Sytuacja życiowa ludzi starszych w perspektywie edukacyjnej
Abstrakt
Kontekstem badań był edukacyjny wymiar sytuacji życiowej ludzi starszych. Sytuacja życiowa seniorów może zależeć od rozmaitych czynników. Jednym z nich jest podejmowana przez nich aktywność. Szczególną rolę w tym obszarze odgrywa szeroko rozumiana aktywność edukacyjna. Może ona stanowić ważny czynnik zmiany (poprawy) sytuacji życiowej osób w starszym wieku.
Celem badań było ukazanie roli edukacji (aktywności edukacyjnej) jako czynnika zmiany sytuacji życiowej ludzi starszych.
Zastosowaną metodą badawczą była analiza danych zastanych, uwzględniającą w szczególności publikacje z zakresu gerontologii społecznej i oświatowej oraz pedagogiki społecznej.
Wyniki badań wskazały na istotną rolę edukacji (aktywności edukacyjnej) jako czynnika zmiany sytuacji życiowej ludzi starszych, a także potrzebę podejmowania różnorakich działań w zakresie aktywizacji edukacyjnej seniorów i wspomagania ich wszechstronnego rozwoju. Szczególną rolę w tej sferze powinny odgrywać instytucje oraz organizacje edukacyjne, kulturalne i pomocowe, środki masowego przekazu, a także same środowiska senioralne.
Wnioski z badań były takie, że podejmowanie zróżnicowanych działań edukacyjnych i pomocowych (wspierających) przyczynia się do zwiększenia możliwości osób starszych w zakresie wpływania na własną sytuację życiową oraz podnoszenia jakości swojego życia.
Słowa kluczowe:
aktywizacja, aktywność, człowiek starszy, edukacja, sytuacja życiowa, wspomaganie rozwojuBibliografia
Adamczyk, M.D. (2015) Aktywnie ku emeryturze. Lublin: Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej Oddział w Lublinie.
Google Scholar
Bilewicz, M. (2016) Sytuacja życiowa i funkcjonowanie w rolach społecznych młodzieży z niepełnosprawnością wzroku. Warszawa – Białystok: Wydawnictwo Akademickie Żak, Wydział Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu w Białymstoku.
Google Scholar
Błędowski, P. and Dzięgielewska, M. (2006) ‘Praca socjalna z osobą starszą’ in Szatur-Jaworska B., Błędowski P. and Dzięgielewska M. Podstawy gerontologii społecznej. Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, pp. 189–190.
Google Scholar
Brzezińska, M. (2011) Proaktywna starość. Strategie radzenia sobie ze stresem w okresie późnej dorosłości. Warszawa: Difin.
Google Scholar
Chabior, A. (2017) ‘Aktywizacja i aktywność w okresie późnej dorosłości’ in Zych A.A. (ed) Encyklopedia starości, starzenia się i niepełnosprawności, vol. 1. Katowice: Stowarzyszenie Thesaurus Silesiae – Skarb Śląski, pp. 65–71.
Google Scholar
Danilewicz, W.T. (2006) Sytuacja życiowa dzieci w rodzinach migracyjnych. Białystok: Trans Humana.
Google Scholar
Dubas, E. (2016) ‘Starość – darem, zadaniem i wyzwaniem. Rola aktywności i edukacji (wybrane wątki)’ in Dubas E. and Muszyński M. (eds), Obiektywny i subiektywny wymiar starości. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, pp. 233–246.
DOI: https://doi.org/10.18778/8088-010-8.18
Google Scholar
Fabiś, A. (2014) ‘Uczący się seniorzy. Uwarunkowania uczenia się osób starszych w Polsce’ in Fabiś A., Muszyński M., Tomczyk Ł. and Zrałek M. Starość w Polsce. Aspekty społeczne i edukacyjne. Oświęcim: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Rotmistrza Witolda Pileckiego w Oświęcimiu, pp. 51–80.
