Empatia rodziców a postrzegane przez nich znaczenie niepełnosprawności dziecka
Natalia Ewa Murawska
Uniwersytet Gdański, Wydział Nauk Społecznych, Instytut Psychologii, Zakład Badań nad Rodziną i Jakością ŻyciaAbstract
Wprowadzenie: Niepełnosprawność to złożone zjawisko, mające istotny wpływ na specyfikę funkcjonowania systemu rodzinnego. Ponadto, jest to stan, który nie dotyczy tylko samego dziecka, ale również dotyka innych członków systemu i otrzymuje subiektywnie przypisaną przez rodziców i inne krewnych wartość, która jest silnie związana z cechami psychologicznymi osoby i, w konsekwencji, wpływa na jej funkcjonowanie. Analiza literatury wskazuje na znaczenie oceny znaczenia choroby dziecka przypisywanej przez rodzica dla funkcjonowania systemu rodzinnego i zjawisk w nim występujących. Dodatkowo zwraca się uwagę na źródła sformułowanego znaczenia, podkreślając istotę czysto subiektywnych czynników, a także cech osobowości, w tym między innymi empatii.
Cel: Głównym celem badania było określenie związku między empatią rodziców a ich oceną znaczenia choroby dziecka. Dodatkowym celem przeprowadzonych analiz było ustalenie różnic płciowych w wymiarach empatii oraz subiektywnie przypisywanym znaczeniu choroby dziecka przez obu rodziców.
Metodologia: W badaniu wzięły udział 33 matki i 33 ojców dzieci z niepełnosprawnością. Do przeprowadzenia badania użyto następujących narzędzi: badawczych: Skala Wrażliwości Empatycznej oraz Skala Oceny Związanej z Chorobą, zmodyfikowana na potrzeby badania, która mierzy znaczenie choroby dziecka dla rodzica.
Wyniki: Uzyskane wyniki wskazują, że osobista przykrość ojców jest predyktorem postrzegania przez nich choroby dziecka jako straty, a osobista przykrość i przyjmowanie perspektywy okazały się predyktorami postrzegania choroby jako zagrożenia. Zaobserwowano także predykcyjną rolę empatii w traktowaniu choroby dziecka jako wyzwania oraz przypisywaniu mu pozytywnej wartości, jednak nie udało się ustalić, który z wymiarów empatii stanowi predyktor. Ustalono również, że osobista przykrość ojców stanowi predyktor postrzegania choroby dziecka jako wyzwanie przez matkę.
Konkluzje: W niniejszym badaniu wyciągnięto ogólne wnioski, że empatia ogólnie uwrażliwia na problem choroby dziecka, niezależnie od jej wymiaru.
Schlagworte:
empatia, znaczenie choroby dziecka, niepełnosprawność, rodziceLiteraturhinweise
Bakiera, L. and Stelter, Ż. (2010) Rodzicielstwo z perspektywy rodziców dziecka pełnosprawnego i niepełnosprawnego intelektualnie. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Google Scholar
Behrani, P., & Shah, P. (2016). The coping patterns of fathers and mothers of children with disability: A comparative study. Indian Journal of Health and wellbeing, 7 (5), 535.
Google Scholar
Boyraz, G. and Sayger, T. V. (2011) ‘Psychological well-being among fathers of children with and without disabilities: The role of family cohesion, adaptability, and paternal self-efficacy’, American journal of men’s health, 5 (4), pp. 286–296.
DOI: https://doi.org/10.1177/1557988310372538
Google Scholar
Davis, M. H. (2001) Empatia. O umiejętności współodczuwania. Gdańsk: GWP.
Google Scholar
Dollahite, D. C., et al. (1997) ‘Fatherwork: A conceptual ethic of fathering as generative work’, in A. J. Hawkins and D. C. Dollahite (eds), Generative fathering. Beyond deficit perspectives, pp. 17–35, Thousand Oaks, London, New Delhi: Sage Publications.
Google Scholar
Dudak, A. (2017) ‘Obraz ojca w zmieniającej się rzeczywistości społecznej’, Pedagogika społeczna. Pokolenie i generacja. 2 (64), pp. 117–134.
Google Scholar
Gąciarz, B. (2014) ‘Przemyśleć niepełnosprawność na nowo. Od instytucji państwa opiekuńczego do integracji i aktywizacji społecznej’. Studia Socjologiczne, 213 (2), pp. 15–24.
