Przyczynek do metaanalizy opowieści o mariawitach Jerzego Pietrkiewicza: Esej recenzyjny

Tomasz Dariusz Mames

doi:10.25167/sth.5588

Published: 2025-01-11

Vol. 44 No. 2 (2024)

A Contribution to the Meta-analysis of Jerzy Pietrkiewicz’s Story of the Mariavites

Tomasz Dariusz Mames

Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego

Section: Articles

https://doi.org/10.25167/sth.5588

Review Essay

Abstract

The proposed study is an attempt at a methodological analysis of Jerzy Pietrkiewicz’s book Trzeci Adam. Opowieść o mariawitach, which is a Polish adaptation of The Third Adam from 1975. The analysis of the émigré writer’s work goes beyond the framework of a traditional review, making the Polish edition the starting point for describing a broader problem. It can be formulated as a general question: is J. Pietrkiewicz’s work a scholarly monograph on Archbishop Jan M. Michael Kowalski and the Mariavites?
The answer may raise other questions, namely those concerning the methodology adopted by the Author, the selection of sources and the criticism of the translation. The research procedure was derived from the hermeneutic method, supported by the historical-comparative method. The introduction to the subject constitutes the discussion of the Polish edition of the book. Attention is then given to the issues of the method adopted by the Author and its consequences. The issue of the recognition of this work as scholarly in academic and ecumenical circles is also addressed. The whole analysis concludes with a summary.

Keywords:

Jerzy Pietrkiewicz (1916–2007), English novel (20th century), Mariavitism, ecumenism, methodology, theology and belles-lettres

Most read articles by the same author(s)

Tomasz Dariusz Mames, Concept of Protection of the Work of Creation and its Theological and Pedagogical Contexts in the Light of Mariavite Periodicals at the Beginning of the 20th Century. , Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego: Vol. 41 No. 2 (2021)

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Mames, T. D. (2025). A Contribution to the Meta-analysis of Jerzy Pietrkiewicz’s Story of the Mariavites: Review Essay. Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego, 44(2), 105–130. https://doi.org/10.25167/sth.5588

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.

References

Adamiak Stanisław. 2014. „Fikcja literacka jako środek przekazu wiary. Anglosaska powieść katolicka w XX wieku”. Studia Pelplińskie (47): 13–24.
Google Scholar

Andres Zbigniew. 2011 „Świadek codzienności – Jerzy Pietrkiewicz” (Seria Filologiczna. Historia Literatury (6) / Tematy i Konteksty 1: Wielka Emigracja – Druga emigracja niepodległościowa – (E)migracja końca XX wieku). Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego (70), 248–259 (29.07.2024) https://www.ur.edu.pl/files/ur/import/private/77/IPID/czasopisma/tematy_i_konteksty/hl_6/Zbigniew_Andres_HL6.pdf.
Google Scholar

Bec André Le. 2017. Miséricorde et Amour. L’Église Mariavite. Paris: ECAP.
Google Scholar

Bojarska Teresa. 1987. Cierniowa mitra. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha.
Google Scholar

Bruncz Dariusz. 2024. „«Trzeci Adam» Jerzego Pietrkiewicza – gawędziarska proza o mariawitach” (27.07.2024) https://www.ekumenizm.pl/opinie/trzeci-adam-jerzego-pietrkiewicza-gawedziarska-proza-o-mariawitach/.
Google Scholar

Cieplińska Katarzyna. 2014. „Kolistość losów człowieka w powieści Jerzego Pietrkiewicza InnerCircle”. Prace Literaturoznawcze (2): 75–88.
Google Scholar

Cieplińska Katarzyna. 2022. „Polish Rural Dialect and Culture of the Dobrzyń Region in Jerzy Pietrkiewicz’s Novel The Knotted Cord”. Academic Journal of Modern Philology (18): 37–43 (27.07.2024) https://doi.org/10.34616/ajmp.2022.18.3.
Google Scholar

Cox Simon. 2004. Le Code da Vinci décrypté. Le guide non autorisé. Paris: Le pré aux clercs.
Google Scholar

Douget Annick Le. 2022. Étonnants imposteurs. Finistère, 1750–1950. Fouesnant: Le Douget.
Google Scholar

Dwojnych Andrzej, Łętocha Rafał. 2021. W stronę Królestwa Bożego na Ziemi. Myśl społeczno-polityczna mariawitów polskich (Jagiellońskie Monografie Religioznawcze). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. DOI: https://doi.org/10.4467/K7246.45/21.21.15557
Google Scholar

Flügel Christian. 2014. Die Utrechter Union und die Geschichte ihrer Kirche. Book on Demand [e-book].
Google Scholar

Ginter Władysław S. 1999. „Myślę, że było inaczej…”. Nasza Przeszłość 92: 541–548. DOI: https://doi.org/10.52204/np.1999.92.541-552
Google Scholar