Google Scholar
Fabiś, A. (2017) ‘Edukacja osób starszych’ in Fabiś A., Wawrzyniak J.K. and Chabior A. Ludzka starość. Wybrane zagadnienia gerontologii społecznej. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls, pp. 171–198.
Google Scholar
Gościniewicz, M. and Szkurłat, J. (2015) ‘Aktywność i aktywizacja osób starszych jako jedno z głównych wyzwań współczesności’ in Krawczyk-Blicharska M. and Szkurłat J. (eds) Edukacja, rynek pracy, rozwój. Obszary wsparcia i aktywizacji wybranych grup społecznych. Kielce: Uniwersytet Jana Kochanowskiego, pp. 463–482.
Google Scholar
Halicka, M. and Halicki, J. (2017) ‘Starzenie się i starość w badaniach i praktyce edukacyjnej – wybrane aspekty’, Pedagogika Społeczna, 2, pp. 151–164.
Google Scholar
Halicki, J. (2006) ‘Społeczne teorie starzenia się’ in Halicka M. and Halicki J. (eds) Zostawić ślad na ziemi. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Wojciechowi Pędichowi w 80 rocznicę urodzin i 55 rocznicę pracy naukowej. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, pp. 255–276.
Google Scholar
Jankowski, D. (2008) ‘Ludzie starzejący się. Edukacja, aktywność kulturalna i rekreacja (szkic diagnozy i prognozy)’, Studia Edukacyjne, 8, pp. 57–75.
Google Scholar
Jopkiewicz, A. and Adamiak A. (2014) ‘Próba oceny sytuacji życiowej osób starszych zamieszkałych w mieście’ in Stawiak-Ososińska M. and Szplit A. (eds) Historyczno-społeczne aspekty starzenia się i starości. Kielce: Agencja Reklamowa TOP – Drukarnia Cyfrowa, pp. 151–159.
Google Scholar
Kanios, A. (2018) Postawy pracowników zawodów pomocowych wobec osób starszych. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar
Kawińska, M. (2018) ‘Aktywność edukacyjna seniorów a koncepcja aktywnego starzenia się’, Studia Socialia Cracoviensia, 1, pp. 45–57.
DOI: https://doi.org/10.15633/ssc.2595
Google Scholar
Kawula, S. (2005) ‘Pedagogika społeczna wobec problemów człowieka starego’ in Kawula S. (ed) Pedagogika społeczna. Dokonania – aktualność – perspektywy. Podręcznik akademicki dla pedagogów. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, pp. 551–564.
Google Scholar
Kowalczyk, M. (2011) Codziennik współczesnego seniora. Dla osób starszych, ich dzieci, studentów nauk o rodzinie i pracowników socjalnych. Tolkmicko: Wydawnictwo Radwan.
Google Scholar
Krzysztofiak, D. (2016) Oblicza starości w perspektywie lokalnej. Studium socjopedagogiczne. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Google Scholar
Kubiak, M. (2014) ‘Wybrane aspekty sytuacji życiowej ludzi starszych w Polsce’ in Kubiak M. (ed) Polityka społeczna wobec wyzwań i zmian zachodzących we współczesnym świecie. Gdańsk: Uniwersytet Gdański, pp. 148–173.
Google Scholar
Leszczyńska-Rejchert, A. (2010) Człowiek starszy i jego wspomaganie – w stronę pedagogiki starości. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Google Scholar
Leszczyńska-Rejchert, A. (2016) Praca socjalna z seniorami w perspektywie geragogiki. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Google Scholar
Małyska, A. (2019) Kreatywność w późnej dorosłości. Narracje seniorów. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Google Scholar
Mandrzejewska-Smól, I. (2012) ‘Aktywność edukacyjna seniorów jako forma uczestnictwa społecznego’ in Seredyńska D. (ed) Uczestnictwo społeczne w średniej i późnej dorosłości. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, pp. 152–168.
