Wizja religii cesarstwa rzymskiego według Tertuliana na podstawie Apologetyka
Abstrakt
Artykuł prezentuje myśli Tertuliana na temat religii pogańskiej i chrześcijańskiej w Cesarstwie Rzymskim w II w., które zawarł w Apologetyku. W poszczególnych punktach artykułu są prezentowane porównania religii chrześcijańskiej z pogańską. Po przedstawieniu argumentów Tertuliana można stwierdzić, że nawołuje on wszystkich pogan, aby zostali chrześcijanami. Tylko w chrześcijaństwie odnajduje on prawdziwie Boga
oraz czystość obyczajów, których nie ma w religiach pogańskich. Dzięki Tertulianowi poznajemy kształtowanie się chrześcijaństwa w dwóch pierwszych wiekach, a także kulty i obyczaje pogan.
Słowa kluczowe
Apologetyk; Tertulian; Chrześcijaństwo; Pogaństwo; religia
Bibliografia
Azzali Bernadelli. 1996. „Fede, preghiera e annunzio nell’Apologeticum di Tertulliano”. W Liturgia e evangelizzazione nell’epoca dei Padri e nella Chiesa del Vaticano II. Studi in onore di Enzo Lodi. Red. Ermenegildo Manicardi, Fabio Ruggiero, 87–131. Bologna: Dehoniane.
Bielawski Józef i in. 1988. Zarys dziejów religii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo ISKRY.
Copleston Frederick. 2000. Historia filozofii, t. 2. Tłum. Sylwester Zalewski. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Daniélou Jean, Marrou Henri Irenée. 1984. Historia Kościoła. Od początku do roku 600. Tłum. Maria Tarnowska. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Fredouille Jean-Claude. 1998. Tertullien dans l’histoire de l’apologétique. W Les Apologistes Chrétiens et la Culture Grecaue. Red. Joseph Doré, Bernard Pouderon, 271–280. Paris: Beauchesne.
Frend William Hugh Clifford. 2006. „Some North African Turning Points in Christian Apologetics”. The Journal of Ecclesiastical History 57: 1–15.
Grimal Pierre I in. 2009. Rzym i My. Wprowadzenie do literatury i kultury łacińskiej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Grosse Sven. 2004. „Christliche Apologetik als Integration und Konfrontation: Grundstrukturen der Apologetik Tertullians”. Theologie und Philosophie 79: 161–173.
Haendler Gert. 1989. Tertullian und die Einheit der Kirche. W Einheit der Kirche in vorkonstantinischer Zeit. Red. Fairy von Lilienfeld, Adolf Martin Ritter, 80–92. Erlangen: samodruk.
Jakielaszek Jarosław. 2007. „Strategie tekstowe apologetyki chrześcijańskiej (Tertulian, Apologetyk 16)”. Vox Patrum 27 (t. 50–51): 307–312.
Kołosowski Tadeusz. 2002. „Ubi tres, Ecclesia est, licet laici. Duchowieństwo a laikat we wspólnocie kartagińskiej według Tertuliana”. Vox Patrum 22 (t. 42–43): 119–130.
Kumor Bolesław. 2003. Historia Kościoła, t. 1. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Kytzler Bernhard. 1985. „Ehe und Familie in der frühlateinischen Apologetik (Minucius Felix, Tertullianus)”. Vox Patrum 5 (z. 8–9): 89–94.
León Vicki. 2008. Barwny półświatek starożytnego Rzymu. Tłum. Sławomir Patlewicz. Warszawa: Bellona.
Markowska Wanda. 2002. Mity Greków i Rzymian. Warszawa: Wydawnictwo ISKRY.
Matthews Rupert. 2007. Rzym mroczny, ponury i krwawy. Tłum. Katarzyna Ciarcińska. Warszawa: Bellona.
Camilla Minelli. 2000. „La data dell’Apologeticum di Terutulliano”. Aevum 74: 187–189.
Moreschini Claudio, Norelli Enrico. 1995. Storia della letteratura cristiana antica greca e latina. Da Paolo all’Età costantiniana, t. 1. Brescia: Editrice Marcelliana.
Obrycki Kazimierz. 1990. „Los złych po śmierci według Tertuliana”. Vox Patrum 10 (z. 19): 599–608.
Obrycki Kazimierz. 1996. „Problematyka charytatywna w pismach Tertuliana”. Vox Patrum 16 (z. 30–31): 91–109.
Osborn Eric. 2003. Tertullian, First Theologian of the West. Cambridge: Cambridge University Press.
Ożóg Monika. 2007. „Tertulian i jego poglądy na sztukę przedstawieniową”. Vox Patrum 27 (t. 50–51): 313–318.
Parandowski Jan. 2017. Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian. Londyn: Puls.
