Sytuacja życiowa ludzi starszych w perspektywie edukacyjnej

Tomasz Różański

Uniwersytet Mikołaja Kopernika
https://orcid.org/0000-0003-3396-0916

Abstrakt

Kontekstem badań był edukacyjny wymiar sytuacji życiowej ludzi starszych. Sytuacja życiowa seniorów może zależeć od rozmaitych czynników. Jednym z nich jest podejmowana przez nich aktywność. Szczególną rolę w tym obszarze odgrywa szeroko rozumiana aktywność edukacyjna. Może ona stanowić ważny czynnik zmiany (poprawy) sytuacji życiowej  osób w starszym wieku.

Celem badań było ukazanie roli edukacji (aktywności edukacyjnej) jako czynnika zmiany sytuacji życiowej ludzi starszych.

Zastosowaną metodą badawczą była analiza danych zastanych, uwzględniającą w szczególności publikacje z zakresu gerontologii społecznej i oświatowej oraz pedagogiki społecznej.

Wyniki badań wskazały na istotną rolę edukacji (aktywności edukacyjnej) jako czynnika zmiany sytuacji życiowej ludzi starszych, a także potrzebę podejmowania różnorakich działań w zakresie aktywizacji edukacyjnej seniorów i wspomagania ich wszechstronnego rozwoju. Szczególną rolę w tej sferze powinny odgrywać instytucje oraz organizacje edukacyjne, kulturalne i pomocowe, środki masowego przekazu, a także same środowiska senioralne.

Wnioski z badań były takie, że podejmowanie zróżnicowanych działań edukacyjnych i pomocowych (wspierających) przyczynia się do zwiększenia możliwości osób starszych w zakresie wpływania na własną sytuację życiową oraz podnoszenia jakości swojego życia.

Słowa kluczowe:

aktywizacja, aktywność, człowiek starszy, edukacja, sytuacja życiowa, wspomaganie rozwoju

Adamczyk, M.D. (2015) Aktywnie ku emeryturze. Lublin: Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej Oddział w Lublinie.
  Google Scholar

Bilewicz, M. (2016) Sytuacja życiowa i funkcjonowanie w rolach społecznych młodzieży z niepełnosprawnością wzroku. Warszawa – Białystok: Wydawnictwo Akademickie Żak, Wydział Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu w Białymstoku.
  Google Scholar

Błędowski, P. and Dzięgielewska, M. (2006) ‘Praca socjalna z osobą starszą’ in Szatur-Jaworska B., Błędowski P. and Dzięgielewska M. Podstawy gerontologii społecznej. Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, pp. 189–190.
  Google Scholar

Brzezińska, M. (2011) Proaktywna starość. Strategie radzenia sobie ze stresem w okresie późnej dorosłości. Warszawa: Difin.
  Google Scholar

Chabior, A. (2017) ‘Aktywizacja i aktywność w okresie późnej dorosłości’ in Zych A.A. (ed) Encyklopedia starości, starzenia się i niepełnosprawności, vol. 1. Katowice: Stowarzyszenie Thesaurus Silesiae – Skarb Śląski, pp. 65–71.
  Google Scholar

Danilewicz, W.T. (2006) Sytuacja życiowa dzieci w rodzinach migracyjnych. Białystok: Trans Humana.
  Google Scholar

Dubas, E. (2016) ‘Starość – darem, zadaniem i wyzwaniem. Rola aktywności i edukacji (wybrane wątki)’ in Dubas E. and Muszyński M. (eds), Obiektywny i subiektywny wymiar starości. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, pp. 233–246.
DOI: https://doi.org/10.18778/8088-010-8.18   Google Scholar

Fabiś, A. (2014) ‘Uczący się seniorzy. Uwarunkowania uczenia się osób starszych w Polsce’ in Fabiś A., Muszyński M., Tomczyk Ł. and Zrałek M. Starość w Polsce. Aspekty społeczne i edukacyjne. Oświęcim: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Rotmistrza Witolda Pileckiego w Oświęcimiu, pp. 51–80.
  Google Scholar

