Twórczość naukowa i życie Edyty Stein - psychologiczne założenia empatii w świetle problematyki ekumenizmu
Abstrakt
Artykuł stanowi próbę analizy przejawów empatii w twórczości naukowej i życiu Edyty Stein oraz zwraca uwagę na psychologiczną rolę empatii w rozwoju osobowości. Warto podkreślić znaczenie zarówno samej postaci tej wybitnej uczennicy Husserla jak i wymowę ekumeniczną jej twórczości. Pojęcie „empatia” pojawiło się w pierwszych dekadach XX wieku, a podstawą analizy tego zjawiska były filozoficzne (fenomenologiczne) rozważania dotyczące zagadnień poznawania cudzych stanów psychicznych. Jednym z pierwszych psychologów, który czerpał z osiągnięć fenomenologów i użył terminu Die Einfühlung, był Theodor Lipps. W literaturze anglosaskiej pojęcie to tłumaczono właśnie jako „empatia” bądź „odczuwanie razem z…” Współcześnie w psychoterapii ważnych ustaleń w obszarze empatii dokonali: Rogers i Batson a w Polsce Rembowski. W artykule prezentowane są fragmenty wybranych pism, listów i wypowiedzi Edyty Stein będące świadectwem przejawianego przez nią zainteresowania zagadnieniem empatii zarówno w twórczości naukowej, jak i w życiu osobistym. Przedstawiony materiał faktograficzny oraz jego analiza opierają się dodatkowo na Modelu Osobowościowo-Aksjologicznym MOA Mróz, koncentrującym się na wymiarach kompetencji, relacji społecznych i autonomii. Fakty biograficzne i wypowiedzi Stein dotyczące empatii przedstawiono z podkreśleniem związków i zależności występujących między psychobiografią uczonej a wymiarami MOA i odniesieniami do zagadnień ekumenizmu.
Słowa kluczowe
Edyta Stein; empatia; ekumenizm; Model Osobowościowo-Aksjologiczny; rozwój
Bibliografia
Abele Andrea, Wojciszke Bogdan. 2007. „Agency and communion from the perspective of self-versus others”. Journal of Personality and Social Psychology 93 : 751–763.
Adamiak Elżbieta. 2012. „Edyty Stein i Jana Pawła II teologiczna wizja kobiecości”. Teologia Praktyczna 13 : 179–190.
Grzegorczyk Anna. 2001. Nauka Edyty Stein o kobiecie wobec współczesnych tendencji feministycznych. W Św. Teresa Benedykta od Krzyża (Edyta Stein), Kobieta i Karmelitanka Bosa – Patronką Europy. Biblioteka Zeszytów Karmelitański 2, 37–60. Poznań: Flos Karmeli.
Heszen-Niejodek Irena. 2003. Wymiar duchowy człowieka a zdrowie, W: Zasoby osobiste i społeczne sprzyjające zdrowiu jednostki. Red. Zygfryd Juczyński, Nina Ogińska-Bulik, 33–47. Łódź: Wydawnictwo UŁ.
Lipps Theodor. 1897. Raumästhetik und geometrisch-optische Täuschungen. Leipzig: J. A. Barth Verlag.
Meierdiercks M Laurel-Leigh, Snarey John. 2016. James and Husserl: The early development of phenomenology of religious experience. Presented at the Circle in Phenomenology of Religious Experience. Berkeley: Graduate Theological Union.
Mróz Barbara. 2011. Poczucie jakości życia u pracowników wyższego szczebla: uwarunkowania osobowościowe i aksjologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Mróz Barbara. 2012. Various management forms and their determinants in the hierarchy of managerial values and self-concepts. W Functioning in the Workplace. Quantitative and Qualitative Psychological Research. Red. Barbara Mróz, 15–29. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Mróz Barbara. 2015. 20 lat później – osobowość i hierarchia wartości wybitnych aktorów polskich. Badania podłużne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Mróz Barbara, Chudzicka-Czupała Agata, Kuśpit Małogorzata. (2017). Kompetencje osobowościowe i twórcze. Psychologiczne uwarunkowania kreatywności pracowników. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Murray Henry A. 2008. Explorations in Personality. New York: Oxford University Press.