Rankin David. 1995. Tertullian and the Church. Cambridge: Cambridge University Press.
Reale Giovanni. 2005. Historia filozofii starożytnej, t. 1. Tłum. Edward Iwo Zieliński. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Reale Giovanni. 2008. Historia filozofii starożytnej, t. 5. Tłum. Edward Iwo Zieliński. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Sajdak Jan. 1949. Kwintus Septymiusz Florens Tertulian. Czas, życie, dzieła. Poznań: Księgarnia Akademicka.
Śrutwa Jan. 1988. Chrześcijanie w służbie tego świata. Wizja Tertuliana i św. Augustyna. W Chrześcijanie a życie publiczne w Cesarstwie Rzymskim III–IV wieku. Red. Jan Śrutwa, 71–94. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Ruggiero Fabio. 2001. „La testimonianza di Tertulliano, Apologeticum 9,2-4 sul sacrificio dei bambini nell’ambito del culto di Saturno”. Annali di Storia dell’Esegesi 18: 307–333.
Strękowski Stanisław. 2000. „Pierwsza łacińska terminologia teologii wcielenia u Tertuliana”. Vox Patrum 20 (t. 38–39): 93–105.
Szram Mariusz. 2006. „Teoforyczne znaczenia terminu spiritus w Adversus Praxean”. Vox Patrum 26 (t. 49): 633–639.
Thraede Klaus. 2002. „Inzest in der Frühen Apologetik Tertullians”. W Hairesis: Festschrift für Karl Hoheisel zum 65. Geburtstag. Red. Manfred Hutter, Wassilios Klein, 248–260. Münster: Aschendorff Verlag.
Turek Waldemar. 2001. Tertulian. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Egnazio Giovanni Battista. 1995. „L’Apologeticum di Tertulliano”. Res Publica Litterarum 18: 141–155.
Wójtowicz Henryk. 1986. „Nadzieja w postawie ludzkiej w świetle wypowiedzi Tertuliana (Streszczenie)”. Vox Patrum 6 (z. 10): 177–186.
Wójtowicz Henryk. 1993–1995. „Terminologia kapłańska u Tertuliana”. Vox Patrum 13–14 (z. 24–29): 77–87.
Wysocki Marcin. 2004. „E. Osborn, Tertullian, First Theologian of the West, Cambridge 2003”. Vox Patrum 24 (t. 46–47): 659–661.
Zawadzka Magdalena. 2004. „Kilka uwag o wczesnochrześcijańskiej krytyce rzymskich widowisk (na podstawie De spectaculis Tertuliana, De spectaculis Nowacjana, De gubernatione Dei VI Salwiana z Marsylii)”. Vox Patrum
24 (t. 46–47): 433–440.
Bielawski Józef i in. 1988. Zarys dziejów religii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo ISKRY.
Copleston Frederick. 2000. Historia filozofii, t. 2. Tłum. Sylwester Zalewski. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Daniélou Jean, Marrou Henri Irenée. 1984. Historia Kościoła. Od początku do roku 600. Tłum. Maria Tarnowska. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Fredouille Jean-Claude. 1998. Tertullien dans l’histoire de l’apologétique. W Les Apologistes Chrétiens et la Culture Grecaue. Red. Joseph Doré, Bernard Pouderon, 271–280. Paris: Beauchesne.
Frend William Hugh Clifford. 2006. „Some North African Turning Points in Christian Apologetics”. The Journal of Ecclesiastical History 57: 1–15.
Grimal Pierre I in. 2009. Rzym i My. Wprowadzenie do literatury i kultury łacińskiej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Grosse Sven. 2004. „Christliche Apologetik als Integration und Konfrontation: Grundstrukturen der Apologetik Tertullians”. Theologie und Philosophie 79: 161–173.
Haendler Gert. 1989. Tertullian und die Einheit der Kirche. W Einheit der Kirche in vorkonstantinischer Zeit. Red. Fairy von Lilienfeld, Adolf Martin Ritter, 80–92. Erlangen: samodruk.
Jakielaszek Jarosław. 2007. „Strategie tekstowe apologetyki chrześcijańskiej (Tertulian, Apologetyk 16)”. Vox Patrum 27 (t. 50–51): 307–312.
Kołosowski Tadeusz. 2002. „Ubi tres, Ecclesia est, licet laici. Duchowieństwo a laikat we wspólnocie kartagińskiej według Tertuliana”. Vox Patrum 22 (t. 42–43): 119–130.
Kumor Bolesław. 2003. Historia Kościoła, t. 1. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Kytzler Bernhard. 1985. „Ehe und Familie in der frühlateinischen Apologetik (Minucius Felix, Tertullianus)”. Vox Patrum 5 (z. 8–9): 89–94.