Google Scholar
Pakuła, M. (2010) Postawy osób starszych wobec edukacji. Studium teoretyczno-diagnostyczne. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar
Piekarska, J. and Piekarski, W. (2017) Aktywny senior. Jak zachować sprawność intelektualną w podeszłym wieku? Warszawa: Difin.
Google Scholar
Pięta, J. (2004) Pedagogika czasu wolnego. Warszawa: Zakład Wydawniczy DrukTur.
Google Scholar
Pikuła, N. (2014) ‘Senior w centrum oddziaływań edukacyjnych’, Przegląd Pedagogiczny, 2, pp. 130–139.
Google Scholar
Pikuła, N.G. (ed.) (2014) Warsztaty edukacyjne seniora. Świętochłowice – Kraków: Wydawnictwo „Scriptum” – Tomasz Sekunda.
Google Scholar
Pikuła, N.G. and Jagielska, K. (2017) ‘Gerontologiczna praca socjalna jako innowacja w kształceniu pracowników socjalnych. Wybrane rekomendacje dla polityki społecznej’, Labor et Educatio, 5, pp. 177–195.
DOI: https://doi.org/10.4467/25439561LE.17.011.7986
Google Scholar
Róg, A. (2012) ‘Sytuacja życiowa ludzi starszych mieszkających na wsi – wybrane aspekty’ in Seredyńska D. (ed) Uczestnictwo społeczne w średniej i późnej dorosłości. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, pp. 103–117.
Google Scholar
Różański, T. (2017) ‘Wybrane obszary aktywizacji osób starszych w środowisku lokalnym’ in Szczurek-Boruta A. and Jas K. (eds) Człowiek wykluczony i człowiek w sytuacji zagrożenia wykluczeniem społecznym, edukacyjnym, kulturowym. Wyzwania, powinności pedagogiki, zadania. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, pp. 185–201.
Google Scholar
Różański, T. (2020) ‘Czas wolny ludzi starszych w świetle teorii aktywności’, Studia Paedagogica Ignatiana, 1, pp. 133–148.
DOI: https://doi.org/10.12775/SPI.2020.1.007
Google Scholar
Rudnik, A. and Czykier, K. (2013) ‘Sytuacja życiowa ludzi starych na wsi’ in Pilch T. and Sosnowski T. (eds) Zagrożenia człowieka i idei sprawiedliwości społecznej, vol. 1. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak, pp. 202–218.
Google Scholar
Schimanek, T. and Wejcman, Z. (2013) Aktywni seniorzy. Inspirator dla organizacji. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
Google Scholar
Skibińska, E. (2008) ‘Proces kształcenia seniorów’ in Fabiś A. (ed) Aktywność społeczna, kulturalna i oświatowa seniorów. Bielsko-Biała: Drukarnia Cyfrowa „Ganimedes”, pp. 95–114.
Google Scholar
Slany, K. (1996) ‘Sytuacja życiowa osób starszych w Polsce w aspekcie socjologicznym i psychologicznym’, Problemy Rodziny, 2, pp. 37–44.
Google Scholar
Słownik języka polskiego. (1983) Vol. III. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Steuden, S. (2011) Psychologia starzenia się i starości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Struck-Peregończyk, M. (2016) ‘Nowe tendencje w procesie aktywizacji osób starszych w środowisku lokalnym – aktywność społeczna i edukacyjna’ in Wielgos-Struck R. and Bozacka M. (eds), Działalność opiekuńcza i terapeutyczna w praktyce instytucji pomocy społecznej. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, pp. 64–78.
Google Scholar
Strugarek, J. and Wieczorek, J. (2010) Aktywny senior. Zbiór gier rekreacyjnych dla osób starszych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Google Scholar
Synak, B. (ed.) (2002) Polska starość. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Google Scholar
Synak, B. (2002) ‘Problematyka badawcza i charakterystyka badań’ in Synak B. (ed) Polska starość. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, pp. 11–34.
