Postawy duchowieństwa katolickiego wobec systemu komunistycznego w województwie opolskim w latach 1950–1956: Zarys problemu

Janusz Stefaniak

doi:10.25167/sth.829

Opublikowane: 2019-04-16

Tom 36 Nr 2 (2016)

Postawy duchowieństwa katolickiego wobec systemu komunistycznego w województwie opolskim w latach 1950–1956

Janusz Stefaniak

Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego

Dział: Artykuły z różnych działów teologii, historii i nauk pokrewnych

https://doi.org/10.25167/sth.829

Zarys problemu

Abstrakt

Publikacja dotyczy problemu postaw duchowieństwa katolickiego wobec komunizmu w odniesieniu do województwa opolskiego. Od początku zdobycia władzy przez komunistów w 1944 r. duchowni poddawani byli różnorodnym procesom tzw. lojalizacji ideowo-politycznej w kierunku współpracy z władzami państwowymi. W wyniku podjętych badań wydaje się, iż lansowany przez ówczesną propagandę pogląd, jakoby w szeregach duchownych dominowały postawy pozytywne, nie wydaje się jednoznaczny. W diecezji opolskiej przeważały zapewne postawy bierności, wstrzemięźliwości i wyczekiwania. Nie do rzadkości należały też zachowania nieprzychylne, a nawet wrogie wobec nowego ustroju, władzy państwowej, wydawanych dekretów i rozporządzeń. Postawy pozytywne należały do rzadkości. Rok 1956 częściowo tylko ograniczył represyjną politykę władz wobec duchowieństwa.

Słowa kluczowe:

postawy duchowieństwa katolickiego, lojalizacja ideowo-polityczna, województwo opolskie, lata 1950–1956

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Stefaniak, J. (2019). Postawy duchowieństwa katolickiego wobec systemu komunistycznego w województwie opolskim w latach 1950–1956: Zarys problemu. Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego, 36(2), 187–206. https://doi.org/10.25167/sth.829

Cited by / Share

Bibliografia

Buss D., Psychologia ewolucyjna. Jak wytłumaczyć społeczne zachowania człowieka, tłum. M. Orski, Gdańsk 2003.
Dola K., Kościół katolicki na Opolszczyźnie w latach 1945–1964, NP (1965), nr 22, s. 69–115.
Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL w walce z Kościołem katolickim 1944–1990 w świetle dokumentów MSW, Warszawa 2000.
Dudek A., Paczkowski A. (oprac.), Aparat bezpieczeństwa w Polsce w latach 1950–1952. Taktyka, strategia, metody, Warszawa 2000.
Hanich A., Czas przełomu. Kościół katolicki na Śląsku Opolskim w latach 1945–1946, Opole 2008.
Karpiński J., Polska – komunizm – opozycja, Warszawa 1988.
Kersten K., Rok 1956 – Przełom? Kontynuacja? Punkt zwrotny?, w: taż, Polska 1956 – próba nowego spojrzenia, Warszawa 1997, s. 7–10.
Kopiec J., Dzieje Kościoła katolickiego na Śląsku Opolskim, Opole 1991.
Kopiec J., Kobierzycki Emil, w: M. Pater (red.), Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, Katowice 1996, s. 176–177.
Kucharski W., Strauchold G. (red.), Wokół orędzia. Kardynał Bolesław Kominek – prekursor pojednania polsko-niemieckiego, Wrocław 2009.
Majka J., Metodologia nauk teologicznych, Wrocław 1995.
Micewski A., Kościół – państwo 1945–1989, Warszawa 1994.
Morady M., Język propagandy i typy jego odbioru, Warszawa 1983.
Morady M., Sens teoretyczny a sens empiryczny pojęcia postawy. Analiza metodologiczna zasad doboru wskaźników w badaniach nad postawami, Warszawa 1976.
Musiał F., „Kupczenie uczuciami”. Metody werbunku duchownych w pierwszej dekadzie PRL-u, w: tenże (red.), Raj grabarzy narodu. Studia i materiały do dziejów aparatu represji w Polsce Ludowej 1945–1989, Kraków 2010, s. 156–163.
Noszczak B., Niechciani księża, TPow z 10 II 2009 r.
Nowak S., Teorie postaw, Warszawa 1983.
Pater J., Paweł Latusek, w: tenże (red.), Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, Katowice 1996, s. 228–229.
Pater J., Z dziejów wrocławskiego Kościoła, Wrocław 1997.
Raina P., Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945–1989, t. I: Lata 1945–1959, Poznań 1994.
Raina P., Losy sióstr zakonnych w PRL 1952–1954, Warszawa 2004.
Sitek A., Wśród łez i doświadczeń, Opole 2000.
Skibiński P., Duchowieństwo katolickie wobec państwa komunistycznego, „Teologia Polityczna” 1 (2003–2004), s. 50–60.
Stefaniak J., Duchowieństwo polskie wobec Apelu Sztokholmskiego z roku 1950, „Teki Archiwalne” 5 (2000), nr 27, s. 43–57.
Stefaniak J., Związek Bojowników o Wolność i Demokrację (ZBoWiD), w: EK, t. XX, Lublin 2014, kol. 1511.
Szacki J., Historia myśli socjologicznej, Warszawa 2008.
Szczepaniak J., Jak werbowano współpracownika (informator agentów) spośród duchownych, w: P. Terlecki, J. Szczepaniak (red.), Kościół katolicki w czasach komunistycznej dyktatury. Między bohaterstwem a agenturą, t. III, Kraków 2010, s. 57–60.
Szubarczyk P., Akcja X-2, „Nasz Dziennik” z 4–5 VIII 2013.
Thomas W.I., Znaniecki R., The Polish Peasant in Europe and America, t. I, Boston 1918–1920.
Wiatr J., Socjologia polityki, Warszawa 1999.
Wnuk-Lipiński E., Socjologia życia publicznego, Warszawa 2008.
Wojciszke B., Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej, Warszawa 2002.
Wosińska W., Psychologia życia społecznego, Gdańsk 2004.
Zając M., Stosunek władzy PRL do Zgromadzeń Sióstr Elżbietanek, „Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne” (2005), nr 2, s. 268–270.
Zaremba M., Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm, Warszawa 2005.
Żaryn J., Kościół a władza w Polsce (1945–1950), Warszawa 1997.
Żurek J., Ruch „księży patriotów” w województwie katowickim 1949–1956, Warszawa – Katowice 2009. Google Scholar