baugh Scott L. 2004. „Manifesting La Historia: systems of »development« and the New Latin American Cinema Manifesto”. Film & History: An Interdisciplinary Journal of Film and Television Studies 34 (1): 56–65.
Burton, Julianne.1978. „The camera as »gun«: two decades of culture and resistance in Latin America”. Latin American Perspectives 5 (1): 49–76.
Burzyńska, Anna i Michał Paweł Markowski. 2007. Teorie literatury XX wieku. Kraków: Znak.
Calvocoressi, Peter. 1998. Polityka międzynarodowa po 1945 roku, przeł. Stanisław Głąbiński et al. Warszawa: Książka i Wiedza.
Campbell, Leon G. i Carlos E. Cortés. 1979. „Film as a revolutionary weapon: a Jorge Sanjinés retrospective”. The History Teacher 12(3): 383–402.
Dagron, A. G. 1987. „Three films by Jorge Sanjines”. [w:] Film & politics in the Third World, redakcja John D. H. Downing, 247–257. New York: Automedia.
Fanon, Frantz. 1985. Wyklęty lud ziemi, przeł. Hanna Tygielska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Feder, Elena. 1999. „In the shadow of race: forging gender in Bolivian film and video”. W Redirecting the gaze: gender, theory, and cinema in the Third World, redakcja Diana Maury Robin i Ira Jaffe, 149–204. Albany: State University of New York Press.
Fiske, John. 2010. Zrozumieć kulturę popularną. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Fradinger, Moira. 2016. „Reading Latin American third cinema manifestos today”. Cinema Comparat/ive Cinema 4(9): 44–53.
Gawrycki, Marcin F. 2013. Miedzy sztuką a polityką: kino i kubańska rewolucja. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Georgakas Dan i Rubenstein Lenny, redakcja (red.). 1983. The Cineaste interviews on the art and politics of the cinema. Chicago: Lake View Pr.
Getino, Octavio i Fernando Solanas. 1976. „Towards a third cinema”. [w:] Movies and methods: an anthology, tom 1, redakcja Bill Nichols, 44–64. Berkeley–Los Angeles: University of California Press.
Gramsci, Antonio. 2006. Nowoczesny książę, przeł. Barbara Sieroszewska. Warszawa: Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej UW.
Haas, Elizabeth, Terry Christensen i Peter J. Haas. 2015. Projecting politics: political messages in American films. New York: Routledge.
Hanlon Dennis J. 2009. Moving cinema: Bolivia’s Makau and European political film, 1966-1989. University of Iowa. http://ir.uiowa.edu/etd/374 [praca niepublikowana].
Hart, Stephen M. 2004. A companion to Latin American film. Woodbridge: Tamesis.
Huntington, Samuel P. 1969. Political order in changing societies. New Haven: Yale University Press.
Johnson, Randall i Robert Stam. 1995. Brazilian cinema: Expanded Edition. New York: Columbia University Press.
Karwat, Mirosław. 2010. „Polityczność i upolitycznienie. Metodologiczne ramy analizy”. Studia Politologiczne 17: 63–88.
King, John. 1997. „Andean images: Bolivia, Ecuador and Peru”. W New Latin American cinema: studies of national cinemas, tom 2, redakcja Michael T. Martin, 483–504. Detroit: Wayne State Univ. Press.
Królikowska, Elżbieta. 1988. Opowieści kina metyskiego: kinematografie latynoamerykańskie. Warszawa: Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury.
Malloy, James M. 1977. Authoritarianism and corporatism: the case of Bolivia. W Authoritarianism and corporatism in Latin America, redakcja James M. Malloy, 459–485. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press.
Mazierska, Ewa. 2010. Pasja: filmy Jean-Luca Godarda. Kraków–Warszawa: Korporacja Ha!art, Era Nowe Horyzonty.
Minkner, Kamil. 2015. „Brazylijskie cinema nôvo i inne kinematografie Ameryki Łacińskiej”. [w:] Kino epoki nowofalowej, redakcja Tadeusz Lubelski, Iwona Sowińska i Rafał Syska, 535–571. Kraków: Universitas.
Minkner, Kamil. 2016. „Film jako środek walki politycznej na przykładzie argentyńskiego «Trzeciego Kina» w latach 60. i 70. XX wieku”. W Romantyka rewolucji: rekonesans filmowy: zbiór studiów, redakcja Maciej Kowalski i Tomasz Sikorski, 223–258. Radzymin– Warszawa: Von Boroviecky.
Morales, Waltraud Q. 2003. A brief history of Bolivia. New York: Facts On File.
Mościcki, Paweł. 2008. Polityka teatru. Eseje o sztuce angażującej. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Mouffe, Chantal. 2008. Polityczność. Przewodnik Krytyki Politycznej, przeł. Joanna Erbel. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Perlmutter, Amos. 1969. „The praetorian state and the praetorian army: toward a taxonomy of civil-military relations in developing polities”. Comparative Politics 1 (3): 382–404. DOI: 10.2307/421446.
Pick, Zuzana M. 1993. The new Latin American cinema: a continental project. Austin: University of Texas Press.
Rancière, Jacques. 2007. Estetyka jako polityka, przeł. Julian Kostyła i Paweł Mościcki. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Sánchez, Jose H. 1999. The art and politics of Bolivian cinema. Lanham: Scarecrow Press.
Sanjinés, Jorge. 2014. „Problems of form and content in revolutionary cinema”. W Film manifestos and global cinema cultures: a critical anthology, redakcja Scott MacKenzie, 286–294. Berkeley–Los Angeles–London: University of California Press.
Schmitt, Carl. 2000. „Pojęcie polityczności”. W Carl Schmitt, Teologia polityczna i inne pisma, 191–250. Kraków: Znak.
Schwartz, Roland. 2015. Latin American films, 1932-1994: a critical filmography. Jefferson–London: McFarland.
Siekmeier, James F. 2011. The Bolivian Revolution and the United States, 1952 to the present. University Park: Pennsylvania State University Press.
Spyra, Jarosław. 2015. „Rola wojska w systemie politycznym Ameryki Łacińskiej”.
W Dzieje kultury latynoamerykańskiej, redakcja Marcin Florian Gawrycki, 348–360. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wood, David M. J. 2006. „Indigenismo and the avant-garde: Jorge Sanjinés’ early films and the national project”. Bulletin of Latin American Research 25 (1): 63–82.
Minkner, K. (2021). W kierunku sztuki radykalnej polityczności. O filmach politycznych boliwijskiego kolektywu Ukamau. Studia Krytyczne/Critical Studies, (9), 11–33. https://doi.org/10.25167/sk.4485
Statystyki
Downloads
Download data is not yet available.
Inne teksty tego samego autora
- Kamil Minkner, Recenzja: „Teoria Polityki” 2016, nr 1 , Studia Krytyczne/Critical Studies: Nr 4 (2017)