Google Scholar
Szarota, Z. (2014) ‘Praktyka edukacyjna w obliczu starzenia się społeczeństwa’ in Szczurek-Boruta A. and Chojnacka-Synaszko B. (eds) Człowiek w przestrzeni lokalnej – dobre praktyki wspierania rozwoju, aktywizacji i integracji społecznej osób starszych. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, pp. 27–37.
Google Scholar
Tokaj, A. (2005) ‘Codzienność, bezradność, pomoc. Trzy kategorie opisu sytuacji życiowej człowieka starszego’, Auxilium Sociale, 3–4, pp. 80–95.
Google Scholar
Tokaj, A. (2008) ‘Starość w pedagogice społecznej’, Studia Edukacyjne, 7, pp. 221–232.
Google Scholar
Tomaszewski, T. (1982) ‘Człowiek i otoczenie’ in Tomaszewski T. (ed) Psychologia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, pp. 13–36.
Google Scholar
Tomczyk, Ł. (2015) Edukacja osób starszych. Seniorzy w przestrzeni nowych mediów. Warszawa: Difin SA.
Google Scholar
Trafiałek, E. (1998) Życie na emeryturze w warunkach polskich przemian systemowych. Studium teoretyczno-diagnostyczne. Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego.
Google Scholar
Trafiałek, E. (2001) Środowisko społeczne i praca socjalna. Zarys problematyki. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.
Google Scholar
Trafiałek, E. (2006) Starzenie się i starość. Wybór tekstów z gerontologii społecznej. Kielce: Wszechnica Świętokrzyska.
Google Scholar
Wawrzyniak, J. (2008) ‘Aktywność edukacyjna jako styl życia w starości (i na emeryturze)’ in Konieczna-Woźniak R. (ed) Dorosłość wobec starości. Oczekiwania – Radości – Dylematy. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, pp. 277–283.
Google Scholar
Wawrzyniak, J.K. (2017) ‘Aktywność w obszarze nowych technologii’ in Fabiś A., Wawrzyniak J.K. and Chabior A. Ludzka starość. Wybrane zagadnienia gerontologii społecznej. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, pp. 220–222.
Google Scholar
Winiarski, M. (1999) ‘Sytuacja życiowa’ in Lalak D. and Pilch T. (eds) Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak, pp. 293–294.
Google Scholar
Winiarski, M. (2007) ‘Sytuacja życiowa’, in Pilch T. (ed) Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, vol. VI. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak, pp. 132–139.
Google Scholar
Worach-Kardas, H. (2015) Starość w cyklu życia. Społeczne i zdrowotne oblicza późnej dorosłości. Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.
Google Scholar
Worek, B. (2019) Uczące się społeczeństwo. O aktywności edukacyjnej dorosłych Polaków. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Ziomek-Michalak, K. (2014) ‘Wykorzystanie potencjału środowiska lokalnego w pracy z osobami starszymi’ in Mikołajczyk M. (ed) Pomoc społeczna i praca socjalna – różne oblicza i zadania. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, pp. 70–83.
Google Scholar
Ziomek-Michalak, K. (2018) ‘Praca z osobami starszymi w kontekście wsparcia edukacyjnego’ in Grudziewska E. and Sędzicki M. (eds) Praktyka pracy socjalnej. Warszawa: Difin SA, pp. 161–170.
Google Scholar
Zych, A.A. and Bartel, R. (1990) Sytuacja życiowa ludzi w podeszłym wieku w Polsce i w Republice Federalnej Niemiec. Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego.
Google Scholar
Autorzy
Tomasz Różańskihttps://orcid.org/0000-0003-3396-0916
Tomasz Różański, doktor nauk społecznych w zakresie pedagogiki; zainteresowania naukowe koncentruje wokół problematyki czasu wolnego, zagadnień aktywności i aktywizacji osób starszych oraz społeczno-wychowawczych problemów współczesnej rodziny.
Kontakt: tomrozan@wp.pl
https://orcid.org/0000-0003-3396-0916
Statystyki
Downloads
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Family Forum
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.