León Vicki. 2008. Barwny półświatek starożytnego Rzymu. Tłum. Sławomir Patlewicz. Warszawa: Bellona.
Markowska Wanda. 2002. Mity Greków i Rzymian. Warszawa: Wydawnictwo ISKRY.
Matthews Rupert. 2007. Rzym mroczny, ponury i krwawy. Tłum. Katarzyna Ciarcińska. Warszawa: Bellona.
Camilla Minelli. 2000. „La data dell’Apologeticum di Terutulliano”. Aevum 74: 187–189.
Moreschini Claudio, Norelli Enrico. 1995. Storia della letteratura cristiana antica greca e latina. Da Paolo all’Età costantiniana, t. 1. Brescia: Editrice Marcelliana.
Obrycki Kazimierz. 1990. „Los złych po śmierci według Tertuliana”. Vox Patrum 10 (z. 19): 599–608.
Obrycki Kazimierz. 1996. „Problematyka charytatywna w pismach Tertuliana”. Vox Patrum 16 (z. 30–31): 91–109.
Osborn Eric. 2003. Tertullian, First Theologian of the West. Cambridge: Cambridge University Press.
Ożóg Monika. 2007. „Tertulian i jego poglądy na sztukę przedstawieniową”. Vox Patrum 27 (t. 50–51): 313–318.
Parandowski Jan. 2017. Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian. Londyn: Puls.
Rankin David. 1995. Tertullian and the Church. Cambridge: Cambridge University Press.
Reale Giovanni. 2005. Historia filozofii starożytnej, t. 1. Tłum. Edward Iwo Zieliński. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Reale Giovanni. 2008. Historia filozofii starożytnej, t. 5. Tłum. Edward Iwo Zieliński. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Sajdak Jan. 1949. Kwintus Septymiusz Florens Tertulian. Czas, życie, dzieła. Poznań: Księgarnia Akademicka.
Śrutwa Jan. 1988. Chrześcijanie w służbie tego świata. Wizja Tertuliana i św. Augustyna. W Chrześcijanie a życie publiczne w Cesarstwie Rzymskim III–IV wieku. Red. Jan Śrutwa, 71–94. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Ruggiero Fabio. 2001. „La testimonianza di Tertulliano, Apologeticum 9,2-4 sul sacrificio dei bambini nell’ambito del culto di Saturno”. Annali di Storia dell’Esegesi 18: 307–333.
Strękowski Stanisław. 2000. „Pierwsza łacińska terminologia teologii wcielenia u Tertuliana”. Vox Patrum 20 (t. 38–39): 93–105.
Szram Mariusz. 2006. „Teoforyczne znaczenia terminu spiritus w Adversus Praxean”. Vox Patrum 26 (t. 49): 633–639.
Thraede Klaus. 2002. „Inzest in der Frühen Apologetik Tertullians”. W Hairesis: Festschrift für Karl Hoheisel zum 65. Geburtstag. Red. Manfred Hutter, Wassilios Klein, 248–260. Münster: Aschendorff Verlag.
Turek Waldemar. 2001. Tertulian. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Egnazio Giovanni Battista. 1995. „L’Apologeticum di Tertulliano”. Res Publica Litterarum 18: 141–155.
Wójtowicz Henryk. 1986. „Nadzieja w postawie ludzkiej w świetle wypowiedzi Tertuliana (Streszczenie)”. Vox Patrum 6 (z. 10): 177–186.
Wójtowicz Henryk. 1993–1995. „Terminologia kapłańska u Tertuliana”. Vox Patrum 13–14 (z. 24–29): 77–87.
Wysocki Marcin. 2004. „E. Osborn, Tertullian, First Theologian of the West, Cambridge 2003”. Vox Patrum 24 (t. 46–47): 659–661.
Zawadzka Magdalena. 2004. „Kilka uwag o wczesnochrześcijańskiej krytyce rzymskich widowisk (na podstawie De spectaculis Tertuliana, De spectaculis Nowacjana, De gubernatione Dei VI Salwiana z Marsylii)”. Vox Patrum
24 (t. 46–47): 433–440.
Łobos, Łukasz. (2019). Wizja religii cesarstwa rzymskiego według Tertuliana na podstawie Apologetyka. Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego, 39(1), 89-116. https://doi.org/10.25167/sth.965
Łukasz Andrzej Łobos
llleoninumcor@wp.pl
Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego Polska
http://orcid.org/0000-0003-2047-5540
Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego Polska
http://orcid.org/0000-0003-2047-5540
CitedBy Crossref
0
CitedBy Scopus
0
Licencja oraz prawa autorskie autorzy przekazują wydawcy, którym jest Redakcji Wydawnictw WT UO.
