Empatia rodziców a postrzegane przez nich znaczenie niepełnosprawności dziecka

Natalia Ewa Murawska

doi:10.25167/FF/4709

Opublikowane: 2024-01-27

Tom 13 (2023)

Empatia rodziców a postrzegane przez nich znaczenie niepełnosprawności dziecka

Natalia Ewa Murawska

Family Forum

Dział: Wsparcie Rodziny / Family Support

https://doi.org/10.25167/FF/4709

Abstrakt

Wprowadzenie: Niepełnosprawność to złożone zjawisko, mające istotny wpływ na specyfikę funkcjonowania systemu rodzinnego. Ponadto, jest to stan, który nie dotyczy tylko samego dziecka, ale również dotyka innych członków systemu i otrzymuje subiektywnie przypisaną przez rodziców i inne krewnych wartość, która jest silnie związana z cechami psychologicznymi osoby i, w konsekwencji, wpływa na jej funkcjonowanie. Analiza literatury wskazuje na znaczenie oceny znaczenia choroby dziecka przypisywanej przez rodzica dla funkcjonowania systemu rodzinnego i zjawisk w nim występujących. Dodatkowo zwraca się uwagę na źródła sformułowanego znaczenia, podkreślając istotę czysto subiektywnych czynników, a także cech osobowości, w tym między innymi empatii.
Cel: Głównym celem badania było określenie związku między empatią rodziców a ich oceną znaczenia choroby dziecka. Dodatkowym celem przeprowadzonych analiz było ustalenie różnic płciowych w wymiarach empatii oraz subiektywnie przypisywanym znaczeniu choroby dziecka przez obu rodziców.
Metodologia: W badaniu wzięły udział 33 matki i 33 ojców dzieci z niepełnosprawnością. Do przeprowadzenia badania użyto następujących narzędzi: badawczych: Skala Wrażliwości Empatycznej oraz Skala Oceny Związanej z Chorobą, zmodyfikowana na potrzeby badania, która mierzy znaczenie choroby dziecka dla rodzica.
Wyniki: Uzyskane wyniki wskazują, że osobista przykrość ojców jest predyktorem postrzegania przez nich choroby dziecka jako straty, a osobista przykrość i przyjmowanie perspektywy okazały się predyktorami postrzegania choroby jako zagrożenia. Zaobserwowano także predykcyjną rolę empatii w traktowaniu choroby dziecka jako wyzwania oraz przypisywaniu mu pozytywnej wartości, jednak nie udało się ustalić, który z wymiarów empatii stanowi predyktor. Ustalono również, że osobista przykrość ojców stanowi predyktor postrzegania choroby dziecka jako wyzwanie przez matkę.
Konkluzje: W niniejszym badaniu wyciągnięto ogólne wnioski, że empatia ogólnie uwrażliwia na problem choroby dziecka, niezależnie od jej wymiaru.

Słowa kluczowe:

empatia, znaczenie choroby dziecka, niepełnosprawność, rodzice

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Murawska, N. E. (2024). Empatia rodziców a postrzegane przez nich znaczenie niepełnosprawności dziecka. Family Forum, 13, 195–218. https://doi.org/10.25167/FF/4709

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bakiera, L. and Stelter, Ż. (2010) Rodzicielstwo z perspektywy rodziców dziecka pełnosprawnego i niepełnosprawnego intelektualnie. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Google Scholar

Behrani, P., & Shah, P. (2016). The coping patterns of fathers and mothers of children with disability: A comparative study. Indian Journal of Health and wellbeing, 7 (5), 535.
Google Scholar

Boyraz, G. and Sayger, T. V. (2011) ‘Psychological well-being among fathers of children with and without disabilities: The role of family cohesion, adaptability, and paternal self-efficacy’, American journal of men’s health, 5 (4), pp. 286–296. DOI: https://doi.org/10.1177/1557988310372538
Google Scholar

Davis, M. H. (2001) Empatia. O umiejętności współodczuwania. Gdańsk: GWP.
Google Scholar

Dollahite, D. C., et al. (1997) ‘Fatherwork: A conceptual ethic of fathering as generative work’, in A. J. Hawkins and D. C. Dollahite (eds), Generative fathering. Beyond deficit perspectives, pp. 17–35, Thousand Oaks, London, New Delhi: Sage Publications.
Google Scholar