Fabiś, A. (2017) ‘Edukacja osób starszych’ in Fabiś A., Wawrzyniak J.K. and Chabior A. Ludzka starość. Wybrane zagadnienia gerontologii społecznej. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls, pp. 171–198.
  Google Scholar

Gościniewicz, M. and Szkurłat, J. (2015) ‘Aktywność i aktywizacja osób starszych jako jedno z głównych wyzwań współczesności’ in Krawczyk-Blicharska M. and Szkurłat J. (eds) Edukacja, rynek pracy, rozwój. Obszary wsparcia i aktywizacji wybranych grup społecznych. Kielce: Uniwersytet Jana Kochanowskiego, pp. 463–482.
  Google Scholar

Halicka, M. and Halicki, J. (2017) ‘Starzenie się i starość w badaniach i praktyce edukacyjnej – wybrane aspekty’, Pedagogika Społeczna, 2, pp. 151–164.
  Google Scholar

Halicki, J. (2006) ‘Społeczne teorie starzenia się’ in Halicka M. and Halicki J. (eds) Zostawić ślad na ziemi. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Wojciechowi Pędichowi w 80 rocznicę urodzin i 55 rocznicę pracy naukowej. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, pp. 255–276.
  Google Scholar

Jankowski, D. (2008) ‘Ludzie starzejący się. Edukacja, aktywność kulturalna i rekreacja (szkic diagnozy i prognozy)’, Studia Edukacyjne, 8, pp. 57–75.
  Google Scholar

Jopkiewicz, A. and Adamiak A. (2014) ‘Próba oceny sytuacji życiowej osób starszych zamieszkałych w mieście’ in Stawiak-Ososińska M. and Szplit A. (eds) Historyczno-społeczne aspekty starzenia się i starości. Kielce: Agencja Reklamowa TOP – Drukarnia Cyfrowa, pp. 151–159.
  Google Scholar

Kanios, A. (2018) Postawy pracowników zawodów pomocowych wobec osób starszych. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
  Google Scholar

Kawińska, M. (2018) ‘Aktywność edukacyjna seniorów a koncepcja aktywnego starzenia się’, Studia Socialia Cracoviensia, 1, pp. 45–57.
DOI: https://doi.org/10.15633/ssc.2595   Google Scholar

Kawula, S. (2005) ‘Pedagogika społeczna wobec problemów człowieka starego’ in Kawula S. (ed) Pedagogika społeczna. Dokonania – aktualność – perspektywy. Podręcznik akademicki dla pedagogów. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, pp. 551–564.
  Google Scholar

Kowalczyk, M. (2011) Codziennik współczesnego seniora. Dla osób starszych, ich dzieci, studentów nauk o rodzinie i pracowników socjalnych. Tolkmicko: Wydawnictwo Radwan.
  Google Scholar

Krzysztofiak, D. (2016) Oblicza starości w perspektywie lokalnej. Studium socjopedagogiczne. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
  Google Scholar

Kubiak, M. (2014) ‘Wybrane aspekty sytuacji życiowej ludzi starszych w Polsce’ in Kubiak M. (ed) Polityka społeczna wobec wyzwań i zmian zachodzących we współczesnym świecie. Gdańsk: Uniwersytet Gdański, pp. 148–173.
  Google Scholar

Leszczyńska-Rejchert, A. (2010) Człowiek starszy i jego wspomaganie – w stronę pedagogiki starości. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
  Google Scholar

Leszczyńska-Rejchert, A. (2016) Praca socjalna z seniorami w perspektywie geragogiki. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
  Google Scholar

Małyska, A. (2019) Kreatywność w późnej dorosłości. Narracje seniorów. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
  Google Scholar

Mandrzejewska-Smól, I. (2012) ‘Aktywność edukacyjna seniorów jako forma uczestnictwa społecznego’ in Seredyńska D. (ed) Uczestnictwo społeczne w średniej i późnej dorosłości. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, pp. 152–168.
  Google Scholar

Pakuła, M. (2010) Postawy osób starszych wobec edukacji. Studium teoretyczno-diagnostyczne. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
  Google Scholar