Google Scholar
Goleman, D. (1997) Inteligencja emocjonalna. Poznań: Media Rodzina.
Google Scholar
Graham, T. and Ickes, W. (1997) ‘When women’s intuition isn’t greater than men’s’, in W. Ickes (ed.), Empathic accuracy, pp. 117–143. New York: Guilford Press.
Google Scholar
Hamann, S. and Canli, T. (2004) ‘Individual differences in emotion processing’. Current Opinion in Neurobiology, 14, pp. 233–238.
DOI: https://doi.org/10.1016/j.conb.2004.03.010
Google Scholar
Hoffman, M. L. (2001) Empathy and moral development: Implications for caring and justice. Cambridge University Press.
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511805851
Google Scholar
Howe, D., (2013) Empatia. Co to jest i dlaczego jest taka ważna. Warszawa: Oficyna Ingenium.
Google Scholar
Janowski K., et al. (2009) ‘The Disease-Related Appraisals Scale: a tool to measure subjective perception of the disease situation’ in K. Janowski and S. Steuden (eds) Biopsychosocial aspects of health and disease. Vol. 1. pp. 108–125, Lublin: CPPP Scientific Press.
Google Scholar
Kaźmierczak, M. (2008) ‘Empatia rodziców jako korelat indywidualnych różnic w zakresie empatycznej troski u dzieci’. Psychologia Rozwojowa, 13 (3), pp. 41–55.
Google Scholar
Kaźmierczak, M. (2015) Oblicza empatii w procesie adaptacji do rodzicielstwa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar
Kaźmierczak, M., Pastwa-Wojciechowska, B. and Błażek, M. (2013) ‘A multidimensional model of empathy, and the occurrence of personality disorders and stress in social settings’, Acta Neuropsychologica, 11(2), pp. 113–125.
Google Scholar
Kaźmierczak, M., Plopa, M. and Retowski, S. (2007) ‘Skala wrażliwości empatycznej’. Przegląd Psychologiczny, 50 (1), pp. 9–24.
Google Scholar
Kościelska, M. (2000) Oblicza upośledzenia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Lewandowska-Walter, A., Kichler, K. and Trawicka, A. (2014) ‘Równowaga systemu rodzinnego i satysfakcja z życia a dobrobyt i style radzenia sobie ze stresem matek dzieci z niepełnosprawnością’. Polskie Forum Psychologiczne, 19 (3), pp. 356–374.
Google Scholar
Lipkowski, Z. J. (1970) ‘Phisical illness, the individual, and the coupons process’ Psychiatry in Medicine, 1, pp. 91–102.
DOI: https://doi.org/10.2190/19Q3-9QL8-XYV1-8XC2
Google Scholar
Łada, A.B. and Kaźmierczak, M. (2019) ‘Negative arousability and relationship satisfaction: The mediating role of empathy’, Roczniki Psychologiczne, 22(1), pp. 73–90. Available at: https://doi.org/10.18290/rpsych.2019.22.1-5.
DOI: https://doi.org/10.18290/rpsych.2019.22.1-5
Google Scholar
Mandal, E. (2012) Miłość, władza i manipulacja w bliskich związkach. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Michałek-Kwiecień, J. and Kaźmierczak, M. (2020) ‘The empathic family and the development of mature personal identity in emerging adults’, Journal of Youth Studies, 23(3), pp. 269–290. Available at: https://doi.org/10.1080/13676261.2019.1597256.
DOI: https://doi.org/10.1080/13676261.2019.1597256
Google Scholar
Pisula, E. (1998) Psychologiczne problemy rodziców dzieci z zaburzeniami rozwoju. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar
Pisula, E. (2007) Rodzice i rodzeństwo dzieci z zaburzeniami rozwoju. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar
Plutecka, K. (2019) ‘O empatii: przyczynek do rozważań nad humanistycznym wymiarem profesji pedagoga specjalnego’. Niepełnosprawność, 33 (2019), pp. 118–129.
DOI: https://doi.org/10.4467/25439561.NP.19.008.10483
Google Scholar
Rueckert, L., Branch, B., & Doan, T. (2011). Are gender differences in empathy due to differences in emotional reactivity?. Psychology, 2(6), 574.
