Z dziejów dominikanek klasztoru św. Anny na Starym Mieście w Pradze (1293–1782)

Piotr Stefaniak

Kraków

Abstract

Najznakomitszy żeński klasztor na Starym Mieście w Pradze należał do mniszek Zakonu Kaznodziejskiego. Sam konwent powstał w 1293 r. z fundacji kanonika vyšehradzkiego Jana Holý’ego na prawym brzegu Wełtawy w Újeździe. Po likwidacji zakonu rycerskiego templariuszy w 1312 r. ich siedzibę na Starym Mieście w Pradze przy rotundzie św. Wawrzyńca przekazano 9 lipca 1313 r. za 130 kop groszy praskich dominikankom. Niebawem w miejscu dawnej komturii powstał wspaniały gotycki zespół klasztorny z obszernym kościołem pw. św. Wawrzyńca i św. Anny. W średniowieczu konwent dominikanek zwany Aneńskim dworem zasłynął jako ważne centrum duchowe i intelektualne. Przykładem jest przekład Biblii (tzw. Rękopis Drezdenski), który dla subprzeoryszy Anny Leskovieckiej dokonał na język czeski dominikanin Kolda z Koldic. Średniowiecze było dobą najpomyślniejszego rozwoju wspólnoty sióstr. W okresie wojen husyckich klasztor stał się w 1420 r. miejscem zgrupowania wszystkich praskich mniszek, które zmuszono do husyckich zwyczajów liturgicznych. Nastąpił także dalszy upadek ekonomiczny oraz duchowy wspólnoty. Odrodzenie przyszło dopiero w XVII w. Wówczas siostry przyjęły reformę proponowaną przez Sobór Trydencki. W 1676 r. zapoczątkowany został proces gruntownej przebudowy zespołu klasztornego, który uzyskał barokową formę architektoniczną. Równocześnie wspólnota rozrastała się sukcesywnie i w 1710 r. składała się z 60 mniszek. W latach 1709–1712 doszło do jedynej w dziejach konwentu fundacji nowego klasztoru, który powstał w Pilznie. Pomyślność konwentu podkopała wojna Austrii z Prusami. W samej Pradze we znaki dała się zwłaszcza francusko-bawarska okupacja miasta, która nastąpiła w latach 1741–1742. Po niej doszło do zajęcia Pragi przez Prusy w 1744 r. Rozpoczęły się liczne pobory kontrybucji, zajmowanie dóbr, grabieże. Urzędnicy pruscy w 1744 r. obłożyli klasztor kontrybucją w kwocie 25 000 złotych. Odtąd dominikanki borykały się z trudną sytuacją materialną. 21 maja 1782 r. konwent został skasowany dekretem cesarza Józefa II i 13 mniszek dominikańskich (10 chórowych i 3 konwerski) musiało opuścić klasztor. Poprzez wieki praski klasztor dominikanek składał się przede wszystkim z mniszek wywodzących się z ówczesnych elit społecznych: arystokracji, szlachty, patrycjatu i zamożnego mieszczaństwa. To gwarantowało jego wysoki poziom intelektualny. Mniszki w klasztorze reprezentowały zarówno żywioł niemieckojęzyczny, jak i czeski.

Schlagworte:

Praga Stare Miasto, mniszki dominikańskie, rotunda św. Wawrzyńca, klasztor św. Anny