Okołoplebiscytowa Kolęda śląska Henryka Zbierzchowskiego jako przykład propagandowego wykorzystania semantyki kolęd do walki propolskiej w okresie konstytuowania się granic II Rzeczypospolitej

Andrzej Albiniak; Elżbieta Monika Albiniak CSDP

doi:10.25167/sth.3406

Veröffentlicht am: 2021-12-16

Bd. 41 Nr. 2 (2021)

Okołoplebiscytowa Kolęda śląska Henryka Zbierzchowskiego jako przykład propagandowego wykorzystania semantyki kolęd do walki propolskiej w okresie konstytuowania się granic II Rzeczypospolitej

Andrzej Albiniak

, Elżbieta Monika Albiniak CSDP

Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego

Rubrik: Wissenschaftliche Artikel

https://doi.org/10.25167/sth.3406

Abstract

W związku z działaniami Wielkiej Wojny i odzyskaniem przez Polskę niepodległości, powstała seria kolęd aktualizowanych. Rozwój tej formy wyrazu artystycznego wykorzystano również w związku z przygotowaniami do plebiscytu górnośląskiego. Przykładem jest Kolęda śląska Henryka Zbierzchowskiego, opublikowana na łamach lwowskiego czasopisma „Szczutek” w styczniu 1921 r. Poprzez wprowadzenie Wojciecha Korfantego do tekstu kolędy jej autor przypisał mu w ten sposób wręcz sakralną rolę w porządkowaniu Śląska. Nie był to jedyny tekst kolędy aktualizowanej przez tego autora. Około 1919 r. wydał on cały zbiorek tego typu utworów, nazywając je mianem „wariantów poetyckich” kolęd.

Dateien herunterladen

PDF (Język Polski)

Zitierregeln

Albiniak, A., & Albiniak CSDP, E. M. (2021). Okołoplebiscytowa Kolęda śląska Henryka Zbierzchowskiego jako przykład propagandowego wykorzystania semantyki kolęd do walki propolskiej w okresie konstytuowania się granic II Rzeczypospolitej. Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego, 41(2), 169–189. https://doi.org/10.25167/sth.3406

Zitiert von / Teilen

Literaturhinweise

Adamowski Jan. 1986. Kolędy okupacyjne. W Kolędowanie na Lubelszczyźnie (Literatura Ludowa 25). Red. Jerzy Bartmiński, Czesław Hernas, 320–336. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Google Scholar

Adamowski Jan. 1997. „Kolędy okresu II wojny światowej”. Twórczość Ludowa 12 (1): 4–8.
Google Scholar

Adamowski Jan. 2002. „O typach i odmianach gatunkowych kolęd polskich”. Twórczość Ludowa 17 (4): 1–4.
Google Scholar

Adamowski Jan, Wójcicka Marta. 2011. Kolędy aktualizowane (88–109). W Polska pieśń i muzyka ludowa. Pieśni i obrzędy doroczne (Źródła i Materiały Lubelskie 4,1). Red. Jerzy Bartmiński, 192–206. Lublin: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Wydawnictwo Muzyczne Polihymnia.
Google Scholar

Albiniak Andrzej. 2012. „Wojenne «Wśród nocnej ciszy». Werbalny ślad I wojny światowej z Potoka”. Panorama Powiatu Janowskiego 6 (34): 7.
Google Scholar

Albiniak Andrzej. 2015. „Niepodległość w kolędzie aktualizowanej. Boże Narodzenie 1918 r. na południu Lubelszczyzny”. Janowskie Korzenie 25: 73–75.
Google Scholar

Albiniak Andrzej. 2019. „«Teraz więc do walki: my do walki pieniężnej, Ślązacy orężnej». Kilka uwag o działaniach w czasie III powstania śląskiego lubelskiego Uczniowskiego Komitetu Walki o Śląsk Górny”. Śląski Almanach Powstańczy 5: 85–102.
Google Scholar

Albiniak Andrzej, Albiniak Elżbieta Monika. 2016. Pierwsza wojna światowa w kolędach aktualizowanych z południowo-zachodniej Lubelszczyzny. W W cieniu walczących imperiów. Europa Wschodnia w I wojnie światowej. Red. Bartłomiej Garczyk, Tomasz Nakoneczny, Marek Figura, Magdalena Lachowicz, 351–366. Poznań: Instytut Wschodni Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Stowarzyszenie Współpracy Polska – Wschód.
Google Scholar

