Teologia czasu w protestantyzmie reformowanym (kalwinizmie)
Ignacy Bokwa
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Wydział Teologicznyhttps://orcid.org/0000-0003-3731-740X
Abstrakt
Protestancka teologia reformowana uprawia jednoznaczną teologię czasu. Dotyczy to jednak dopiero współczesnej, bo dwudziestowiecznej teologii reformowanej, jako że w pismach klasyków protestantyzmu reformowanego (Jan Kalwin, Huldrych Zwingli) takiej refleksji znaleźć nie można. Teologiczna myśl protestancka podchodzi do ludzkiej mądrości, a tym samym do filozofii, z rezerwą i sceptycyzmem, podejrzewając ją o skażenie skutkami grzechu pierworodnego. Protestanci reformowani zdają się więc na Boże Objawienie w Jezusie Chrystusie i na Boże Słowo, by tam znaleźć dane na temat pojęcia czasu. Trzeba przyznać, że największą sympatię dla koncepcji filozoficznych przejawia niemiecki teolog reformowany, Jürgen Moltmann. W jego refleksji na temat czasu można odnaleźć sporo odniesień do filozofii. Nie jest to bynajmniej bezkrytyczne przejmowanie tych wątków, lecz stała świadomość obecności filozofii w kulturze, także współczesnej. Reformowana koncepcja czasu jest na wskroś teologią czasu jako że przywołani w artykule autorzy (zwłaszcza Karl Barth, Emil Brunner i Jürgen Moltmann) wkładają wiele trudu w udowodnienie tego, że czas istnieje z woli i zamysłu Boga, jest Jego dziełem i ma związek z Nim jako Panem i Stwórcą. Czas ma znaczenie historiozbawcze, jest rodzajem historii Boga z człowiekiem. Teologia reformowana nie zna pojęcia czasu świeckiego. Czas jest dziełem Bożym, wieczność i bycie Boga mają nierozerwalny związek z czasem, a władztwo Boga jest absolutne i przejawia się również w eschatologicznym dopełnieniu czasu. Wydaje się więc, że tak streszczona koncepcja czasu, zaproponowana przez protestancką teologię reformowaną, trudna do wydobycia i systematyzacji, może stanowić cenny kontrapunkt względem wszystkich koncepcji czasu, dzielących go na sferę świecką i sakralną.
Słowa kluczowe:
czas, teologia czasu, protestancka teologia reformowana, Karl Barth, Emil Brunner, Jürgen MoltmannBibliografia
ACHTNER W., KUNZ S., WALTER TH., Dimensionen der Zeit. Die Zeitstrukturen Gottes, der Welt und des Menschen, Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft Darmstadt 1998.
Google Scholar
AMBERG E.-H., Christologie und Dogmatik. Untersuchungen ihres Verhältnisses in der evangelischen Theologie der Gegenwart, Göttingen: Verlag Vandenhoeck & Ruprecht 1966.
Google Scholar
ALTHAUS P., Die letzten Dinge. Entwurf einer Eschatologie, Gütersloh: Verlag C. Bertelsmann 1926.
Google Scholar
BALTHASAR H.U. VON, Karl Barth. Darstellung und Deutung seiner Theologie, Köln: Verlag Jakob Hegner 1951.
Google Scholar
BARTH K., How my mind has changed (I: 1928–1938), w: TENŻE, „Der Götze wackelt“. Zeitkritische Aufsätze, Reden und Briefe von 1930 bis 1960, red. K. KUPISCH, Berlin: Vogt Verlag 19612.
Google Scholar
BARTH K., Kurze Erklärung des Römerbriefes, Hamburg: Siebenstern Verlag 1972.
Google Scholar
Barth K., Der Römerbrief (Erste Fassung 1919), w: Karl Barth Gesamtausgabe II, Akademische Werke, red. H. SCHMIDT, Zürich: Theologischer Verlag Zürich 1985.
Google Scholar
BARTH K., Die kirchliche Dogmatik, t. IV/1, Zürich: Theologischer Verlag Zürich 1986.
Google Scholar
BARTH K., Dogmatik im Grundriß, Zürich: Theologischer Verlag Zürich 1987.
Google Scholar
BARTH K., Konfirmandenunterricht 1909-1921, Zürich: Theologischer Verlag Zürich 1987.
Google Scholar
BARTH K., Die kirchliche Dogmatik, t. I/2, Zürich: Theologischer Verlag Zürich 1989.
Google Scholar
BARTH K., Die kirchliche Dogmatik, t. II/1, Zürich: Theologischer Verlag Zürich 1989.
Google Scholar
BARTH K., Die kirchliche Dogmatik, t. III/2, Zürich: Theologischer Verlag Zürich 1989.
Google Scholar
BARTH K., Die kirchliche Dogmatik, t. III/3, Zürich: Theologischer Verlag Zürich 1989.