Ginter Władysław S. 2010. Wyklęta. Powieść biograficzna. Rzgów: nakładem własnym.
Google Scholar

Ginter Władysław S. 2013. On będzie Jan. Powieść biograficzna. Rzgów: nakładem własnym.
Google Scholar

Gołębiowski Sławomir. 2023. „Kwestie mariawickie według Terlikowskiego”. Mariawita 65 (7–9): 23–25.
Google Scholar

Gruszecki Artur. 1912. Maryawita. Kraków: Nakładem Autora. Skład główny w Księgarni G. Gebethnera i Sp.
Google Scholar

Hammersley Martyn, Atkinson Paul. 2000. Metody badań terenowych. Tłum. Sławomir Dymczyk. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
Google Scholar

[Jaworski Zdzisław M.] Włodzimierz. 1985. „Informacja o rozmowach z Biskupami Starokatolickimi”. Mariawita 27 (7–12): 6.
Google Scholar

Jeans James. 1931. The Mysterious Universe. Cambridge: Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1259/0007-1285-4-43-351
Google Scholar

Kansy Andrzej. 2020. Funkcje prasy wyznaniowej. Studium na przykładzie mariawitów. Płock: Wydawnictwo Naukowe Mazowieckiej Uczelni Publicznej w Płocku.
Google Scholar

Karpińska Małgorzata. 1999. „Oblicza romantycznego taedium vitae. Zamachy samobójcze na ziemiach polskich 1815–1830”. Przegląd Historyczny 90 (1): 33–60.
Google Scholar

Krajewski Mirosław. 2008. Koryfeusz Dobrej Ziemi. Rypin: Wszechnica Edukacyjna i Wydawnicza „Verbum”.
Google Scholar

Kurowska-Budzan Marta. 2003. Historia zwykłych ludzi. Współczesna angielska historiografia dziejów społecznych. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”.
Google Scholar

Lewalski Krzysztof. 2011. „Audiatur et altera pars”. Mariawita 53 (4-6): 27–28.
Google Scholar

Lis Marek. 2013. „Film jako locus (anti-)theologicus”. Biblioteka Teologii Fundamentalnej (8): 59–71.
Google Scholar

Mames Tomasz D. [M. Daniel]. 2016. Oświata mariawitów w latach 1906–1939. Warszawa – Bellerive-sur-Allier: Wydawnictwo DiG – Édittion La Rama.
Google Scholar

Mames Tomasz D. [M. Daniel]. 2019. „O początkach mariawityzmu, archiwum watykańskim i nieznanych dokumentach oraz ich (nad/re/nie)interpretacji: H. Seweryniak, «Święte Oficjum
Google Scholar

a mariawici», Płock 2014”. Rocznik Teologiczny 61 (2): 265–292 (27.07.2024) https://ojs.chat.edu.pl/index.php/rt/article/view/411.
Google Scholar

Mames Tomasz D. [M. Daniel]. 2021. „Kilka uwag i dywagacji odnośnie uwag i uzupełnień do Mysteria Mysticorum”. Akant 8(307): 12–15.
Google Scholar

Mames Tomasz D. [M. Daniel]. 2022. Eucharystia Kościoła Starokatolickiego Mariawitów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie.
Google Scholar

Moskalowa Alicja. 2010. „Profesor Jerzy Peterkiewicz (1916–2007)”. Archiwum Emigracji: studia, szkice, dokumenty (1–2/12–13): 330–332 (29.07.2024) https://apcz.umk.pl/AE/article/view/AE.2010.016/3647. DOI: https://doi.org/10.12775/AE.2010.016
Google Scholar

Olejniczak Józef. 2018/2019. „Emigracyjne eseje (?) Jerzego Pietrkiewicza”. Archiwum Emigracji Studia – Szkice – Dokumenty (1–2/26–27): 35–42 (27.07.2024) https://apcz.umk.pl/AE/article/view/AE.2018-2019.003.
Google Scholar

Panizza Oscar. 1971. L’immaculée conception des papes par le Frère Martin O.S.B. Paris: Jean-Jacques Pauvert.
Google Scholar

Pietrkiewicz Jerzy. 1988. Wewnętrzne koło. Tłum. Alicja Moskalowa. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Google Scholar

Pietrkiewicz Jerzy. 2002. Dla pokrzepienia mózgów. Szkice literackie z lat 1940–1948. Nowoczesność w tradycji. Essay o poezji. Trust the trees. Wybr. Barbara Czarnecka. Toruń: Wydawnictwo UMK.
Google Scholar

Pietrkiewicz Jerzy. 2024. Trzeci Adam. Opowieść o mariawitach. Tłum. Małgorzata Glasenapp. Warszawa: Wydawnictwo Iskry.
Google Scholar

