Abstrakt

Tematem artykułu jest analiza wpływu procesu autokefalii Prawosławnego Kościoła Ukrainy na stosunki Ukrainy z Federacją Rosyjską. Prawosławie, rozumiane zarówno jako instytucja religijna, jak i wyznanie, jest stałym i najważniejszym elementem tożsamości Rosji od samego początku jej istnienia. Pozostaje religią dominującą w Federacji Rosyjskiej, pomimo zróżnicowania religijnego wynikającego z wieloetnicznego charakteru państwa. Celem badawczym artykułu jest analiza roli Cerkwi w polityce wewnętrznej i zagranicznej Federacji Rosyjskiej. W stosunkach rosyjsko-ukraińskich odgrywał ważną rolę we wspieraniu działań takich jak aneksja Krymu czy wspieranie prorosyjskich separatystów w Donbasie. Pozycja Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej we współczesnej Rosji wiąże się także ze specyficznym typem (modelem) prowadzonej przez to państwo polityki, określanej mianem „polityki wyznaniowej (dyplomacji)”, integralnie związanej z kwestiami bezpieczeństwa religijnego państwa. Analiza treści dokumentów programowych instytucji państwowych Federacji Rosyjskiej i organizacji wewnętrznych Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej pozwala na wyodrębnienie tzw. différentia specifica, charakteryzującej wspólnotę założeń i tożsamość działań podejmowanych przez państwo i cerkiew instytucje w Rosji. Instytucje kościelne postrzegane są jako tzw. Kościół „narodowy” Federacji Rosyjskiej. Powoduje to uwikłanie Kościoła w różne afiliacje parapolityczne, co z kolei ma określone implikacje w sferze politycznej i międzywyznaniowej. Na podstawie przeprowadzonej analizy autorzy dochodzą do wniosku, że autokefalia Prawosławnego Kościoła Ukrainy jest niezbędna dla niezależności tego kraju od Rosji – wzmacnia narodową tożsamość Ukrainy i ogranicza rosyjskie wpływy w tym kraju.