Bartmiński Jerzy. 1986. Kolęda i jej odmiany gatunkowe. W Kolędowanie na Lubelszczyźnie (Literatura Ludowa 25). Red. Jerzy Bartmiński, Czesław Hernas, 78–84. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Google Scholar

Bartmiński Jerzy. Red. 2002. Polskie kolędy ludowe. Antologia. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS.
Google Scholar

Bębnik Grzegorz, Rosenbaum Sebastian, Węcki Mirosław. 2018. Wojciech Korfanty 1873–1939. Warszawa – Katowice: Instytut Pamięci Narodowej.
Google Scholar

Cimała Bogdan. 2008. Wkład innych ziem Rzeczypospolitej w walkę ludu śląskiego w czasie powstań i plebiscytu. W 85. rocznica powrotu Górnego Śląska do Polski. Materiały z konferencji zorganizowanej przez Komisję Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą oraz senatora Bronisława Korfantego pod patronatem marszałka Senatu Bogdana Borusewicza 12 czerwca 2007 r. Oprac. Małgorzata Lipińska, 45–49. Warszawa: Senat Rzeczypospolitej Polskiej.
Google Scholar

Cygański Mirosław. 1986. „Komitet Plebiscytowy Okręgu Łódzkiego i jego akcja pomocy dla ludności Górnego Śląska w latach powstań i plebiscytu (1919–1921)”. Studia Śląskie 44: 169–207.
Google Scholar

Drozdowski Marian Marek. 2003. Reakcja Warszawy i środowisk regionalnych na powstania i plebiscyt górnośląski. W Powstania śląskie i plebiscyt z perspektywy osiemdziesięciolecia. Red. Marek Masnyk, 61–73. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Google Scholar

Godula Róża. 1994. Od Mikołaja do Trzech króli. O roli daru w obrzędzie. Kraków: Wydawnictwo Wawelskie.
Google Scholar

Jakubowska Urszula. 1998. Mit lwowskiego batiara. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN.
Google Scholar

Jarowiecki Jerzy. 2008. „Czasopisma literackie i społeczno-kulturalne we Lwowie w latach 1918–1939”. Rocznik Historii Prasy Polskiej 11 (1–2): 15–34.
Google Scholar

Kopaliński Władysław. 1990. Słownik symboli. Red. Bożena Chicińska, Barbara Gers, Januara Sikorska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”.
Google Scholar

Koziara Stanisław. 2019. „Tradycja kolędy w języku i kulturze polskiej. Między uniwersalnością a swojskością”. Studia Pigoniana 2: 25–41.
Google Scholar

Lasota Piotr. 2012. W poszukiwaniu magicznego kwiatu paproci. W Anioły i diabły. Zaczarowana Lubelszczyzna. Red. Krzysztof Gajowiak, Monika Krzykała, Piotr Lasota, 21–143. Lublin: Wydawnictwo Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”.
Google Scholar

Maestri Giovanni. 1973. „Lublin i III powstanie śląskie w świetle prasy lubelskiej”. Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego 16 (2): 47–54.
Google Scholar

Maksymiuk-Pacek Beata. 2018. „O lubelskiej kartotece kolędowej”. Rocznik Przemyski. Literatura i Język 54 (2): 131–139.
Google Scholar

Maksymiuk-Pacek Beata. 2019. Archiwizacja materiałów terenowych w Pracowni „Archiwum Etnolingwistyczne”
Google Scholar

UMCS i ich wykorzystanie do badań naukowych. W Polska muzyka tradycyjna – dziedzictwo fonograficzne. Stan aktualny – zachowanie – udostępnianie. Red. Jacek Jackowski, 129–141. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Stowarzyszenie Liber Pro Arte.
Google Scholar

Maresz Barbara. 2020. „Lwowskie echa powstań śląskich i plebiscytu”. Książnica Śląska 31: 9–58.
Google Scholar

Мориквас Надія. 2009. „Степан Чарнецький і Генрик Збєжховський: останні представники «музівської» богеми”. Парадигма 4: 25–46.
Google Scholar