[Pietrkiewicz] Peterkiewicz Jerzy. 1975. The Third Adam. London: Oxford University Press.
Google Scholar

Płuciennik Łukasz. 2019. „Pionierzy mariawityzmu. Kapłan Paweł Maria Dominik Skolimowski”. Mariawita 61 (1–3): 11.
Google Scholar

Redakcja „Mariawity”. 2015a. „Na marginesie wywiadu w tygodniku «Idziemy»”. Mariawita 57 (1–3): 18.
Google Scholar

Redakcja „Mariawity”. 2015b. „Na marginesie sprostowania ks. prof. dra hab. Henryka Seweryniaka”. Mariawita 57 (4–9): 33–34.
Google Scholar

[Rudnicki Konrad M.] Paweł. 1978. „Recenzja angielskiej książki o mariawityzmie”. Mariawita 20 (2): 11–12.
Google Scholar

Rudnicki Konrad [M. Paweł]. 2002. Zasady kosmologiczne. Bydgoszcz: Wyższa Szkoła Ochrony Środowiska.
Google Scholar

[Rudnicki Konrad M.] Paweł. 2009. „O Pani Tempczyk i Panu Peterkiewiczu”. Praca nad sobą (55): 35–36.
Google Scholar

[Rudnicki Konrad M.] Paweł. 2011. „Do Pani Katarzyny Tempczyk”. Praca nad sobą (64): 24–26.
Google Scholar

Seweryniak Henryk. 2015. „Sprostowanie”. Mariawita 57 (4–9): 31–33.
Google Scholar

Sosnowska Joanna. 2016. „«Dziatwa mała nie jest w stanie prosić o zaspokojenie swych nieodzownych potrzeb» – rola łódzkich mariawickich wspólnot parafialnych w niesieniu pomocy dzieciom podczas I wojny światowej”. Wychowanie w Rodzinie 14 (2): 121–139 (27.07.2024) https://wwr.edusfera.press/-Dziatwa-mala-nie-jest-w-stanie-prosic-o-zaspokojenie-swych- DOI: https://doi.org/10.61905/wwr/170640
Google Scholar

-nieodzownych-potrzeb,170640,0,2.html.
Google Scholar

Starczewski A. 2011. „Per aspera ad astra”. Mariawita 53 (4–6): 28–29.
Google Scholar

Starczewski A. 2011. „Profesorskie akrobacje”. Mariawita 53 (1–3): 20–21.
Google Scholar

Stasiak Sławomir. 2006. „Czy istnieje Kod Leonarda da Vinci?” W Ku cywilizacji miłości. Pokłosie IX Dolnośląskiego Festiwalu Nauki na Papieskim Wydziale Teologicznym 14–21 września 2006 roku. Red. Wiesław Wenz, 26–41. Wrocław: Studio Graphito.
Google Scholar

Stobiecki Ignacy. 1997a. „Andrzej Jerzy Papierowski, «Geneza mariawityzmu jako ruchu religijnego i społecznego (przyczynek historyczny)»”. Notatki Płockie 42 (2): 15–22.
Google Scholar

Stobiecki Ignacy. 1997b. „Andrzej Jerzy Papierowski, «Geneza mariawityzmu jako ruchu religijnego i społecznego (przyczynek historyczny)»”. Notatki Płockie 42 (3): 3–9.
Google Scholar

SuterAdrian, Berlis Angela, Zellmeyer Thomas. 2023. Die Christkatholische Kirche der Schweiz. Geschichte und Gegenwart. Zürich: Theologischer Verlag Zürich.
Google Scholar

Tempczyk Katarzyna. 2011. „Nowe Przymierze uczynił Pan z nami…”. Teologia Kościoła Katolickiego Mariawitów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
Google Scholar

Unamuno Miguel de. 2002. Agonia chrystianizmu (Biblioteka Europejska). Tłum. Piotr Rak. Kęty: Wydawnictwo Antyk.
Google Scholar

Wojciechowski Józef M. Rafael. 1998. „Polemika z tezami zawartymi w książce dr Jerzego Stefańskiego «Płock od A do Z w tysiącletnich dziejach». Płock 1995 – w rozdziale «Mariawici»”. Notatki Płockie 43 (3): 53–56.
Google Scholar

Wróbel Adam. 2010. „Działalność naukowo-dydaktyczna oraz twórczość literacka profesora Jerzego Pietrkiewicza jako walory godnej postawy gorącego patrioty i Europejczyka silnie zakorzenionego w polskości zarazem”. Zeszyty Naukowe WSHE 30 (9): 135–159.
Google Scholar

Zieliński Jan. Leksykon polskiej literatury emigracyjnej. Lublin: Wydawnictwo FIS, Wydawnictwo UNIPRESS.
Google Scholar