Piekarska, J. and Piekarski, W. (2017) Aktywny senior. Jak zachować sprawność intelektualną w podeszłym wieku? Warszawa: Difin.
  Google Scholar

Pięta, J. (2004) Pedagogika czasu wolnego. Warszawa: Zakład Wydawniczy DrukTur.
  Google Scholar

Pikuła, N. (2014) ‘Senior w centrum oddziaływań edukacyjnych’, Przegląd Pedagogiczny, 2, pp. 130–139.
  Google Scholar

Pikuła, N.G. (ed.) (2014) Warsztaty edukacyjne seniora. Świętochłowice – Kraków: Wydawnictwo „Scriptum” – Tomasz Sekunda.
  Google Scholar

Pikuła, N.G. and Jagielska, K. (2017) ‘Gerontologiczna praca socjalna jako innowacja w kształceniu pracowników socjalnych. Wybrane rekomendacje dla polityki społecznej’, Labor et Educatio, 5, pp. 177–195.
DOI: https://doi.org/10.4467/25439561LE.17.011.7986   Google Scholar

Róg, A. (2012) ‘Sytuacja życiowa ludzi starszych mieszkających na wsi – wybrane aspekty’ in Seredyńska D. (ed) Uczestnictwo społeczne w średniej i późnej dorosłości. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, pp. 103–117.
  Google Scholar

Różański, T. (2017) ‘Wybrane obszary aktywizacji osób starszych w środowisku lokalnym’ in Szczurek-Boruta A. and Jas K. (eds) Człowiek wykluczony i człowiek w sytuacji zagrożenia wykluczeniem społecznym, edukacyjnym, kulturowym. Wyzwania, powinności pedagogiki, zadania. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, pp. 185–201.
  Google Scholar

Różański, T. (2020) ‘Czas wolny ludzi starszych w świetle teorii aktywności’, Studia Paedagogica Ignatiana, 1, pp. 133–148.
DOI: https://doi.org/10.12775/SPI.2020.1.007   Google Scholar

Rudnik, A. and Czykier, K. (2013) ‘Sytuacja życiowa ludzi starych na wsi’ in Pilch T. and Sosnowski T. (eds) Zagrożenia człowieka i idei sprawiedliwości społecznej, vol. 1. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak, pp. 202–218.
  Google Scholar

Schimanek, T. and Wejcman, Z. (2013) Aktywni seniorzy. Inspirator dla organizacji. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
  Google Scholar

Skibińska, E. (2008) ‘Proces kształcenia seniorów’ in Fabiś A. (ed) Aktywność społeczna, kulturalna i oświatowa seniorów. Bielsko-Biała: Drukarnia Cyfrowa „Ganimedes”, pp. 95–114.
  Google Scholar

Slany, K. (1996) ‘Sytuacja życiowa osób starszych w Polsce w aspekcie socjologicznym i psychologicznym’, Problemy Rodziny, 2, pp. 37–44.
  Google Scholar

Słownik języka polskiego. (1983) Vol. III. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  Google Scholar

Steuden, S. (2011) Psychologia starzenia się i starości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
  Google Scholar

Struck-Peregończyk, M. (2016) ‘Nowe tendencje w procesie aktywizacji osób starszych w środowisku lokalnym – aktywność społeczna i edukacyjna’ in Wielgos-Struck R. and Bozacka M. (eds), Działalność opiekuńcza i terapeutyczna w praktyce instytucji pomocy społecznej. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, pp. 64–78.
  Google Scholar

Strugarek, J. and Wieczorek, J. (2010) Aktywny senior. Zbiór gier rekreacyjnych dla osób starszych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
  Google Scholar

Synak, B. (ed.) (2002) Polska starość. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
  Google Scholar

Synak, B. (2002) ‘Problematyka badawcza i charakterystyka badań’ in Synak B. (ed) Polska starość. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, pp. 11–34.
  Google Scholar

Szarota, Z. (2014) ‘Praktyka edukacyjna w obliczu starzenia się społeczeństwa’ in Szczurek-Boruta A. and Chojnacka-Synaszko B. (eds) Człowiek w przestrzeni lokalnej – dobre praktyki wspierania rozwoju, aktywizacji i integracji społecznej osób starszych. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, pp. 27–37.
  Google Scholar