DOI: https://doi.org/10.4236/psych.2011.26088
Google Scholar
Sekułowicz, M. (1998) ‘Problematyka funkcjonowania rodzin dzieci niepełnosprawnych’ Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 10 (1), pp. 61–82.
Google Scholar
Stelter, Ż. (2011) Realizacja ról rodzicielskich w rodzinie z dzieckiem niepełnosprawnym, pp. 67–94.
Google Scholar
Stelter, Ż. (2012) ‘Osoba niepełnosprawna – inne rodzicielstwo, inne braterstwo?’ Polskie Forum Psychologiczne, 17 (1), pp. 105–136.
Google Scholar
Stephan, W. G. and Finlay, K. (1999) ‘The role of empathy in improving intergroup relations’. Journal of Social issues, 55 (4), pp. 729–743.
DOI: https://doi.org/10.1111/0022-4537.00144
Google Scholar
Steuden, S. (2002) ‘Z psychologicznej problematyki zdrowia i choroby’, in P. K. Oleś, S. Steuden and J. Toczołowski, (red) Jak świata mniej widzę: zaburzenia widzenia a jakość życia (77), pp. 27–36, Lublin: Towarzystwo Naukowe, Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Google Scholar
Świętochowski, W. (2010) System rodzinny wobec przewlekłej choroby somatycznej: gdy rodzina ma korzyść z choroby. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar
Twardowski, A. (2008) ‘Sytuacja rodzin dzieci niepełnosprawnych’, in I. Obuchowska (ed.), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, pp. 21–27, Warszawa: WSiP.
Google Scholar
Urbanowicz, Z. (2012) ‘Od interdyscyplinarnego do transdyscyplinarnego spojrzenia na niepełnosprawność’, Ogrody nauk i sztuk, (2), pp. 443–457.
DOI: https://doi.org/10.15503/onis2012.443.457
Google Scholar
Walęcka-Matyja and K., Kurpiel, D. (2013) ‘Psychologiczne profile radzenia sobie ze stresem przez matki młodzieży z niepełnosprawnością a poczucie własnej skuteczności’, in D., Müller and A., Sobczak (eds), Rozwój i jego wspieranie w perspektywie rehabilitacji i resocjalizacji, pp. 105–125, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
DOI: https://doi.org/10.18778/7969-022-0.08
Google Scholar
Walsh, F. (2003) ‘Family resilience: A framework for clinical practice’. Family Process, 42 (1), pp. 1–18.
DOI: https://doi.org/10.1111/j.1545-5300.2003.00001.x
Google Scholar
Wiśniewska, E. (2009) ‘Rodzina z dzieckiem z mózgowym porażeniem dziecięcym w aspekcie teorii systemowej’, Neurologia Dziecięca, 35 (18), pp. 61–66.
Google Scholar
Zasępa, E. (2020) ‘Rodzina z dzieckiem z zaburzeniami rozwoju’, in I. Grzegorzewska, L. Cierpiałkowska and A. R. Borkowska (eds), Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży, pp. 659–663, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Authors
Natalia Ewa Murawskamgr Natalia Murawska - psycholożka, absolwentka psychologii na Uniwersytecie Gdańskim ze zrealizowaną specjalnością psychologia rodziny. Obecnie doktorantka w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych i Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego oraz członkini polskiego zespołu w międzynarodowym projekcie badawczym INTERSECT zajmującym się badaniem zjawiska pourazowego zespołu stresowego w wyniku traumatycznego porodu. Prywatnie wolontariuszka w Stowarzyszeniu Dwie Kreski. Główne obszary badawcze to szeroko rozumiana psychologia rodziny, psychologia okołoporodowa.
Adres e-mail: natalia.murawska@phdstud.ug.edu.pl; nataliamurawska1997@gmail.com
Afiliacja: Uniwersytet Gdański, Wydział Nauk Społecznych, Instytut Psychologii, Zakład Badań nad Rodziną i Jakością Życia
ORCID https://orcid.org/0000-0002-7709-0863
Statistics
Downloads
Lizenz
Copyright (c) 2024 Family Forum
Dieses Werk steht unter der Lizenz Creative Commons Namensnennung - Nicht-kommerziell - Weitergabe unter gleichen Bedingungen 4.0 International.