Dudak, A. (2017) ‘Obraz ojca w zmieniającej się rzeczywistości społecznej’, Pedagogika społeczna. Pokolenie i generacja. 2 (64), pp. 117–134.
Google Scholar

Gąciarz, B. (2014) ‘Przemyśleć niepełnosprawność na nowo. Od instytucji państwa opiekuńczego do integracji i aktywizacji społecznej’. Studia Socjologiczne, 213 (2), pp. 15–24.
Google Scholar

Goleman, D. (1997) Inteligencja emocjonalna. Poznań: Media Rodzina.
Google Scholar

Graham, T. and Ickes, W. (1997) ‘When women’s intuition isn’t greater than men’s’, in W. Ickes (ed.), Empathic accuracy, pp. 117–143. New York: Guilford Press.
Google Scholar

Hamann, S. and Canli, T. (2004) ‘Individual differences in emotion processing’. Current Opinion in Neurobiology, 14, pp. 233–238. DOI: https://doi.org/10.1016/j.conb.2004.03.010
Google Scholar

Hoffman, M. L. (2001) Empathy and moral development: Implications for caring and justice. Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511805851
Google Scholar

Howe, D., (2013) Empatia. Co to jest i dlaczego jest taka ważna. Warszawa: Oficyna Ingenium.
Google Scholar

Janowski K., et al. (2009) ‘The Disease-Related Appraisals Scale: a tool to measure subjective perception of the disease situation’ in K. Janowski and S. Steuden (eds) Biopsychosocial aspects of health and disease. Vol. 1. pp. 108–125, Lublin: CPPP Scientific Press.
Google Scholar

Kaźmierczak, M. (2008) ‘Empatia rodziców jako korelat indywidualnych różnic w zakresie empatycznej troski u dzieci’. Psychologia Rozwojowa, 13 (3), pp. 41–55.
Google Scholar

Kaźmierczak, M. (2015) Oblicza empatii w procesie adaptacji do rodzicielstwa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Google Scholar

Kaźmierczak, M., Pastwa-Wojciechowska, B. and Błażek, M. (2013) ‘A multidimensional model of empathy, and the occurrence of personality disorders and stress in social settings’, Acta Neuropsychologica, 11(2), pp. 113–125.
Google Scholar

Kaźmierczak, M., Plopa, M. and Retowski, S. (2007) ‘Skala wrażliwości empatycznej’. Przegląd Psychologiczny, 50 (1), pp. 9–24.
Google Scholar

Kościelska, M. (2000) Oblicza upośledzenia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Lewandowska-Walter, A., Kichler, K. and Trawicka, A. (2014) ‘Równowaga systemu rodzinnego i satysfakcja z życia a dobrobyt i style radzenia sobie ze stresem matek dzieci z niepełnosprawnością’. Polskie Forum Psychologiczne, 19 (3), pp. 356–374.
Google Scholar

Lipkowski, Z. J. (1970) ‘Phisical illness, the individual, and the coupons process’ Psychiatry in Medicine, 1, pp. 91–102. DOI: https://doi.org/10.2190/19Q3-9QL8-XYV1-8XC2
Google Scholar

Łada, A.B. and Kaźmierczak, M. (2019) ‘Negative arousability and relationship satisfaction: The mediating role of empathy’, Roczniki Psychologiczne, 22(1), pp. 73–90. Available at: https://doi.org/10.18290/rpsych.2019.22.1-5. DOI: https://doi.org/10.18290/rpsych.2019.22.1-5
Google Scholar

Mandal, E. (2012) Miłość, władza i manipulacja w bliskich związkach. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Michałek-Kwiecień, J. and Kaźmierczak, M. (2020) ‘The empathic family and the development of mature personal identity in emerging adults’, Journal of Youth Studies, 23(3), pp. 269–290. Available at: https://doi.org/10.1080/13676261.2019.1597256. DOI: https://doi.org/10.1080/13676261.2019.1597256
Google Scholar

Pisula, E. (1998) Psychologiczne problemy rodziców dzieci z zaburzeniami rozwoju. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Pisula, E. (2007) Rodzice i rodzeństwo dzieci z zaburzeniami rozwoju. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Plutecka, K. (2019) ‘O empatii: przyczynek do rozważań nad humanistycznym wymiarem profesji pedagoga specjalnego’. Niepełnosprawność, 33 (2019), pp. 118–129. DOI: https://doi.org/10.4467/25439561.NP.19.008.10483
Google Scholar