Nossol Alfons. 2008. Pontyfikat ekumenicznej nadziei. W Pontyfikat ekumenicznej nadziei. Z Janem Pawłem II na drogach ekumenii. Red. Zygfryd Glaeser, 9–18. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Rembowski Janusz. 1989. Empatia. Warszawa: PWN.
Rogers Carl. 1975. „Empathic: An unappreciated way of being”. The Counseling Psychologist 5 (2) : 2–10.
Rokeach Milton. 1968. Beliefs, Attitudes and Values. San Francisco: Jassey - Bass, Inc.
Ryan Richard M., Deci Edward L. 2002. An overview of Self-Determination Theory. W Handbook of self-determination research. Red. Edward L. Deci, Richard M. Ryan, 3–33. New York: University of Rochester Press, Rochester.
Stein Edyta. Św. Teresa Benedykta od Krzyża OCD. 1978. Z własnej głębi. Wybór pism duchownych. Tłumaczenie s. Immakulata Adamska OCD. Kraków: Wydawnictwo Karmelitów Bosych.
Stein Edith. 1989. On the problem of empathy. The Collected Works of Edith Stein. Sister Teresa Benedictaof the Cross Discalced Carmelite.. Volume Three. Translated by Waltraut Stein, Ph.D. Washington D.C.: ICS Publications.
Święta Teresa Benedykta od Krzyża, Edyta Stein. 2000a. Pisma tom I, Dzieje pewnej rodziny żydowskiej, wyd. II. Kraków: Wydawnictwo Karmelitów Bosych.
Święta Teresa Benedykta od Krzyża, Edyta Stein. 2000b. Pisma tom II, Autobiografia w listach 1916–1942, wyd. II. Kraków: Wydawnictwo Karmelitów Bosych.
Święta Teresa Benedykta od Krzyża, Edyta Stein. 2003. Autoportret z listów. Listy do Romana Ingardena. Kraków: Wydawnictwo Karmelitów Bosych.
Szymański Mirosław S. 1992. Niemiecka pedagogika reformy 1890–1933. Warszawa: WSiP.
Titchener Edward B. 1909. Lectures on the Experimental Psychology of Thought Processes. New York: Macmillan.
Wilczek-Rużyczka Ewa. 2002. Empatia i jej rozwój u osób pomagających, Wilczek-Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Wojciszke Bogdan. 2005. „Morality and competence in person and self-perception”. European Review of Social Psychology 16 : 155–188.
Uniwersytet Opolski, Instytut Psychologii Polska
http://orcid.org/0000-0003-0414-0468
Redakcja „Studia Oecumenica” przyjmuje do oceny i publikacji artykuły naukowe oraz recenzje i sprawozdania z konferencji związane z problematyką ekumeniczną, międzyreligijną i z zakresu badań nad procesami integracyjnymi. Opracowanie nie może naruszać praw autorskich osób trzecich (w rozumieniu Ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych; tekst pierwotny: Dz.U. 1994 r. nr 24 poz. 83, tekst jednolity: Dz.U. z 2006 r. nr 90 poz. 631). Teksty nadesłane do redakcji nie mogą być wcześniej publikowane ani zgłoszone do publikacji w innych pismach lub wydawnictwach. Zgłaszając tekst, autor wyraża zgodę na: wszelkie zmiany stylistyczne, wynikające z normy językowej oraz normy „Zasady składania tekstu w języku polskim” i dokonywania niezbędnych zmian w układzie treści (w celu zwiększenia czytelności tekstu), a także na wykorzystania go do druku oraz w publikacjach elektronicznych. Autor także przenosi prawa autorskie na Redakcję „Studia Oecumenica”. Jednocześnie wyraża także zgodę na opublikowanie informacji o artykule w bazach naukowych, w tym w bazie CEJSH (The Central European Journal of Social Sciences and Humanities) oraz CEEOL (Central and Eastern European Online Library). Materiały zamieszczone w czasopiśmie „Studia Oecumenica” są chronione prawem autorskim. Przedruk tekstu może nastąpić jedynie za zgodą redakcji.
