Reformaci kontra reformacja

Marcin Musiał

Universität Wrocław

Abstract

Sytuacja wyznaniowa na Śląsku, będącego do 1742 r. pod panowaniem Habsburgów, odznaczała się po 1648 r. dużym stopniem skonfliktowania pomiędzy dominującymi liczebnie protestantami a mającymi poparcie Habsburgów katolikami. Odradzające się w duchu trydenckiej odnowy zakony, w tym franciszkanie reformaci, zostali, podobnie jak jezuici, włączeni w prowadzoną na terenie państwa politykę konfesjonalizacji, w myśl której konsolidacja habsburskiego władztwa i stworzenie silnego państwa pod władzą oświeconego monarchy absolutnego możliwa była jedynie na drodze ujednolicenia wyznaniowego, a zatem przywrócenia przedreformacyjnej pozycji katolicyzmu.
W drugiej połowie XVII w. dotychczasowe siłowe działania rekatolicyzacyjne zastąpiono działaniami mniej radykalnymi. Konflikt wyznaniowy przeniesiony został na płaszczyznę dyskursu, zarówno teologicznego, jak i artystycznego. Narzędziem w tym procesie były m.in. zakony, w tym franciszkanie reformaci. Ich zróżnicowane formy oddziaływania, poparte finansowym i politycznym wsparciem dworu, korzystały z rozwiązań naukowych, jak i artystycznych. Wyrazem ich praktycznego zastosowania jest wrocławski kościół pw. św. Antoniego. Na jego przykładzie można dostrzec w mniej radykalnym wydaniu zespół form społeczno-kulturowego oddziaływania reformatów na ludność Wrocławia, w sposób
szczególny z uwzględnieniem rozwiązań z zakresu sztuki i architektury. Sztuka bowiem w tym wypadku stała się doskonale wykorzystanym narzędziem polemicznej walki międzykonfesyjnej, będąc nośnikiem jednoznacznie odczytywanych komunikatów i idei propagujących nowy, triumfujący Kościół katolicki.

Schlagworte:

Schleische Franziskaner, Breslau, St. Antonius-Kirche, Re-Katholizisierung, Reformation