Rueckert, L., Branch, B., & Doan, T. (2011). Are gender differences in empathy due to differences in emotional reactivity?. Psychology, 2(6), 574. DOI: https://doi.org/10.4236/psych.2011.26088
Google Scholar

Sekułowicz, M. (1998) ‘Problematyka funkcjonowania rodzin dzieci niepełnosprawnych’ Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 10 (1), pp. 61–82.
Google Scholar

Stelter, Ż. (2011) Realizacja ról rodzicielskich w rodzinie z dzieckiem niepełnosprawnym, pp. 67–94.
Google Scholar

Stelter, Ż. (2012) ‘Osoba niepełnosprawna – inne rodzicielstwo, inne braterstwo?’ Polskie Forum Psychologiczne, 17 (1), pp. 105–136.
Google Scholar

Stephan, W. G. and Finlay, K. (1999) ‘The role of empathy in improving intergroup relations’. Journal of Social issues, 55 (4), pp. 729–743. DOI: https://doi.org/10.1111/0022-4537.00144
Google Scholar

Steuden, S. (2002) ‘Z psychologicznej problematyki zdrowia i choroby’, in P. K. Oleś, S. Steuden and J. Toczołowski, (red) Jak świata mniej widzę: zaburzenia widzenia a jakość życia (77), pp. 27–36, Lublin: Towarzystwo Naukowe, Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Google Scholar

Świętochowski, W. (2010) System rodzinny wobec przewlekłej choroby somatycznej: gdy rodzina ma korzyść z choroby. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Twardowski, A. (2008) ‘Sytuacja rodzin dzieci niepełnosprawnych’, in I. Obuchowska (ed.), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, pp. 21–27, Warszawa: WSiP.
Google Scholar

Urbanowicz, Z. (2012) ‘Od interdyscyplinarnego do transdyscyplinarnego spojrzenia na niepełnosprawność’, Ogrody nauk i sztuk, (2), pp. 443–457. DOI: https://doi.org/10.15503/onis2012.443.457
Google Scholar

Walęcka-Matyja and K., Kurpiel, D. (2013) ‘Psychologiczne profile radzenia sobie ze stresem przez matki młodzieży z niepełnosprawnością a poczucie własnej skuteczności’, in D., Müller and A., Sobczak (eds), Rozwój i jego wspieranie w perspektywie rehabilitacji i resocjalizacji, pp. 105–125, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. DOI: https://doi.org/10.18778/7969-022-0.08
Google Scholar

Walsh, F. (2003) ‘Family resilience: A framework for clinical practice’. Family Process, 42 (1), pp. 1–18. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1545-5300.2003.00001.x
Google Scholar

Wiśniewska, E. (2009) ‘Rodzina z dzieckiem z mózgowym porażeniem dziecięcym w aspekcie teorii systemowej’, Neurologia Dziecięca, 35 (18), pp. 61–66.
Google Scholar

Zasępa, E. (2020) ‘Rodzina z dzieckiem z zaburzeniami rozwoju’, in I. Grzegorzewska, L. Cierpiałkowska and A. R. Borkowska (eds), Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży, pp. 659–663, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Natalia Ewa Murawska

n.murawska.454@studms.ug.edu.pl

Afiliacja:

Uniwersytet Gdański, Wydział Nauk Społecznych, Instytut Psychologii, Zakład Badań nad Rodziną i Jakością Życia Polska

Biogram

mgr Natalia Murawska - psycholożka, absolwentka psychologii na Uniwersytecie Gdańskim ze zrealizowaną specjalnością psychologia rodziny. Obecnie doktorantka w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych i Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego oraz członkini polskiego zespołu w międzynarodowym projekcie badawczym INTERSECT zajmującym się badaniem zjawiska pourazowego zespołu stresowego w wyniku traumatycznego porodu. Prywatnie wolontariuszka w Stowarzyszeniu Dwie Kreski. Główne obszary badawcze to szeroko rozumiana psychologia rodziny, psychologia okołoporodowa.

Adres e-mail: natalia.murawska@phdstud.ug.edu.pl; nataliamurawska1997@gmail.com

Afiliacja: Uniwersytet Gdański, Wydział Nauk Społecznych, Instytut Psychologii, Zakład Badań nad Rodziną i Jakością Życia

ORCID https://orcid.org/0000-0002-7709-0863