Google Scholar
BARTH K., Die kirchliche Dogmatik, t. IV/3, Zürich: Theologischer Verlag Zürich 1989.
Google Scholar
Barth K., Römerbrief, Zürich: Theologischer Verlag Zürich 198915.
Google Scholar
BRUNNER E., Das Ewige als Zukunft und Gegenwart, Zürich: Zwingli Verlag Zürich 1953
Google Scholar
CLAUSERT D., Theologischer Begriff und politisches Zeitbewußtsein in Karl Barths Dogmatik am Beispiel der Prolegomena, München: Kaiser Verlag 1982.
Google Scholar
CULLMANN O., Christus und die Zeit. Die urchristliche Zeit- und Geschichtsauffassung, Zürich: Evangelischer Verlag Zürich 19623.
Google Scholar
CULLMANN O., Heil als Geschichte. Heilsgeschichtliche Existenz im Neuen Testament, Tübingen: J.C.B. Mohr (Paul Siebeck) Verlag 1965.
Google Scholar
EMMENDÖRFER-BRÖßLER C.A, Feste der Welt – Welt der Feste. Ein interkulturelles Lesebuch, Bad Homburg von der Höhe – Frankfurt am Main: VAS-Verlag 19992.
Google Scholar
GIES M., Zum mythen-logischen Zeitbegriff. Der Zusammenhang zwischen Ritual und Kosmogonie als archaische Philosophie der Zeit, w: G. HEINEMANN (red.), Zeitbegriffe. Ergebnisse des interdisziplinären Symposiums „Zeitbegriff der Naturwissenschaften, Zeiterfahrung und Zeitbewußtsein“ (Kassel 1983), Freiburg – München: Verlag Karl Alber 1986, s. 301-323.
Google Scholar
HEIM K., Zeit und Ewigkeit als Hauptfrage der heutigen Eschatologie, w: TENŻE, Glaube und Leben, Berlin: Verlag Moers 19282, s. 539-570.
Google Scholar
HERMESMANN H.-G., Zeit und Heil. Oscar Cullmanns Theologie der Heilsgeschichte, Paderborn: Verlag Bonifatius-Druckerei Paderborn 1979.
Google Scholar
HOFFMANN H., Kirche im Kontext. Zur Zeitbezogenheit der Ekklesiologie Karl Barths, Waltrop: Verlag Hartmut Spenner 2007.
Google Scholar
HYUN-CHUL CHO, Der theologische Zeitbegriff bei Karl Barth. Studien zur Bedeutung der Lehre von der Zeit für die Eschatologie, Erlangen: Theologische Fakultät an der Friedrich-Alexander-Universität Erlangen-Nürnberg 2000.
Google Scholar
JARMULAK B., Wieczność jako pełnia czasu. Teologia czasu według Jürgena Moltmanna, „Theologica Wratislaviensia” (2007) 2, s. 89-101.
Google Scholar
LESSING E., Das Problem der Gesellschaft in der Theologie Karl Barths und Friedrich Gogartens, Gütersloh: Verlagshaus Gerd Mohn 1972.
Google Scholar
MOLTMANN J., Bóg w stworzeniu, tłum. Z. Danielewicz, Kraków: Wydawnictwo Znak 1995.
Google Scholar
MOLTMANN J., Das Kommen Gottes. Christliche Eschatologie, Gütersloh: Gütersloher Verlagshaus 2016.
Google Scholar
NOORDVELD D., Der Mensch in seiner Zeit. Karl Barth und die Menschlichkeit als Zeitlichkeit, Neukirchen-Vluyn: Neukirchener Verlagsgesellschaft 2014.
Google Scholar
PICHT G., Die Epiphanie der ewigen Gegenwart, w: H. HÖFLING (red.), Beiträge zu Philosophie und Wissenschaft, München: Francke Verlag 1960.
Google Scholar
PICHT G., Hier und Jetzt. Philosophieren nach Auschwitz und Hiroshima, Stuttgart: Klett Cotta Verlag 2002.
Google Scholar
SEVEN F., Die Ewigkeit Gottes und die Zeitlichkeit des Menschen. Eine Untersuchung der hermeneutischen Funktion der Zeit in Karl Barths Theologie der Krisis und im Seinsdenken Martin Heideggers, Göttingen: Verlag Vandenhoeck & Ruprecht 1979.
Google Scholar
TROWITZSCH M., „Nachkritische Schriftauslegung“. Wiederaufnahme und Fortführung einer Fragestellung, w: TENŻE (red.), Karl Barths Schriftauslegung, Tübingen: Mohr Verlag 1996, s. 73-109.
Google Scholar
TROWITZSCH M., Karl Barth heute, Göttingen: Verlag Vandenhoeck & Ruprecht 20122.
Google Scholar
Statystyki
Downloads
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Studia Oecumenica
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0
Licencja oraz prawa autorskie autorzy przekazują wydawcy, którym jest Redakcji Wydawnictw WT UO.
