Faza pustego gniazda jako wyzwanie dla duszpasterstwa rodzin
Abstrakt
Papież Franciszek, podejmując w posynodalnej adhortacji Amoris laetitia tematykę trudności rodzinnych, dostrzegł jako jedno z ważnych zadań dla Kościoła towarzyszenie małżonkom w kryzysach, w tym także przeżywającym fazę pustego gniazda (Franciszek 2016, 235). Stadium to, wyróżnione przez E. Duvall i innych psychologów jako etap rozwoju życia rodziny rozpoczyna się w chwili, kiedy dzieci opuszczają dom rodzinny i przechodzą proces separacji od rodziców oraz pełnego usamodzielniania się. Etap pustego gniazda może być trudnym wyzwaniem dla relacji małżeńskiej i indywidualnego dobrostanu małżonków. Wiąże się to z dramatyczną zmianą roli rodzicielskiej oraz przeorganizowaniem życia małżeńskiego. Pary muszą na tym etapie nauczyć się nowego stylu współprzebywania, współdziałania i współdzielenia oraz na nowo odkryć siebie. Jest to zatem także niemałym wyzwaniem i misją dla pastoralnej troski Kościoła wobec małżeństw, które przeżywają owo stadium. Towarzyszenie wspólnoty eklezjalnej, dokonujące się przez duszpasterstwo więzi, nie może pominąć tak istotnej przestrzeni życia rodzinnego. Artykuł wobec tego stawia sobie za zadanie scharakteryzowanie fazy pustego gniazda, wyróżnienie najważniejszych faktorów wspierających i utrudniających przeżywanie tego etapu oraz podjęcie próby sformułowania zadań dla duszpasterstwa rodzin w świetle papieskiego dokumentu o miłości w rodzinie Amoris laetitia.
Słowa kluczowe
małżeństwo rodzina faza pustego gniazda duszpasterstwo rodzin Amoris laetitia
Bibliografia
Balicka-Kozłowska H., Konfrontacja wiedzy gerontologicznej z obserwacją własnego starzenia się, w: M. Dzięgielewska (red.), Przygotowanie do starości. Materiały z konferencji gerontologicznej, Łódź 1997, 98.
Baumann K., Problem aktów samobójczych wśród osób w starszym wieku, „Gerontologia Polska” 2008, 16, 80–88.
Bee H., Psychologia rozwoju człowieka, Poznań 2004, 504–537.
Biel S., Komunikacja małżeńska kluczem wychowania do dialogu – sprawozdanie z badań, „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce” 2013, 3, 33–56.
Brzezińska A., Appelt K., Psychologia rozwoju człowieka, w: J. Strelau, D. Doliński (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 2, Gdańsk 2008, 262–291.
Clelland W., Chaytors G., The Role of Family Physicians in ‘Empty Nest’ Transitions, „Can Fam Physician” 1981, 27, 1827–1830.
Elżanowska H., Skala Powodzenia Małżeństwa w badaniach prowadzonych pod kierunkiem Profesor Marii Braun-Gałkowskiej, w: I. Ulfik-Jaworska, A. Gała (red.), Dalej w tę samą stronę. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Marii Braun-Gałkowskiej, Lublin 2012, 62–87.
Feser H., Müller-Daehn S., Schmitz U., Familienfrauen im mittleren Alter. Lebenssituation und Zukunftsperspektiven, t. 2, Stuttgart 1989.
Franciszek, Adhortacja apostolska „Amoris laetitia" o miłości w rodzinie (wydanie polskie), Częstochowa 2016.
Franciszek, Uczcie dzieci dialektu miłości i wiary. Przemówienie podczas spotkania z małżeństwami i narzeczonymi w dublińskiej prokatedrze Najświętszej Maryi Panny, „L’Osservatore Romano” (wydanie polskie) 2018, 8/9, 13–16.
Gajda T., Uwzględnienie paschalnego prawa ofiary w duszpasterstwie rodzin, w: J. Goleń (red.), Towarzyszyć małżeństwu i rodzinie. Inspiracje adhortacji apostolskiej „Amoris laetitia" dla duszpasterstwa rodzin, Lublin 2017, 163–175.