Tokaj, A. (2005) ‘Codzienność, bezradność, pomoc. Trzy kategorie opisu sytuacji życiowej człowieka starszego’, Auxilium Sociale, 3–4, pp. 80–95.
  Google Scholar

Tokaj, A. (2008) ‘Starość w pedagogice społecznej’, Studia Edukacyjne, 7, pp. 221–232.
  Google Scholar

Tomaszewski, T. (1982) ‘Człowiek i otoczenie’ in Tomaszewski T. (ed) Psychologia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, pp. 13–36.
  Google Scholar

Tomczyk, Ł. (2015) Edukacja osób starszych. Seniorzy w przestrzeni nowych mediów. Warszawa: Difin SA.
  Google Scholar

Trafiałek, E. (1998) Życie na emeryturze w warunkach polskich przemian systemowych. Studium teoretyczno-diagnostyczne. Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego.
  Google Scholar

Trafiałek, E. (2001) Środowisko społeczne i praca socjalna. Zarys problematyki. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.
  Google Scholar

Trafiałek, E. (2006) Starzenie się i starość. Wybór tekstów z gerontologii społecznej. Kielce: Wszechnica Świętokrzyska.
  Google Scholar

Wawrzyniak, J. (2008) ‘Aktywność edukacyjna jako styl życia w starości (i na emeryturze)’ in Konieczna-Woźniak R. (ed) Dorosłość wobec starości. Oczekiwania – Radości – Dylematy. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, pp. 277–283.
  Google Scholar

Wawrzyniak, J.K. (2017) ‘Aktywność w obszarze nowych technologii’ in Fabiś A., Wawrzyniak J.K. and Chabior A. Ludzka starość. Wybrane zagadnienia gerontologii społecznej. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, pp. 220–222.
  Google Scholar

Winiarski, M. (1999) ‘Sytuacja życiowa’ in Lalak D. and Pilch T. (eds) Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak, pp. 293–294.
  Google Scholar

Winiarski, M. (2007) ‘Sytuacja życiowa’, in Pilch T. (ed) Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, vol. VI. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak, pp. 132–139.
  Google Scholar

Worach-Kardas, H. (2015) Starość w cyklu życia. Społeczne i zdrowotne oblicza późnej dorosłości. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.
  Google Scholar

Worek, B. (2019) Uczące się społeczeństwo. O aktywności edukacyjnej dorosłych Polaków. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  Google Scholar

Ziomek-Michalak, K. (2014) ‘Wykorzystanie potencjału środowiska lokalnego w pracy z osobami starszymi’ in Mikołajczyk M. (ed) Pomoc społeczna i praca socjalna – różne oblicza i zadania. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, pp. 70–83.
  Google Scholar

Ziomek-Michalak, K. (2018) ‘Praca z osobami starszymi w kontekście wsparcia edukacyjnego’ in Grudziewska E. and Sędzicki M. (eds) Praktyka pracy socjalnej. Warszawa: Difin SA, pp. 161–170.
  Google Scholar

Zych, A.A. and Bartel, R. (1990) Sytuacja życiowa ludzi w podeszłym wieku w Polsce i w Republice Federalnej Niemiec. Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego.
  Google Scholar


Opublikowane
2024-01-27

Cited By / Share

Różański, T. (2024). Sytuacja życiowa ludzi starszych w perspektywie edukacyjnej. Family Forum, 13, 403–417. https://doi.org/10.25167/FF/3508

Autorzy

Tomasz Różański 
https://orcid.org/0000-0003-3396-0916

Tomasz Różański, doktor nauk społecznych w zakresie pedagogiki; zainteresowania naukowe koncentruje wokół problematyki czasu wolnego, zagadnień aktywności i aktywizacji osób starszych oraz społeczno-wychowawczych problemów współczesnej rodziny.

Kontakt: tomrozan@wp.pl

https://orcid.org/0000-0003-3396-0916



Statystyki

Downloads

Download data is not yet available.


Licencja

Prawa autorskie (c) 2024 Family Forum

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.