Mroczko Marian. 1975. „Działalność Komitetu Obrony Górnego Śląska w Wielkopolsce i na Pomorzu Gdańskim w l. 1919–1921”. Zapiski Historyczne 40 (2): 55–83.
Google Scholar

Niewiadomski Donat. 1992. „Motyw orki złotym pługiem. Semantyka noworocznej kolędy gospodarskiej”. Etnolingwistyka 5: 59–70.
Google Scholar

Puczyński Bogdan. 1965. „Udział społeczeństwa Częstochowy i okolic w walce o przyłączenie Górnego Śląska do Polski w latach 1919–1921”. Ziemia Częstochowska 5: 202–213.
Google Scholar

Skoczek Tadeusz. 2018. Polska kolęda patriotyczna. Warszawa: Wydawnictwo Muzeum Niepodległości.
Google Scholar

Smołka Leonard. 1992. Między „zacofaniem” a „modernizacją”. Polsko-niemiecki obraz wroga w okresie powstań i plebiscytu na Górnym Śląsku. Wrocław: „Tart”.
Google Scholar

Stefaniak Beata. 2012. „Kołyska taka podobna do żłóbka, jak izba stajni bliska”. Z historii oddziaływań kołysanki i kolędy. W Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii (Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego 2900). Red. Joanna Przyklenk, Artur Rejter, 159–171. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Szałagan Alicja. 2004. Zbierzchowski Henryk. W Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biograficzny. T. 9: W–Z. Red. Jadwiga Czachowska, Alicja Szałagan, 416. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne S.A.
Google Scholar

Szewera Tadeusz. 1975. Niech wiatr ją poniesie. Antologia pieśni z lat 1939–1945. Red. Tadeusz Papier. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
Google Scholar

Zbierzchowski Henryk. 1919. Kolędy polskie. Cz. 2: Warjanty poetyckie. Lwów: G. Seyfarth.
Google Scholar

Andrzej Albiniak

renaldi@o2.pl
https://orcid.org/0000-0002-4376-5447

Institution:

Janów Lubelski Polen

Elżbieta Monika Albiniak CSDP

https://orcid.org/0000-0003-3217-0162

Institution:

Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Warszawie Polen

Angaben zum Lebenslauf

Elżbieta s. Monika Albiniak CSDP, dr, pracownik Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Warszawie, siostra zakonna w Zgromadzeniu Sióstr Opatrzności Bożej zajmująca się sprawdzaniem podstaw do ewentualnego wszczęcia procesu beatyfikacyjnego jednej z członkiń wzmiankowanej wspólnoty zakonnej. Podstawowe zainteresowania badawcze to: dzieje Zgromadzenia Sióstr Opatrzności Bożej (nade wszystko biografia Marcjanny matki Marii Antoniny Mirskiej i Anny siostry Jolanty Puchałki); resocjalizacja w placówkach magdaleńskich na ziemiach Polskich i we Francji; konwertytki pochodzenia żydowskiego w żeńskich wspólnotach zakonnych; dobroczynność, filantropia i działalność charytatywna w dziewiętnastowiecznym Lwowie; rola duchowieństwa i zakonów na Kresach Wschodnich w kultywowaniu i rozbudzaniu polskości w czasach zaborów; pomoc wojsk rosyjskich w tłumieniu węgierskiej Wiosny Ludów, kolędy aktualizowane w czasie i w związku z działaniami Wielkiej Wojny i tuż po niej; aktywizacja jednostkowa i kolektywna studentów Uniwersytetu Lubelskiego na rzecz Górnego Śląska w latach 1920-1921; muzeologia prowincjonalna w II Rzeczypospolitej, Holokaust i relacje pomiędzy wspólnotami zakonnymi a Żydami w czasie II wojny światowej na terenach okupowanych przez ZSRR i III Rzeszę oraz „pedagogika strachu” w transmisji wychowawczej żołnierzy AK i WiN, którzy nie ujawnili swej działalności konspiracyjnej w czasach PRL. Najważniejsza publikacja to: Działalność opiekuńczo-wychowawcza Zgromadzenia Sióstr Opatrzności Bożej w latach 1857-1905, Lublin 2004.