Goleń J., Poradnictwo małżeńsko-rodzinne, w: R. Kamiński, G. Pyźlak, J. Goleń (red.), Duszpasterstwo rodzin. Refleksja naukowa i działalność pastoralna, Lublin 2013, 378–393.
Jarończyk B., Jakość życia małżeńskiego kobiet w okresie „pustego gniazda”, w: H. Liberska, A. Malina (red.), Wybrane problemy współczesnych małżeństw i rodzin, Warszawa 2011, 121–130.
Kamiński R., Troska duszpasterstwa rodzin o małżeństwo i rodzinę, „Roczniki Pastoralno-Katechetyczne” 2010, 57, 5–24.
Kliś M., Rola empatii w życiu rodziny, „Państwo i Społeczeństwo” 2015, 4, 53–67.
Kmiecik B., Towarzyszenie duchowe małżonkom i osobom w sytuacjach nieregularnych w świetle adhortacji „Amoris laetitia”, „Family Forum” 2017, 7, 107–123.
Landwójtowicz P., Duszpasterskie wsparcie małżonków i rodzin w kryzysach, w: J. Goleń (red.), Towarzyszyć małżeństwu i rodzinie. Inspiracje adhortacji apostolskiej „Amoris laetitia” dla duszpasterstwa rodzin, Lublin 2017, 373–386.
Namysłowska I., Terapia rodzin, Warszawa 1997.
Sobczyk A., Rodzina chrześcijańska w nauczaniu papieża Franciszka, „Teologia i Moralność” 2014, 16, 201–214.
Stańczak J., Stelmach K., Urbanowicz M., Małżeństwa oraz dzietność w Polsce, https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5468/23/1/1/malzenstwa_i_dzietnosc_w_polsce.pdf (01.09.2018).
Szpringer M., Zięba J., Kobiety jako specyficzna grupa osób spożywających alkohol – uwarunkowania, skutki, leczenie, www.neurocentrum.pl/dcten/wp-content/uploads/szpringer_m4p.pdf (15.09.2018).
Świętochowski W., Rodzina w ujęciu systemowym, w: I. Janicka, H. Liberska (red.), Psychologia rodziny, Warszawa 2015, 21–45.
Varela J., Molina M., Twoje małżeństwo się liczy, Kraków 2015.
Wasilewska-Ostrowska K., Samotność osób starszych w kontekście zmian demograficznych, „Kultura i Edukacja” 2013, 4, 234–244.
Wieteska M., Międzypokoleniowy dialog wspólnie zamieszkujących dorosłych dzieci i ich rodziców – perspektywa społeczno-ekonomiczna, „Wychowanie w Rodzinie” 2015, 11, 155–177.
Wojaczek K., Pastoralna troska o małżeństwo i rodzinę, w: W. Surmiak (red.), Rodzina miłością wielka (?), Katowice 2014, 72–84.
Wojaczek K., Profilaktyka kryzysu małżeństwa, Lublin 2013.
Wojciechowska L., Syndrom pustego gniazda. Dobrostan matek usamodzielniających się dzieci, Warszawa 2008, 11.
Zalewska S., Syndrom pustego gniazda, Warszawa 2012.
Ziemska M., Zmiany w relacjach małżeńskich w cyklu życia rodziny, w: M. Ziemska (red.), Rodzina współczesna, Warszawa 2001, 44–57.
Zurzycki M., Dowartościowanie działania łaski w duszpasterstwie rodzin, w: J. Goleń (red.), Towarzyszyć małżeństwu i rodzinie. Inspiracje adhortacji apostolskiej „Amoris laetitia” dla duszpasterstwa rodzin, Lublin 2017, 135–147.
Instytut Teologii Pastoralnej i Katechetyki KUL JPII Polska
https://orcid.org/0000-0003-0491-0477
Mgr lic. teologii, ks. diecezji opolskiej, doktorant w Katedrze Duszpasterstwa Rodzin w Instytucie Teologii Pastoralnej i Katechetyki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
